Lesbók Morgunblaðsins - 05.10.1952, Blaðsíða 10

473
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
hrófað upp garðabrotum, sem
þangið var svo breitt á, því bezt
blés það þannig. Þegar þangið var
orðið þurrt, báru menn það oftast
heim á sjálfum sér, í stórum byrð-
um eða sátum, þar eð fæstir þurra-
búðarmenn áttu hesta.
Þetta var langur burður og veg-
urinn heldux siirður. — Já, svona
var þetta þá.
----o----
Um marhálminn, sem einnig rak
þarna á land, aðallega úr Lamb-
húsafjöru, er svipaða sögu að segja,
hvað umhirðu áhrærir, — en hann
var ekki notaður til eldsneytis, til
þess var hann algjörlega ónýtur.
Marhálmurinn var eingöngu notað-
ur til einangrunar í hús, sem byggð
voru úr timbri, sem fle&t voru í
þá daga. Marhálmurinn var seldur
til Reykjavíkur og Hafnarfjarðar
og keyptu Reykvíkingar hann mik-
ið, þegar byggð voru fyrstu íshús-
in þar, svo sem Nordals íshús og
ísbjörninn. Allur var marhálmur-
inn fluttur á sölustað á hestum í
svo stórum sátum, að huldu að
mestu hestana, svo léttur var hann
vel þurr. Úr því ég minnist á mar-
hálm og sölu hans, get ég ekki á
mér setið að minnast hér þess
manns, sem lengst mun hafa hald-
ið uppi sölu marhálms til áður-
nefndra staða. Maður þessi var
Álftnesingurinn Guðmundur Þór-
oddsson í Lásakoti. Guðmundur
var mjög bagaður á fótum, og var
alþekktur undir nafninu „Gvend-
ur á kartöflunum". Enga sök átti
Guðmundur á þessari fótabæklun
og var viðurnefnið ómaklegt.
Mörg síðustu ár marhálmsversl-
unar sinnar flutti Guðmundur
hann á tveimur hestum og gekk
sjálfur í kaupstaðinn, hvort held-
ur var til Reykjavíkur eða Hafnar-
fjarðar, og var undravert, hve hann
entist til að staulast þessu löngu
leið, oft dag eftir dag, jafn átakan-
lega og hann var bagaður. Úr
kaupstað sat svo Guðmundur á
öðru hrossinu, á reiðingsmeljunni,
en hengdi hitt af reiðingnum á hitt
hros6Íð, ásamt einhverjum trúss-
um, því allvel varð Guðmundi víða
til. Fyrir kom það, á þessum versl-
unarferðum Guðmundar, að Bakk-
us slóst í för með honum, og gættu
þeir þá ekki ávallt sem bezt, hvern-
ig fór á trússunum, enda kom víst
fyrir að eitthvað fór þar forgörð-
um. Nokkuð mun það hafa staðið
á endum, að Guðmundur varð
fyrir aldurs sakir að hætta versl-
un sinni og að menn hættu að
kaupa marhálminn, vegna þess að
þá kom annað einangrunarefni á
markaðinn (spænir og sag frá timb-
urverksmiðjum) og að marhálmur-
inn upprættist með öllu á þessum
slóðum, aðallega veturinn 1918—
1919. Mestan marhálm sinn mun
Guðmundur hafa fengið kringum
Skógtjörn og máske eitthvað frá
Lambhúsatjörn.
-----o-----
Þá er að minnast lítillega á gagn
það, sem menn höfðu af Gálga-
hrauni, til landsins.
Gálgahraun lætur ekki mikið yf-
ir gróðri þeim, sem það býr yfir,
en hann er meiri heldur en flesta
grunar, sem líta það úr fjarlægð.
Gálgahraun fæddi og fóstraði
marga sauðkindina, meðan menn
hagnýttu sér útibeit. Þó var beit-
in þar ekki með öllu áhættulaus.
Gálgahraun, sem er nyrzti hluti
Garðahrauns, á sér engin ákveðin
mörk að sunnan í hrauninu. Má
því segja að Garðahraun breiði
þarna úr sér þvert yfir nesið milli
tveggja fjarða, Hafnarfjarðar og
Skerjafjarðar. Vestasti hluti Garða-
hrauns kallast „Klettar“, og liggur
Gálgahraun í norðurbrún þessa
svaeðis. Áðurá árum, þegar Hafn-
firðíngar og Garðhverfingar, áttu
sauðfé svo nokkru nam, mun það
lengi hafa verið, að sérstakar ætt-
ir fjárins fundu út, að í klettunum
var gott að vera. Það urðu því mest
sérstakir stofnar, sem héldu sig á
þessu landi, allan tíma árs, að und-
anteknum þeim stutta tíma, sem fé
var á fjalli, og eitthvað af því var
þar allt sumarið. Að fé þessu, eða
Kletta-fénu, eins og það var kallað.
var oftast gerð sérstök smölun, þar
eð landið er afar leitótt, erfitt yfir-
ferðar og féð meinrækt. Beit í Klett
unum, ásamt Gálgahrauni, var góð,
og fjörubeit, hvort heldur til suð-
urs eða norðurs, að tæplega brást.
Gekk því Klettaféð að mestu úti
og töldu fjármenn í Hafnarfirði á
þeim tíma, að vel mætti fara með
fé þetta á húsi, ef jafnast ætti við
beitina í Klettunum. Fyrir jörð tók
þarna mjög sjaldan og skjól fyrir
öllum áttum svo gott, að á betra
varð ekki kosið.
Fé þetta gekk oft að sjó við norð-
urjaðar Gálgahrauns og inn á „Eyr-
ar“, og stóð þá oft í miklum mar-
hálmsreka, sem talinn var vera á
við töðugjöf, þá nýr var.
----o----
Hrauntanga þann, sem Árni Óla
minnist á, og gengur fram í sjó,
milli Arnarnessvogs og Lambhúsa-
tjarnar, hefi ég frá æskuárum
heyrt nefndan „Eskineseyrar“ og
munu eldri nágrannar þessa stað-
ar enn kannast við það nafn, þótt
engin viti nú, af hverju dregið er.
Mér hefir dottið í hug, hvort ekki
sé hugsanlegt að Hraunsholtsháls-
inn eða vestur hluti hans, hafi ein-
hverntíma heitið Eskines og tangi
þessi, sem liggur þarna skammt
vestar, tekið nafn þar af. Þrír
nyrðri hálsarnir, sem liggja milli
Hafnarfjarðar og Reykjavíkur,
heita, sem alkunnugt er, Arnarnes,
Kársnes, sem oftast var nefndur
Kópavogsháls — og Eskihlíð.
Er ekki hugsanlegt, að syðsti
hálsinn hafi einhvern tíma heitið