Morgunblaðið - 05.12.1998, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ
GRINDARLOS Á MEÐGÖNGU
Skilninginn
hefur vantað
Grindarlos hjá konum á meðgöngu getur
valdið verkjum og óþægindum þannig að
þær eru ekki færar um að sinna daglegum
---------------------------------------7-
störfum sínum á heimili eða utan þess. I
viðtali við Ernu Kristjánsdóttur sjúkra-
þjálfara, sem er ein þeirra sem hafa unnið
að gerð fræðslubæklings um þetta efni,
komst Hildur Einarsdóttir að því að mikil-
vægt er að konur leiti sér hjálpar áður en í
óefni er komið. Hægt er að draga úr áhrif-
um grindarloss með því að læra að beita
líkamanum rétt og gera sérhæfðar æfíngar.
AMEÐGÖNGUTÍMA mýkj-
ast liðbönd líkamans vegna
hormónabreytinga og liðir
mjaðmagrindar geta því
gefíð betur eftir. Pannig býr náttúr-
an konuna undir væntanlega fæð-
ingu. Pessar breytingar verða hjá
öllum barnshafandi konum og valda
yfirleitt litlum eða engum óþægind-
um. Þegar liðböndin mýkjast getur
konan fengið verki sem orsakast af
því að liðböndin styðja ekki eins vel
við mjaðmagrindina og áður auk
þess sem þau þola minna álag. Fái
kona verki við einföldustu athafnir
getur það bent til þess að hún sé
með grindarlos. Þessar upplýsingar
er meðal annars að fínna í nýútgefn-
um fræðslubæklingi faghóps sjúkra-
þjálfara sem vinnur að bættu heilsu-
fari kvenna við meðgöngu og fæð-
ingu.
Erna sem starfar í Mætti, -
sjúkraþjálfun og líkamsræktarstöð-
inni Hreyfingu, hefur lengi hjálpað
konum með grindarlos með góðum
árangri. Erna segir að það fari eftir
niðurstöðu skoðunar hvort konan
þurfí liðlosun, mjúkvefjameðferð
eða á annarri verkjameðferð að
halda. Oft nægi fræðslan og að
kenna ákveðna líkamsbeitingu.
Einnig segir hún það í verkahring
sjúkraþjálfarans að gefa hugmyndir
um hjálpartæki ef með þarf og
kenna sérhæfðar æfingar. Hún vill
þó árétta að bæklingurinn kemur
ekki í staðinn fyrir sjúkraþjálfun
heldur sem viðbót og fyrsta hjálp.
„Grindarlos hefur sjálfsagt alltaf
verið til,“ segir hún, þegar við spyrj-
um um tíðni grindarloss hér á landi
en engar tölur eru til hér um hversu
algengt það er. „í Noregi er tíðni
grindarloss um 30% og má ætla að
hún sé svipuð hér á landi. Við teljum
okkur hafa orðið vör við aukna tíðni
grindarloss á undanförnum áratug-
um en hugsanlegt er að P-pillan hafi
eitthvað að segja hjá nútímakonunni
því að pillan mýkir upp liðböndin að
einhverju leyti eins og um þungun
sé að ræða. Ekkert hefur þó verið
sannað í þessum efnum. Það segir
sig líka sjálft að með aukinni þekk-
ingu og bættum greiningaraðferðum
hafa uppgötvast fleiri tilfelli. Hér
áður fyrr töldu konur það vera eðli-
legt að finna til á meðan á meðgöngu
stóð. Heilbrigðisstéttir og almenn-
ingur voru sér þá lítt meðvitandi um
hvað var að gerast. En það er mikil-
vægt að greina grindarlos sem fyrst
í mæðraskoðun til að fyrirbyggja að
vandinn verði stærri og meiri.“
Erna segir að það sem hafi einnig
Morgunblaðið/Kristinn
FRÆÐSLA er stór þáttur í meðhöndlun á grindarlosi.
