Morgunblaðið - 04.01.1997, Blaðsíða 32

32 LAUGARDAGUR 4. JANÚAR 1997
MORGUNBLAÐIÐ
■+• Hrólfur Jakobs-
* son var fæddur
á Neðri-Þverá í
Vesturhópi 27. apríl
1911. Hann lést á
heimili dóttur
sinnar og tengda-
sonar á Skaga-
strönd hinn 27. des-
ember siðastliðinn.
Foreldrar hans
voru Jakob Gísli
Gíslason, f. 20. apríl
- r 1864 á Mástöðum í
Vatnsdal, d. 26.
mars 1922 á Neðri-
Þverá, _ og Sigur-
björg Arnadóttir, f. 10. júní
1865 á Undirfelli í Vatnsdal,
d. á Blönduósi 25. febrúar 1932.
Systkini Hrólfs sem upp komust
voru þrettán, níu bræður og
þrjár systur. Öll eru þau nú
látin nema Asgeir, f. 15. sept-
ember 1905. Hin voru Þorlák-
ur, f. 1888, d. 1975, Árni Björn,
f. 1889, d. 1938, Ingvar Helgi,
f. 1891, d. 1939, Liya Guðrún,
f. 1892, d. 1981, Jórunn, f. 1894,
d. 1969, Ágúst Frímann, f. 1895,
d. 1984, Þórhallur Lárus, f.
—' 1896, d. 1984, Ingibjörg, f.
1898, d. 1975, Gísli Emil, f.
1900, d. 1988, Guðmann, f.
1902, d. 1934, og Jakob Sigur-
Að kvöldi föstudagsins 27. des-
ember sl. sat sá er þetta ritar inni
í stofu. Jólin höfðu verið ánægjuleg
og hjá okkur höfðu dvalið góðir
gestir. Þá hringdi síminn og flutti
þá fregn að Hrólfur Jakobsson,
frændi minn og vinur, væri látinn.
Andlátsfregn kemur alltaf á óvart
óg veldur sársauka í sálinni. Maður
fer að hugsa um dauðann, þann
mikla rukkara sem engum gleymir.
Þar er erfitt að glíma lengi við
björn, f. 1907, d.
1980.
Sigurbjörg bjó eitt
ár á Neðri-Þverá eft-
ir lát Jakobs en fór
með Hrólf til Blöndu-
óss haustið 1923 og
gekk hann í barna-
skólann þar næsta
vetur. Næsta ár var
Hrólfur til heimilis á
Ánastöðum hjá Þór-
halli bróður sínum
og var eitthvað í
barnaskólanum á
Hvammstanga vetur-
inn 1924-1925. Hann
fermdist í Kirkjuhvammskirkju
vorið 1925 en fór strax eftir
fermingu að Geitafelli á Vatns-
nesi til Gunnlaugs Skúlasonar og
Auðbjargar Jakobsdóttur og var
þar í þijú ár.
Næst lá leið Hrólfs til Skaga-
strandar og var hann næstu árin
til heimilis hjá Helga Gíslasyni
föðurbróður sinum og Maríu
konu hans og síðar Axel Helga-
syni. Eftir að Hrólfur kom til
Skagastrandar vandist hann allri
algengri vinnu bæði á sjó og
landi. Hann fór svo að fara suður
til vertiðarstarfa og var fyrstu
vertíð sína 1933 í Grindavík. Alls
var hann sjö vetrarvertíðir fyrir
dýpstu ráðgátu tilverunnar og fá
engin svör. Þá er gott að líta yfir
farinn veg og leita í sjóði minning-
anna.
Allar minningar mínar um Hrólf
eru Ijúfar og góðar. I hugann kem-
ur lítið atvik. Hrólfur er að leiða
mig um gólfíð í baðstofunni á Ána-
stöðum. Svo sest hann á eitt rúmið
og setur mig á hné sér. Hann hoss-
ar mér hærra og hærra og það er
ákaflega gaman. Svo hverfur allt í
MINNIIMGAR
sunnan, þar af fimm í Vest-
mannaeyjum. Sjö sumur stund-
aði hann síldveiðar við Norður-
land, fyrst 1935 og síðast 1941.
