Lesbók Morgunblaðsins - 05.10.1952, Síða 2

f :47ö
LESBÓK MORGUNBLADSINS
1. mynd
(negativ). En gallinn á þessum
Ijósprentum (kopíum) var sá, að
þau lituðust upp í dagsbirtunni
þegar til leirgdar lét, þannig að þau
urðu því nær hvít og línurnar
hurfu með tímanum. í þessu sam-
bandi má geta þess, að síðar fann
efnaverksmiðja í Hollandi (Chem-
ische Fabriek L. van der Grinten,
Venlo, Holland) upp blápappír
(tropisk) sem var jafn Ijósnæmur
þeim gamla, en hafði þann kost að
litast ekki upp við dagsbirtuna.
Á styrjaldarárunum fyrri var
crfitt að fá pappír til ljósprentunar
og urðu menn þá að notast við að
draga sjálfir á pappír ljósnæm efni
(preparere negativ). Efnin fengu
þeir í Apótekinu.
Síðar fór svo að koma Ijósprent-
pappír, sem skilaði döklíum línum
á hvítum grunni (positiv) og var
hann baðaður í vatni á sama hátt
og blái pappírinn. Voru þetta mikl-
ar framfarir, því að nú var hægl
að teikna inn á þessi ljósprcnt við-
bætur og brcytingar á uppdráttum,
ef nauðsyn krafði. Það var einnig
hægt á þau bláu mcð scrstakri sýru,
sem leysti upp bláa grunninri, c'n
samt vandkvæðum bundið. Einnig
var framleiddur pappír, sem skilaði
hvítum línum á brúnum grunni.
Ýmsir erfiðleikar voru á því að
Ijósprenta við sólarljósið. Hinír
þungu rammar voru erfíðir með-
ferðar. Stundum gleymdist ramm-
inn og við framköllun kom í Ijós
aðeins hvítur pappír, allar línur
^yoru horinar, ský hafði dregið fyrir
sólu og pappírinn varð svartur. Allt
hafði mistekizt og varð því að byrja
á nýan leik.
Eftir fyrri heimsstyrjöld færðist
líf í byggingarframkvæmdir í
Reykjavík og víðar á landinu. —
Ólafur Þorsteinsson, verkfræðing-
ur, mældi upp og gerði uppdrátt
af kaupstaðarlóð Reykjavíkurbæar
á árunum L915—1919 og hófst þar
með skrásetning lóða í bænum.
Varð nú að ljósprenta þessa upp-
drætti í mörgum eintökum, því að
ýmsar stofnanir bæarins og marg-
ar aðrar svo og einstaklingar
þurftu á þeiin að halda til ýmissa
nota.
Þegar hcr v'ar komið Var sólar-
ljósramminn orðinn algerlega ó-
nógur og því nauðsynlegt að fá
stærra og fljótviíkara tæki til ljós-
prentunar. Rafmagnsvcita Réykja-
víkur hafði tekið til starfa í júní-
mánuði 1921 og því var það, að þcir
Guðmundur II. Þorláksson, húsa-
meistari, þá byggingafulltrúi í
Rcykjavík og Egill Hallgrímsson,
kcnnari og landmælíngamaður,
sem þá vann nð mælingum og
tcikningum hjá Rcykjavíkm bæ,
fóru að athuga mögulcika á að fá
frá Útlöndum rafmagnstækí tíl að
ljósprcnta uppdi-ætli. Fcngu þeir á
næsta ári (1922) frá Þýzkákmdi
ijósprcnttæki (..Eilipskop'1') cn
þau voru raiv.mi með þykku slíp-
uðu gicri (ljósflctur 129 v 100 cm),
gúmmíbaki og lofhkrHi (pncúmst,-
isk) og koibngalampa (1 mynd).
Voru þctla fýrsfu æéfmagnsljós-
prcnUæk<]t, scm tíjfy^ndsfnfc komw.
Það cru hinir bláfjólubiáu (blau-
violcl) og ósýnilcgU ÚtfjóJubláU
(ultra-víolct) gcislar kolbogalamp-
ans, cr hafa áhríf á hin Ijósnæmu
efni á pappírnum. Tæki þessi komu
til Rcykjavíkur í júnímártuði og
voru fyrstu ljósprcntin tekin 28.
júní.
Þess má góla hér, að svo hratt
fell þyzka markið eftár styrjoldxna
1914—1918, að fyrir glerplötu, sem
brotnaði á leiðinni frá Þýzkalandi
og vátryggð var þar þann 12. maí
fyrir 8000 mörk, fengust í septem-
ber sama ár aðeins um 9 íslenzkar
krónur.
Með komu þessara tækja varð
Ijósprentun uppdrátta auðveldari
en áður var. Mátti nú ljósprénta
stærri uppdrætti en áður og hve-
nær sem var. Vinnan var nú ekki
lengur háð sólarljósinu, sem oft
hafði verið erfitt að eltast við með
hinn þunga ramma stundum alla
leið neðan úr Tjarnargötu 12
(Slökkvistöðin), en þar voru bæar-
skrifstófurnar þá, og upp á Hóla-
vöH.
Kom nú að því að þeir félagarnir
Egill og Guðmundur vildu fá sér
fullkomnari tæki. Leituðu þeir sér
ð. oi) ud