Lesbók Morgunblaðsins - 05.10.1952, Blaðsíða 11

annað en Hraunsholt. Heldur
finnst mér nafnið fátæklegt, hafi
fornmenn skírt. Nafn á hálsinum
gat breytst, eftir að jörðin Hrauns-
holt var byggð.
Norður af Eskineseyrartánni eru
tvö eða þrjú flæðisker, sem kom-
ast má að mestu eða öllu þurrt út
í á stærstu fjörum. Þarna var hætt-
an fyrir fé það, sem gekk að sjó
á þessum slóðum. Furðu sjaldan
mun þetta hafa til skaða orðið,
enda aðalhættan í stórstreymi, en
mun þó nokkuð hafa verið aðgætt,
einkum frá Hraunsholti. Þó varð
þarna allmikið tjón á fé, um síð-
ustu aldamót. Þá flæddi þar til
dauðs 40—50 kindur frá Hafnar-
firði og úr Garðahverfi.
Fyrir röskum fjörutíu árum varð
ég, ásamt öðrum manni, Snorra Fr.
Welding, sjónarvottur að frækilegri
björgun nokkurra kinda, sem flædd
ar voru á einu fyrrnefndra skerja.
Við félagar vorum á leið inn á
Eyrar á veiðar. Stórstreymi var,
og nokkuð farið að falla að. Suð-
austan rok var á og rigning. Þetta
var að haustlagi. Þegar við komum
það norðarlega á Hraunsholt'sháls-
inn, að við sæjum til Eyranna, sá-
um við að eitthvað var á hreyfingu
á skeri, sem umflotið var orðið
sjó, og sundið æði breytt milli
lands og skers. Brátt sáum við,
að maður óð út í skerið og vissum
þá, hvað þarna var að ske.
Nokkra stund berst maðurinn
við að koma kindunum út í sjó-
inn, með það fyrir augum, að þær
tækju þá til lands, en þær vildu
hvergi fara, en snerust bara hver
um aðra. Óðum hækkaði sjór og
sundið breikkaði og dýpkaði við
hverja mínútu og hörku straumur
kominn í tjörnina. Þessu næst sjá-
um við manninn hremma eina
kindina og vaða með hana til lands.
Þannig fer hann fjórar ferðir með
eina kind í einu. Við sáum nú hver
alvara var hér á ferð, þar eð við
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
sáum ekki betur en sjór tæki
manninum í brjóst. Missti maður-
inn fótanna á þessu dýpi, var voði
fyrir dyrum.
Við hertum því hlaupin sem mest
máttum, ef við gætum að ein-
hverju liði orðið, sem okkur virtist
litlar líkur til, ef maðurinn þyrfti
á skjótri hjálp að halda, þar eð
báðir vorum við ósyndir. Þegar
maðurinn er kominn langleiðis til
lands með fjórðu kindina, þá leggja
þær tvær, sem eftir stóðu í sundið,
sem vitanlega var hreint sund hjá
þeim milli skers og lands. Straum-
ur og rok stóð inn sundið og hrakti
kindurnar alllangt inn í tjörnina,
en náðu þó landi. Þetta skeði sam-
tímis því, sem við komumst frarri
á tangann. Þarna hafði maðurinn
bjargað sex kindum frá drukknun
og lagt þar við sjálfan sig í hættu.
Það mun sjaldan koma fyrir, að
kindur, sem láta sig flæða, fari af
sjálfsdáðum af staðnum fyrr ,en
t1 > 1
sjór fellur undir kvið þeirra, en 1
þá er það í flestum tilfellum of
seint, og svo hefði áreiðanlega far-
ið hér, eins og vindi og straum var
háttað. Á leiðinni út á Eyrarnar
vorum við Snorri að dáðst að þraut-
seigju mannsins og ofurhug — en
þó urðum við mest undrandi þeg-
ar við sáum hver maðurinn var,
og vissum nokkurn veginn um ald-
ur hans, kominn eitthvað yfir sjö-
tugt. Maður þessi var Eysteinn
Jónsson, fyrr bóndi í Hraunsholti,
en hættur búskap fyrir nokkru.
Ekki æðraðist gamli maðurinn,
hvorki yfir erfiði né vosbúð, en
ásakaði bara sjálfan sig fyrir að
hafa verið heldur seint á ferð-
inni. ’
Ég tel að þarna hafi verið leyst
af hendi meira en meðal manns-
verk. Eysteinn í Hraunsholti var
karlmenni hið mesta, risi á allan
vöxt, víkingur til verka og burða-
maður svo víðfrægt var. Ekki þáði
Eysteinn fylgd okkar nokkuð á leið
r '479
og ekki var að sjá að honum væri
kalt, sagðist mundi ganga sér til
hita, á móti rokinu. Samt höfðum
við auga með honum unz hann
hvarf okkur upp af holtinu og átti
hann þá ekki langt heim. Sennilegt
er að þetta hafi ekki verið í fyrsta
skipti á Eysteins löngu ævi í
Hraunsholti, að hann bjargaði
þama fé frá bráðum voða. Lík-
legt er að þetta hafi verið í síðasta
skiptið, þar eð stutt lifði hann eftir
þetta, þótt ekki sé vitað að þettai
atvik hafi átt nokkurn þátt í dauða
hans.
" ~ ___o____ TW
i pg hefi hér að framan getið
helztu, nytja þeirra, sem nær-
hggjandi bæir og byggðarlög höfðu
af Gálgahrauni og umhverfi þess.
Hefi ég hér orðið of margorður, þó
er það aðeins af því, að svo margs
er að minnast, þegar getið er bjarg-
rapðis og lífsbaráttu fyrri kyn-
slóða. 1
Að síðpstu vil ég minnast á kofa-*
rúst þá, sem Árni Óla getur um i
grein sinni og er í hraunjaðrinum
upp af Eyrunum. Kofarúst þessi
á sína sögu, svo sem önnur handa-
verk mannanna, þótt aldrei kæmi
hún eða hugmynd sú, sem lá að
byggingu hennar, að þeim notum,
sem vonir manna hafa staðið tiL
Sögu þessa tóttarbrots, hefi ég frá
fólki, sem mundi bygging hennar
og tildrög. — Það mun hafa verið
skömmu eftir komu séra ÞórarinS
Böðvarssonar að Görðum, senni-
lega nálægt 1870, að honum kom
til hugar hvort ekki myndi kleift
að rækta æðarvarp á Eskieyrum.
Séra Þórarinn mun hafa verið
kunnur æðarvarpi frá ísafjarðar-
djúpi, áður en hann fluttist að
Görðum og hvorttveggja vitað,
bæði um gagnsemi þess og það,
að mögulegt væri að koma upp
varpi, þar sem ekki var áður, ef að»