Upp úr þessu fór Hrólfur að
vinna við byggingu frystihúss-
ins á Hólanesi og vann svo í
því húsi til vorsins 1948. Þá
hafði hann fengið full fiskmats-
réttindi og gerðist verksljóri í
frystihúsi Kaupfélags Skag-
strendinga. Hrólfur var svo
verkstjóri við það hús til árs-
loka 1969, að undanteknum
þremur árum sem hann vann
önnur störf. Þá voru Kaupfélag
Skagstrendinga og Kaupfélag
Húnvetninga sameinuð. Varð
Hrólfur þá starfsmaður þess
félags og vann við ýmis af-
greiðslustörf þar til hann hætti
störfum að fullu árið 1980.
Hrólfur stofnaði heimili með
Sigríði Björnsdóttur, f. 14. sept-
ember 1920. Bjuggu þau fyrst
í húsi Björns Þorleifssonar og
Vilhelmínu Árnadóttur, en þau
voru foreldrar Sigríðar. Þá
voru þau nokkur ár í húsi er
nefnt var Goðhóll. Þau keyptu
svo árið 1952 húsið Sóllund og
var þar heimili þeirra þar til
Sigríður dó langt um aldur
fram 17. júní 1979. Þau Hrólfur
og Sigríður eignuðust eina dótt-
ur, Sylvíu, f. 1. september 1943.
Maður hennar er Pétur Eg-
gertsson og eiga þau þrjá syni.
Útför Hrólfs fer fram frá
kirkjunni á Skagaströnd í dag
og hefst athöfnin klukkan 14.
móðu gleymskunnar. Þegar þetta
var hef ég áreiðanlega verið mjög
ungur.
Svo líður tíminn og önnur mynd
og skýrari blasir við. Það er haust.
Ég kem út á bæjarhlaðið. Norðan-
næðingurinn þyrlar þokunni fram
með brúninni og Strandafjöllin eru
hulin mistri. Þetta verður leiðinlegur
dagur. Þá er mér litið suður á tún-
ið. Þarna kemur maður og gengur
rösklega. Ég þekki brátt að þarna
kemur Hrólfur frændi. Við heils-
umst og ég fínn þessa hlýju sem
einkenndi þennan mann alla ævi.
Við fylgjumst að inn í bæinn og
eftir að hafa heilsað fólkinu fer
hann fljótlega að segja frá ýmsum
atvikum sem gerst höfðu þegar
hann var á síldinni um sumarið. Ég
drekk þetta allt í mig. Allt breyttist
þegar Hrólfur kom. Þetta verður
skemmtilegur dagur.
Á þessum árum kom Hrólfur
stundum vestur í sýsluna á haustin
til að hitta skyldfólk sitt og kunn-
ingja. Hann stoppaði þó sjaldan
lengi á heimili foreldra minna því
víða þurfti hann að koma. Öllum
þótti gaman að fá þennan myndar-
lega og skemmtilega mann í heim-
sókn og vildu halda í hann sem
lengst. Þessum ferðum hans fækk-
aði eftir að hann stofnaði heimili
en alltaf hafði hann þó gott sam-
band við skyldfólk sitt því hann var
mjög frændrækinn maður.
Ég sem þessar línur rita vann við
hafnargerðina á Skagaströnd sum-
arið 1945 og 1946. Þá kynntist ég
Sigríði Bjömsdóttur konu Hrólfs.
Að loknum vinnudegi lagði ég
stundum leið mína til þeirra hjóna.
Þangað slæddust líka oft ýmsir
kunningjar þeirra úr þorpinu. Þá var
oft glatt á hjalla í eldhúsinu hjá
Sigríði, sagðar gamansögur og farið
með hnyttnar vísur. Kvöldin voru
þá oft fljót að líða. Þessi sumur
kynntist ég Skagstrendingnum tölu-
vert. Mér fannst fólkið yfirleitt við-
kunnanlegt og skemmtilegt og
margir höfðu yndi af vísum og ljóð-
um.
Og enn líða árin. Hrólfur sinnti
störfum sínum af lipurð og kost-
gæfni því skyldurækni var honum
í blóð borin. Þau Sigríður keyptu
íbúðarhús 1952 og áttu þar mörg
góð ár. Allt virtist leika í lyndi. En
svo kom áfallið. Sigríður veiktist af
banvænum sjúkdómi og lést eftir
harða baráttu vorið 1979. Ekki sást
í fljótu bragði mikil breyting á Hrólfi
við þetta áfall. En væri dýpra
skyggnst sást að kominn var á and-
litið einhver raunasvipur sem ekki
HROLFUR HERBERT
JAKOBSSON
hafði sést þar áður og lítið gerði
hann að því að ferðast til kunningj-
anna fyrstu árin eftir lát Sigríðar.