MIKILVÆGT er að gera sérhæfðar æfingar til að viðhalda stöðug-
leika mjaðmagrindar.
breyst sé að áður fyrr hafi konur
verið meira heimavinnandi sem
þýddi að þær gátu meira ráðið sínum
vinnudegi og höfðu tækifæri til að
hvíla sig þegar þær þurftu þess með.
Utivinnandi konur þurfi hins vegar
að skila ákveðnu verkefni til dæmis í
standandi stöðu við búðarborðið eða
í sitjandi stöðu á skrifstofunni. „Eitt
hið versta sem kona með grindarlos
gerir er að vera í sömu stöðu í lengri
tíma. Hún verður að geta skipt um
stöður eins og henni hentar hverju
sinni,“ segir hún. „Aðalatriðið er að
hlusta á sinn eigin líkama, forðast
sársauka og hreyfa sig eftir því. Og
þegar að fæðingunni kemur er nauð-
synlegt að kona með grindarverki fái
sérstaka aðstoð við að finna bestu
fæðingarstellinguna en þá þarf að
vera búið að fræða hana um hvaða
möguleika hún hafi. Hin hefðbundna,
gamla fæðingarstelling að liggja á
baki með fætur í sundur upp í loft er
sú staða sem kona með grindarlos
þolir verst því að þrýstingurinn á
mjaðmagrindina verður þá mestur."
Það kemur fram í máli Ernu að
orðið grindarios gefi ekki alveg
rétta mynd af ástandinu. Frekar
mætti líkja einkennunum við togn-
un, til dæmis í ökkla. „Ökklann þarf
að hvíla og honum þarf að hlífa. Það
á einnig við um mjaðmagrindina
þegar um grindarlos er að ræða,“
segir hún.
-En hvernig lýsa verkirnir sér?
„Verkir geta komið frá lífbeini og
spjaldliðum. Þá leiðir gjarnan yfir í
mjaðmir og niður í læri eða upp eftir
baki. Þeir geta verið breytilegir frá
degi til dags og ekki eins allan sólar-
hringinn. Verkimir eru álagstengdir
og aukast við hreyfingar þar sem
ójafnt álag kemur á mjaðmagrindina
tH dæmis þegar konan gengur, snýr
sér í rúmi, gengur í stiga, fer inn og
út úr bíl eða þrífur gólf. Oft koma
verkimir ekki fyrr en efth-á, jafnvel
daginn eftir álagið.“
Erna er spurð að því hvort ein-
hver hópur kvenna sé líklegri til að
fá grindarlos en annar? Hún segir
svo ekki vera. Einkenni séu óháð
aldri, líkamsþyngd og virkni fyrir
meðgöngu en þættir eins og mis-
langir fótleggir, skakkir fætur og
áverki á mjaðmagrind geti aukið
álagið.
Það kemur fram í máli Ernu að
hjá flestum konum minnki einkenni
eða hverfi fljótlega eftir fæðingu.
Sumar fái þó verki við ákveðið álag
eða við egglos og blæðingar. Aðrar
finni fyrir verkjum daglega löngu
eftir fæðingu, jafnvel alla tíð.
„Margar ástæður geta verið fyrir
því að verkir em enn til staðar. Má
þar nefna skaða í liðböndum,
brjóski, sinum eða taugum. Vöðvar
og liðbönd geta orðið fyrir of miklu
álagi vegna hormónabreytinga, lé-
legrar líkamsstöðu eða rangrar lík-
amsbeitingar. Hafi konan fengið
Sjá næstu síðu.
Lykilatriði að beita
líkamanum rétt
Morgunblaðið/Kristinn
KRISTÍN Ilalla ásamt dótturinni Helenu Ósk.
