Vísir - 11.09.1971, Blaðsíða 8

8
V í S I R . Laugardagur 11. september 1971.
VÍSIR
títgefantn: ReyKjaprenr bf.
Framkvæmdastjóri: Svebm R. EyJiStsson
Ritstjóri: Jónas Kristjánsson
Fréttastjóri: Jón Birglr Pétursson
RitstjómarfuUtrúi: Valdimar H. Jóhannesson
Auglýsingastjóri: Skúli G. Jóhannessoo
Augiýsingar: Bröttugötu 3b. Slmar 15610 11660
Afgreiðsia- Bröttugötu 3b Slmi 11660
Ritstjórn: Laugavegi 178. Slmi 11660 (5 Unur)
Askriftargjald kr. 195.00 á mánuöi innanlands
í lausasölu kr. 12.00 eintaldB
Prentsmiðja Visis — Edda bt.
Þriðjungur þjóðar í skóla
Samkvæmt upplýsingum Fræðslumálaskrifstofunn-
ar kvað láta nærri að þriðjungur íslenzku þjóðarinnar
muni sitja á skólabekk í vetur. Þetta er óvenjulega
hátt hlutfall, miðað við aðrar þjóðir, ef ekki hærra
en í nokkru öðru landi. Samkvæmt sömu heimild er
hlutfall námsfólks í Svíþjóð t.d. talið mög hátt, en er
þó ekki nema um 25%. Þetta er mikil breyting hér
frá því sem var fyrir aðeins fáum áratugum, svo ekki
sé farið lengra aftur í tímann.
Það er ekki langt síðan fjöldi ungmenna, sem þráði
að komast til mennta, átti þess engan kost, vegna fjár-
skorts. Nú má það teljast til undantekninga, ef þeir
sem vilja læra, þurfa að hætta á námsbrautinni af
efnahagsástæðum. Miklu fé er varið til menntamála
ár hvert og aðstaðan til menntunar fer síbatnandi með
ári hverju. Fyrrverandi ríkisstjórn hafði þar heillaríka
forustu, eins og í svo mörgum öðrum efnum, þótt
vitaskuld megi þar enn um bæta, enda fer. þörfin á
auknum Jramlögum í þ'essu skyni vax^n^i .,eftir
því sem þjóðinni fjölgar.
Mönnum hættir um of til þess að tala meira um
það sem á skortir og miður fer en hitt, er áunnizt hef-
ur og vel er gert. Þegar haft er í huga, hvernig ástatt
var í þessum efnum fyrir 40—50 árum, sjá allir, hve
gífurleg breyting er á orðin og hvílíku grettistaki
þjóðin hefur lyft í skólamálum á skömmum tíma. Fyr-
ir rúmum 40 árum var t.d. aðeins einn menntaskóli á
landinu, og til skamms tíma voru þeir aðeins tveir.
Nýjar skólabyggingar eru reistar eða fullgerðar svo
að segja á hverju ári, en samt skortir enn mikið á að
þörfinni sé fullnægt. Enn er tví- og þrísett í sumum
skólum, og fylgja því fyrirkomulagi ýmis . anJkvæði,
sem allir eru á einu máli um að ráða þurfi bót á. En
samt eém ::é. verður ekki sagt annað en þrekvirki
hafi verið unnio á ’ u sv'c' : f þeesari fámennu
þjóð, eins og í svo ótal mörgum öðrum efnum, á ótrú-
lega skömmum tíma.
íslendingar hafa á fáeinum áratugum framkvæmt
uppbyggingu, sem tók aldir hjá sumum stærri og rík-
ari þjóðum. Þrátt fyrir flokkadrætti og stjórnmála-
rifrildi hefur alltaf miðað í rétta átt, misjafnlega hratt,
bæði eftir árferði og stjórnarháttum, en þegar á árang
urinn er litið í heild verður ekki annað sagt en þjóðin
megi una hlut sínum vel. Síðasti áratugurinn var
rnesta framfaratímabilið í allri sögu hennar, og því
má sú stjórn, sem þá fór með völd, vera óhrædd við
dóm sögunnar þegar fram líða stundir. Hún fékk það
hlutverk að reisa við efnahagslífið eftir skipbrot
vinstri stjórnarinnar fyrri, og er ólíku saman að jafna
þá og nú, þegar hin nýja vinstri stjórn tók við. Henni
retti að vera auðvelt að haida í horfínu, ef engin óvænt
áföll ber að höndum, þótt sundurleit öfl hafi þar
óneitanlega gengið til samstarfs.
„ÍRLAND ER EITT LAND
OG ÍRAR EIN ÞJÓÐ"
— segir Jack Lynch, forsætisráðherra Irska
lýðveldisins — Litill árangur sjáanlegur
af viðræðum þeirra Heaths
Jaek Lytteh, forsætisráðherra Eice, frska lýðveldisins. Hann
er 54 ára gamall og er frá Cork, sem er borg syðst á
liííkrUíSr,,L>,f:V h^B1.íni>-J 1 ' int'ío''
Fyrir fáeinum dögum
lauk viðræðum þeirra
Edward Heath, forsætis
ráðherra Bretlands, og
Jack Lynch, forsætisráð-
herra írska lýðveldisins.
— Þeir sátu á í ökstólum
um, hvort þeir gætu orð-
ið ásáttii um einhverja
leið til að binda enda á*
hið hörmulega ástand, er
ríkir í Norður-írlandi.