Þetta átti þó eftir að breytast nokk-
uð aftur. Hann fór að fara í heim-
sóknir til skyldfólks síns og virtist
hafa ánægju af. Þijú haust kom
hann hér suður og dvaldi hjá okkur
Halldóru nokkra daga í hvert sinn.
Ásgeir bróðir hans og Sigurður
Árnason systursonur hans óku hon-
um um borgina og fóru með honum
í heimsóknir til kunningjanna.
Hrólfur hafði ekki gert víðreist um
ævina. Hann hafði til dæmis aðeins
einu sinni komið til Þingvaila og þá
í mjög slæmu veðri. Okkur fannst
því tilvalið að sýna honum staðinn.
Daginn sem við fórum þangað var
veður einstaklega gott, logn og sól-
skin. Við námum staðar við útsýnis-
skífuna á barmi Almannagjár. Við
okkur blasti dásamleg sjón. Vatnið
var eins og spegill og komnir haust-
litir á gróðurinn. Við stóðum þarna
góða stund og nutum fegurðarinn-
ar, sem naumast verður lýst með
orðum. Við dvöldum síðar á Þing-
völlum lengi dags en ókum síðan
heim í kvöldkyrrðinni. Mér fannst
Hrólfur njóta mjög vel þessarar
ferðar.
Mig minnir að Hrólfur hafi farið
norður daginn eftir. Það var eins
og hann gæti aldrei verið lengi fjarri
heimahögunum. Til Skagastrandar
kom hann á unglingsárum og festi
þar fljótt rætur. Eftir það var þetta
litla þorp við Húnaflóann hans stað-
ur og íbúarnir hans fólk. Þar var
hans starfsvettvangur meginhluta
ævinnar og þar kynntist hann bæði
gleði og sorg. Þar kaus hann að
eyða ellidögunum og þar vildi hann
ganga til móts við dauðann.
Hrólfur vinur okkar er nú horfinn
af torgi mannlífsins. Við Halldóra
þökkum honum tryggð og vináttu á
liðnum árum og óskum honum góðr-
ar ferðar til nýrra heimkynna.
Sylvíu, Pétri og sonum þeirra, svo
og öðrum vandamönnum sendum
við dýpstu samúðarkveðjur.
Ólafur Þórhallsson.
SIGFÚS
HALLDÓRSSON
+ Sigfús Halldórsson fæddist
í Reykjavík 7. febrúar 1920.
Hann lést á Landspítalanum 21.
desember síðastiiðinn og fór
útför hans fram frá Hallgríms-
kirkju 2. janúar.
Það dýrmætasta’ í heimi er það einfaldasta’
um leið:
Einlæg vinátta og barnsleg gleði.
Og ekkert jafnast á við það að magna
söngvaseið
í sælu’ á góðri stund og blanda geði.
Við söknum vinar okkar sem alltaf brosti’
og hló
en er á leið til nýrra draumalanda.
En hvar, sem hann er núna, eitt er víst,
það veit ég þó:
Hann verður áfram með okkur í anda.
Að köllun hans um eilífð verður alltaf hægt
að dást,
* aldrei mun hún hverfa okkur sjónum:
Að fylla lífið gleði og fólskvalausri ást;
- að fylla lífið dásamlegum tónum.
Og hvar, sem vinir mætast, er myndin tær
og skýr,
sem máluð var af snilld í tóna bjarta,
og andi hans mun lifa eins og ljúflings-
ævintýr
um listamann með stórt og göfugt hjarta.
Ómar Þ. Ragnarsson.
Sumir menn eru þannig gerðir að
þegar maður hittir þá gengur maður
- af fundi þeirra léttari í spori og bjart-
sýnni en fyrr. Þannig maður var Sig-
fús Halldórsson. Allir fengu sama
viðmótið hjá Fúsa, hvort sem í hlut
áttu svokallaðir fyrirmenn, litiu böm-
in, sem hann hitti á spássértúrum í
Víðihvamminum, eða renglulegir
táningar eins og ég var þegar fund-
um okkar bar saman fyrst, vegna
1 vináttubanda minna við Gunnlaug
son hans. Að koma inn á heimili Sigf-
úsar og Stellu var ævintýri líkast.
Allir veggir þaktir listaverkum eftir
Sigfús og aðra helstu listmálara þjóð-
arinnar, að ógleymdum listaverkum
húsmóðurinnar sem settu ríkulegan
svip á heimilið. I stofunni, þar sem
flygillinn skipaði öndvegi, var setið,
sprellað, spaugað og „músíserað".