G A eitt barn fyrir og þeg-
ar ég gekk með það fyrir
níu árum fann ég ekki fyrir
neinum óþægindum eða verkjum,"
segir Kristín Ilalla þegar hún
byrjar frásögn sína. „Þegar ég var
komin þrjá mánuði á leið með ann-
að barnið fór ég að finna fyrir
verkjum neðst í spjaldhryggnum
sem þýddi að ég átti mjög erfitt
með að beygja mig. Eg var á þess-
um tíma að vinna á leikskóla og
þurfti því oft að beygja mig niður
þegar ég var að sinna börnunum.
Eg áttaði mig ekki strax á hvað
var á ferðinni og tók mér veik-
indafrí. Heimilisstörfin reyndust
mér einnig erfið svo ég þurfti að
fá móður mína til að hjálpa mér.
Skömmu síðar fór ég í meðferð til
sjúkraþjálfara en fékk engan bata.
Það var ekki fyrr en ég heyrði af
góðum árangri Ernu Krisljáns-
dóttur sjúkraþjálfara við að með-
höndla grindarlos og fór í með-
ferð til hennar að mér fór að líða
betur. Eg fór til hennar í sjúkra-
Kristín Halla Þóris-
dóttir á fímm mánaða
gamla dóttur. Þegar
hún var komin þrjá
mánuði á leið með dótt-
urina fór hún að fínna
fyrir sárum verkjum
neðst í spjaldhryggnum
- hún var komin með
grindarlos. Kristín
Halla leitaði sér hjálpar
með góðum árangri.
þjálfun þrisvar sinnum og var þá
orðin verkjalaus. Vegna þess hve
ég kom fljótt í þjálfun var þetta
viðráðanlegra.
Erna byrjaði á því að laga
skekkju á mjaðmagrindinni og
kenndi mér æfingar til að halda
mér við. Einnig kenndi hún mér
hvernig ég átti að beita líkaman-
um. Eg var koinin í vinnuna viku
síðar og vann fulla vinnu þangað
til mánuði áður en ég átti að eiga
barnið.
Ég mætti miklum skilningi á
minum vinnustað og var hlíft af
samstarfsfólkinu. Eg er grunnkóla-
kennari að mennt og vann með
elstu börnin og auðveldaði það mér
starfið. Ég skal játa að það var mér
mikið áfall að verða veik á þennan
hátt, en mér hefur sjaldan orðið
misdægurt. Ég var líka svo glöð yf-
ir að vera orðin ófrísk aftur en
þegar ég áttaði mig á hvað var að
þyrmdi yfír mig því ég hélt að ég
þyrfti að hætta að vinna.
Fæðingin hjá mér var sársauka-
full. Ég hafði misst af fræðslutima
hjá Ernu þar sem hún lagði á það
áherslu við konurnar að þær
fyndu sér fæðingaraðferð sem
minnkaði álagið á mjaðmagrind-
ina og drægi úr sársaukanum. Ég
fæddi því í hefðbundinni stellingu
og án þess að fá deyfingu og var
fæðingin því erfið.
Eftir fæðinguna fann ég ekkert
fyrir verkjum. Ég hélt áfram að
gera þær grunnæfingar sem Erna
hafði kennt mér og höfðu reynst
mér vel. En eftir þijá mánuði fékk
ég skyndilega aftur svipuð ein-
kenni og ég hafði fengið á með-
göngunni. Ég hafði sofnað á verð-
inum og borið mig rangt að við
verk sem ég var að vinna. Þegar
ég leitaði til Ernu aftur gat ég ekki
rétt úr hryggnum og hafði mikla
verki. Aftur var komin skekkja á
mjaðmagrindina. Eins og áður
rétti hún grindina. Sem betur fer
hef ég ekki fúndið til síðan. Engu
að síður veit ég að veikleikinn er
ennþá fyrir hendi svo hræðslan við
að það sama hendi mig aftur er
áfram til staðar. Þess vegna er
nauðsynlegt fyrir mig að halda
áfram þjálfun til að fyrirbyggja að
nokkuð svipað endurtaki sig.“