Að fundinum lokrium
voru að sjálfsögðu%efn-
ar út yfirlýsingar um, að
viðræðurnar hefðu orðið
til gagns, þótt beinn ár-
angur væri enginn, og
skoðanaágreiningurinn
gífurlegur.
Gagnsemi þessara við
ræðna er erfitt að meta.
Að sjálfsögðu er það
spor í rétta átt, þegar
menn setjast niður og
ræða málin, en gagnsem
in er þó ekki ýkjamikil,
meðan eini árangur fund
ar er sá, að boðað er til
annars fundar. Og þrátt
fyrir yfirlýsingar forsæt
isráðherranna tveggja,
má telja að lítið hafi mið
að í samkomulagsátt, —
enda hefur það ekki bor
ið við í manna minnum
að stjórnmálamenn hafi
gefið út yfirlýsingar um,
að viðræðufundir hafi
verið algerlega til einsk-
is.
Helztu ágreiningsefnin
Til marks um, hversu mikið
ber á milli, má vitna í það sem
Jack Lynch sagði eftir fund
þeirra Heaths:
„Hr. Heath sagði, að mér
bæri enginn réttur til að eiga
hlut að viðræðum um breyting-
ar á brezkri stjómskipun (þ.
e. a. s. aöstöðu N-írlands.) Ég
staðhæfði, að ég hefði sl'ikan rétt
og’á. þeim réttj mun ég standa,
því að ég er kjörinn leiötogi
stjórnari lrlands, og ég er fuil-
tnúi skoðana meginþorra íra.“
Lynch bætti við: „Margoft
hef ég lýst því yfir skýrt og
afdráttarlaust, að mfn stefna
felst samkomulagsbundinni
sameiningu írlands án þess að
til frekar,- æsinga komi.“
Ennfremur fékkst ekki sam-
komulag um hugmynd Jack
Lynch þar sem hann gerir það
að tillögu sinni, að fram fari
viðræður allra aðila, sem eiga
hlut að máli, þ. e. ensku stjóm-
arinnar, írsku stjórnarinnar,
Stormont-stiórnarinnar (í Norö-
ur-írlandi) og svo fulltrúa ka-
þólskra í Norður íriandi. Þessu
hafnaði Heath, þvl að hans hug
mynd var sú að viðræður fæm
fram með þeim Reginald Maud-
ling, innanríkisráðherra Bret-
lands, Stormont-stjóminni og
svo fulltrúum kaþólskra og mót
mælenda f N-lrlandi.
Þessi hugmynd kafnað; þó I
fæðingu, þegar Bemadette
Devlin hvatti kaþólska tii að
taka ekki þátt i neinum viðra»S-
um, unz pólitískum föngum, sem
sitja f fangabúðum án dóms, hef
ur verið sleppt úr haldi.
Hinir pólitísku fangar
eru kaþólskir
Heath og Lynch urðu heldur
ekki ásáttir um hvemig ætti
að bregðast við hinum leyni-
lega' Irska lýðveldisher (IRA),
sem er bannaður í Iriandi.
Heath iagði hart að Lynch aö
grípa til róttækari aðgerða gegn
XRA, og Lynch sagði, að slikt
væri ekki mögulegt: „Nú þegar
gerum við allt sem í okkar
valdj stendur til að fást við
IRA Allt sem hægt er að gera
innan ramma laganna, er gert,“
sagði Lyncft.
Hann bætti því líka við, að
sér lfkuðu ekki aðgeröir Breta
gegn hermdarverkamönnum í N-
Irlandi: „Aðeins kaþólskir of-
beldismenn em settir í fang-
elsi “ sagði hann. „Það era
ofbeldismenn í báðum hópun-
um, og svona aðgerðir gegn
minnihlutanum gera aðeins iHt
verra.“
Lynch hafnar yfirráðum
Breta
Á blaðamannafundi, sem hald
inn va'r eftir að viðræðunum
lauk sagði Lynch: „Ástandiðer
andstætt öllum lögmálum.
Landamærin (milli N- og S-ír-
lands) voru ákveöin fyrir 50
árum, þegar gerð var tilraun til
að koma brezku stjómarfari á
f Norður-írlandi. Sú tilraún fór
út um þúfur vegna þess aö
einungis hluti íbúanna átti full
trúa !í stjórninni.
Irland er eitt land og Irar
eru ein þjóð sem ég tel, að sé
bæð; nógu stór og nógu lítil
tij að geta lifað í sátt og sam
lyndi. Við höfum verið ein þjóð
um margar aldir — þjóðin hef
ur aðeins verið klofin siðustu
50 ár.‘*
Svona yfirlýsingar frá Jack
Lynch, en hann er tvímælalaust
sá maður, sem er áhrifamesti
leiðtogi íra í dag, falla ekki
í kramiö hjá Bretunum. sem
halda áfram að berja höfði við
stein og fullyröa, að héruðin
sex V Ulster öðru nafni Norður-
írland, séu tvímælalaust hluti
brezka ríkisins.
Þrátt fyrir yfirlýsingar um
gagnsemi fundarins, lítur út
fyrir, að helzti árangur hans sé,
að ágreiningsefni þeirra Heaths
og Lynch hafi kristallazt.
Hinn rólegi og gjörhuguli
Lynch ’-°fur einbeittlega haldiö
fram kröfunni um sameinað ír-
land Og þegar það er ljóst að
jafnvel hinir hófsamari telja þá
kröfu sjálfsagða ætti að liggia
í augum uppi, að friður kemst
ekki á í Norður-írlandi, fyrr
en brezku „verndaramir“ hafa
úthellt frsku blóðj í sfðasta sinn.
Þráinn Bertelsson