Lesbók Morgunblaðsins - 05.10.1952, Page 1
37. tbl.
XXVII. árg.
Sunnudagur 5. október 1952
EGILL HALLGRÍMSSON:
Ljósprentun uppdrátta
í JÚNÍMÁNUÐI síðast liðnum voru þrjátíu ár liðin síðan farið var að
ljósprenta uppdrætti með rafmagnstækjum hér á landi. Þetta var mjög
þörf nýung og markaði tímamót í byggingariðnaði hér og vélaiðnaði.
Þótti því rétt að þessa yrði minnzt um leið og hin mikla iðnsýning er
hér. Lesbók hefur því beðið annan frumkvöðul ijósprentunarinnar,
Egil Hallgrímsson kennara, að segja sögu hennar og skýra fyrir les-
endum hvernig slík ljósprentun er og hvert er hlutverk hennar í sam-
bandi við alls konar framkvæmdir.
EFTIR aldamótin 1900 fara bygg-
ingaframkvæmdir að aukast mjög
í Reykjavík og eftir árið 1905 eru
byggð flest timburhúsin litlu við
Grettisgötu og Njálsgötu og fleiri
götur, sem þá voru varla nema
nafnið eitt. Þáverandi bygginga-
nefnd bæarins gerði ekki meiri
kröfur til uppdrátta af húsum en
að smiðirnir sjálfir rissuðu húsin
upp með blýanti, aðallega hús-
grindina, á alls konar pappír, jafn-
vel reikningseyðublöð, og fengu
það samþykkt af bygginganefnd.
Þegar svo árin líða fer bygginga-
nefnd að gera meiri kröfur til upp-
dráttanna og þá vandast málið, því
að jafnframt er þess krafizt að tvö
samrit að uppdrætti að hverju húsi
séu lögð fyrir bygginganefnd.
Smiðir þeir, sem þá stóðu fram-
arlega í byggingamálum bæarins,
höfðu fengið hugmynd um að ein-
hvern veginn væri hægt að fjölga
uppdráttum á annan veg en þann,
að draga þá upp aftur, sem var tvö-
falt verk og margfalt ef um mörg
eintök var að ræða. Þeir höfðu séð,
erlendis frá, blákopíur, ljósprent-
aða uppdrætti á bláum pappír með
hvítum línum. Svo að vitað sé
munu þeir Finnur O. Thorlacius,
byggingameistari og Jens Eyólfs-
son, byggingameistari, hafa fyrstir
kynnt sér þessa aðferð og fengið
sér áhöld, sem þurfti til þessa, en
þau voru trérammi með gleri (1.
mynd) og baðskál. Var uppdráttur-
inn, sem varð að vera dreginn með
teiknibleki (tusch) á gegnsæan
teiknipappír, lagður á glerið, ljós-
næmur pappír bak við, þykkt filt
sett aftan við pappírinn og bak
rammans síðan spennt að með
fjöðrum, og sólin síðan látin skína
á uppdráttinn misjafnlega langan
Egill Ilallgrímsson
tíma, eftir því hve birtan var mik-
il, pappírinn ljósnæmur og teikni-
pappírinn gegnsær. Þegar liðinn
var hæfilega langur tími var bakið
í rammanum losað, ljósnæmi papp-
írinn tekinn, settur í vatn og bað-
aður, en til þess voru notaðar stór-
ar blikkskálar. — Við vatnsbaðið
breyttist litur ljósnæma pappírsins
þannig, að uppdrátturinn kom út
með hvítum línum á bláum grunni