Lesbók Morgunblaðsins - 05.10.1952, Page 4

f 472
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
5. mynd
-ar línur á hvítum grunni) og
framkallaður með ammoníaksgufu
í þar til gerðum framköllunartækj-
um. Pappír þessi var notaður jafn-
framt vatnsbaðspappírnum fram til
ársins 1929, en þá kom fram þriðja
tegundin. Sá pappír, sem einnig er
positívur (dökkar línur á hvítum
grunni) er framkallaður með þar
til gerðum vökva (framkallara) í
rafknúinni vél (4. mynd). Kemur
framköllunarlögurinn aðeins á
hinn lýsta flöt pappírsins, sem
þornar mjög fljótlega og er því oft
nefndur „hálfþurr“-pappír (half-
dry-paper). Hefur pappír þessi al-
mennt verið notaður allt til þessa,
að nú er aftur víða um heim farið
að nota „þurrprent“-pappírinn
„Ozalid“, sem hefur verið mikið
endurbættur frá því sem áður var
og hefur nú orðið ýmsa kosti um-
fram hinn raka eða hálfþurra.
Á síðari árum hafa margar stofn-
anir fengið ljósprenttæki frá Ame-
ríku af líkri gerð og meðfylgjandi
mynd sýnir (5. mynd). í tækjum
þessum er ýmist kvikasilfurslampi
eða quarzlampi í stað kolboga-
lampa, sem áður voru notaðir og
eru um 4—5 sinnum sterkari en
ljós fyrrnefndra lampa. Er fram-
köllunarvélin ýmist sambyggð að-
alvélinni eða sérstök. Vélar með
kvikasilfurslampa er ekki ný upp-
götvun. Fyrir rúmum 20 árum
framleiddi verksmiðja í París slík-
ar vélar, svonefndar „Rex“-vélar,
sem eru undanfari quarzlampavél-
anna.
Á síðari árum er komið fram í
Þýzkalandi einfalt tæki, sem ljós-
prentar alls konar uppdrætti allt
að 127x192 cm stærð. Þjóðverjar
standa sem kunnugt er enn sem
fyrr mjög framarlega í öllu varð-
andi fjölprentun, og má vænta frá
þeim áframhaldandi nýunga á
þeim sviðum.
Svo sem kunnugt er, og áður er
vikið að, verða ekki allir þeir upp-
drættir, sem á þarf að halda, prent-
aðir með áðurnefndum ljósprent-
tækjum og auk þess er geymsluþol
ljósprentaðra uppdrátta takmark-
að. Við verðum því enn sem fyrr
að láta prenta erlendis alla okkar
uppdrætti, sem prenta þarf með
öðrum hætti (zinkprenta). Er hér
um að ræða bæði litprentaða upp-
drætti og aðra án lita (uppdr. af
landinu, bæum, kauptúnum og
sjávarþorpum, sjókort o. fl.). Æski-
legast væri að við gætum prentað
alla þessa uppdrætti hér heima. —
Með vaxandi fólksfjölda og aukinni
tækni og framförum á öllum svið-
um hlýtur að koma að því, að við
getum í framtíðinni orðið sjálfum
okkur nógir í þessum efnum sem
öðrum.
í þessu sambandi má benda á, að
þegar á það er litið, að á síðari ár-
um hafa, svo sem áður er sagt,
verið keypt til landsins mörg ljós-
prenttæki, sem meira en fullnægja
þörfinni á þessu sviði, vaknar sú
spurning, hvort ekki hefði verið
heppilegra að keypt hefðu verið í
þeirra stað fullkomin tæki til zink-
prentunar.
E. H.
★ ★ ★ ★
Veiztu þeita
Engispretta verpir 125 eggjum í
einu.
—★—
Talið er að 10.000 ár sé liðin síðan
mannkyninu tókst að temja naut-
gripi og gera þá að húsdýrum.
—★—
Steinkúlur voru notaðar í fyrstu
fallbyssurnar.
—★—
Tungan í gíraffanum er 18 þuml-
unga löng.
—★—
Tekjuskattur var fyrst lögleiddur í
Englandi árið 1799 til þess að ná
upp herkostnaði í stríðinu við
Napoleon.
—★—
Maine er fyrsta bannríkið í heimi.
Þar var lagt bann við fram-
leiðslu og sölu áfengra drykkja
árið 1846.
—★—-
Gríski læknirinn Galen, sem uppi
var í fornöld, sagði að salat væri
ágætt meðal við svefnleysi.
—★—
Alaska keyptu Bandaríkin af Rúss-
um árið 1887 fyrir 7.200.000 doll-