Lesbók Morgunblaðsins - 10.02.1952, Blaðsíða 10
54
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Alfreð Karlsson:
Kambgarnsiðnaður
KAMBGARNSIÐNAÐUR stórþjóð-
anna er stórfurðulegur. Að hugsa
sér að hægt skuli að fi'amleiða úr
ull svo fínan og jafnan þráð, sem
til þess þarf.
Það er harla erfitt að útskýra
þær flóknu vinnuaðferðir og vélar,
sem fullkominn kambgarnsiðnaður
byggist á, svo skiljanlegt sé þeim,
er ekkert hafa við slíkt fengizt. En
þeir, sem eitthvað hafa fengizt við
ullariðnað, munu nokkuð geta áttað
sig á þeirri galdraaðferð. Þess
vegna vona ég að þessi grein geti
orðið ýmsum til skemmtunar og
fróðleiks.
Vélarnar í kambgarnsverksmiðju
vinna að öllu leyti gagnstætt vél-
geta orkað slíku og af því geta
menn nokkuð markað hverjar ham-
farir hafa þarna átt sér stað. Þessu
hefir fylgt óskaplegur fellibylur,
sem drepið hefir hverja lifandi veru
á hundrað mílna svæði þar um*
hverfis. Drunurnar hefði mátt
heyra í 1000 mína fjarska og gríð-
armikill jarðskjálfti hefir fylgt. En
ekki er þó talið að áreksturinn hafi
orðið svo mikill ,að jörðin hafi geig^
að á rás sinni. „Hana hefir ekki
munað rneira um þetta en strætis-
vagn munar um að fluga skríður
inn í hann“, lét einn vísindamaður
sér um munn fara.
Þessi mikli gígur hefir verið
nefndur „Chubbs-gígur“ í höfuðið
á þeim manni, sem mest og bezt
gekk fram í því að hann yrði rann-
sakaður.
(Úr Geographical Magazine).
um í hinum svonefndu „streich“-
garns verksmiðjum.
Við framleiðslu kambgarns eru
aðallega notuð tvö mismunandi
vinnukerfi (System), Elsass-kerfið
á meginlandinu og Bradford-kerfið
í Englandi. Á meginlandinu er að-
allega notuð fín og löng ull, en í
Englandi er notuð löng og gróf ull.
í þessari grein mun ég aðallega
ræða um franska kerfið. Til þess
að ná sem beztum árangri þar, er
mjög áríðandi að ullin sé góð, og
er það tryggt með:
1. nákvæmu mati á ullinni, 2.
vönduðum þvotti, 3. nákvæmri
þurrkun, 4. kembingu, 5. forteygju
(Gilbox), 6. hæringu (í kambstól-
um), 7. eftirteygju (Gilbox), 8.
sléttun bandsins, 9. forspuna, 10.
fínspuna, 11. tvinningu, 12. spólun.
Allt þetta verður ullin að ganga í
gegn um ef þráðurinn á að verða
góður og fullkominn.
ULLARMAT
OG ULLARÞVOTTUR
Ullarmat krefst mikillar leikni
og kunnáttu, og sama er að segja
um þvottinn, en hann fer nokkuð
eftir því hvort nota skal ullina í
kambgarn eða „streich“-garn.
Þegar ullin kemur til þvotta-
stöðvarinnar, er fyrst tekið til að
meta hana og aðgreina. Það er
nauðsynlegt að aðgæta það við
rúningu á vorin, að reifið haldist
sem heillegast, því að þá er mun
betra að meta ullina og aðgreina
eftir verðleikum, þ.e.a.s. lengd ull-
arháranna, lit, áferð (hvort hrokk-
in eða slétt) og hreinleika.
Eftir því sem ullin er betur að-
„Gilbox"
greind til kambgarns, eftir því
verður úrgangurinn minni.
Helztu óhreinindi í ull eru sviti
og sauðfita, en þó er alltaf nokkuð
í henni af stráum, sandi og öðrum
þess háttar óhreinindum. Svitinn
og sauðfitan setjast utan á ullar-
hárin sem límkennt efni og valda
því að önnur óhreinindi eiga hægar
með að festast í henni.
Margs konar aðferðir eru notaðar
við ullarþvottinn, og geta má
þess að Þjóðverjar, Englendingar,
Frakkar og Belgar nota sína að-
ferðina hver, enda þótt allir noti
sömu gerð þvottavéla.
Ein slík ullarþvottavél er tiú
tekin til starfa á Akureyri og mun
vera af fullkomnustu gerð. Þar er
jafnframt byrjað að meta ullina að
verðleikum, og er það mikið gleði-
efni, og mun þess varla langt að
bíða, að þeir menn, sem þar eru að
verki, nái leikni og kunnáttu við
hið vandasama mat, og er þá
skammt að bíða góðs árangurs.
Sviti, óhreinindi og ryk nást vel
úr ullinni með volgu vatni, en öðru
máli er að gegna um sauðfituna.