Sögur af mönnum sem við yngra
fólkið sáum aldrei, voru sagðar af
slíkri list að þeir nánast spruttu fram;
Vilhjálmur frá Skáholti, Þórarinn
Guðmundsson og fleiri og fleiri. Sög-
ur Fúsa voru sagðar af kímni, krydd-
aðar þessum smitandi hlátri hans,
en allar voru sögurnar græsku-
lausar. Gott skap var aðalsmerki
Sigfúsar, en eins og margir, sem
mikið er gefið, og mikið gefa af sjálf-
um sér, átti hann sínar erfiðu stund-
ir. Um tíma háði hann snerru við
Bakkus konung, en hafði sigur.
Það er ekki ofsagt að Sigfús hafí
gefíð mikið af sjálfum sér, því verkin
sem eftir hann liggja eru nánast þjóð-
areign. Það má einnig segja með
sanni, að ef hægt hefur verið að
segja um nokkurn mann að honum
hafí verið margt til lista lagt, þá
átti það við um Sigfús Halldórsson.
Málverkin af gömlum hverfum í
Reykjavík, svo og af nánasta um-
hverfí hans í Kópavoginum, eru ekki
einasta listaverk heldur einnig heim-
ildir um veröld sem var. Og lögin,
maður lifandi. Margir spakvitrir
menn hafa reynt að skilgreina lögin
hans Fúsa og skipa þeim á bás.
Hvorki hef ég þekkingu né áhuga
til að taka þátt í þeim vangaveltum,
en hitt veit ég, að ekki hefur ennþá
fæðst manneskja á íslandi sem ekki
tekur undir þegar iögin hans eru
sungin. Og annað er einnig víst. Þar
sem menn koma saman og gleðjast,
þar hljóma lögin hans Fúsa. Þau
munu lifa meðan nokkur kemur upp
hljóði hér á landi.
Heillastjörnuna sína, hana Stellu,
hitti Sigfús fyrst 1947, og þau giftu
sig í janúar 1953. Stella var Sigfúsi
allt, eiginkona, félagi, og innblástur.
Sér þess og heyrir víða stað. Hún
Stella er ekki margmál, en þegar hún
tekur til máls, þá er hlustað, og það
er alveg víst að ekki vitna ég oftar
gáleysislega í Njálu meðan ég lifi,
svo er henni fyrir að þakka.
Eins og verða vill trosnuðu böndin
milli mín og Sigfúsar og fjölskyldu
hans um skeið, en fundum okkar bar
saman aftur í félagsskap sem við
mátum báðir mikils. Það var mér
mikils virði að fá aftur að njóta leið-
sagnar hans og það gladdi mig að
skoðanir okkar á starfínu lágu sam-
an. Það gladdi mig einnig innilega,
þegar Gunnlaugur ákvað að ganga
til liðs við sama félagsskap
Hvarvetna þar sem leiðir Sigfúsar
lágu, markaði hann eftirtektarverð
spor. íþróttafélagið, sem honum þótti
svo vænt um, Vaiur, gerði hann að
heiðursfélaga. í frímúrarareglunni
hlaut hann verðskuldaðan frama.
Hann var heiðursborgari Kópavogs,
þáði heiðurslaun listamanna, og síð-
ast en ekki síst hlaut hann riddara-
kross hinnar Islensku fálkaorðu. Þó
Sigfúsi þætti vænt um viðurkenning-
ar þær sem honum hlotnuðust, þótti
honum vænst um viðtökur almenn-
ings við verkum sínum. Hann sagði
t.d. söguna af því þegar hann gekk
um götur Reykjavíkur skömmu eftir
að „Við eigum samleið" heyrðist
fyrsta sinni opinberlega. Allt í einu
heyrði hann lagið sungið tónrétt út
um opinn glugga og áttaði sig þá á
því að nú átti hann lagið ekki lengur
einn.
Þótt Sigfús sé horfinn af sjónar-
sviðinu, mun hann lifa með okkur
öllum í verkum sínum um ókomna
tíð. Þjóðin hefur misst einn sinn besta
son. Stella, Gunnlaugur, Hrefna og
aðrir afkomendur Sigfúsar hafa þó
misst mest. Ég bið þeim öllum bless-
unar Hins hæsta og vona að minning-
ar þeirra megi gera þeim sorgina
léttbærari.
Kæri vinur minn Sigfús. Þú hefur
nú horfið í fang hins eilífa Ijóss, sem
við allir leitum. Ég kveð þig að sinni.
Ég hlakka til að hitta þig aftur.
Þorsteinn Sæmundsson.
Fúsi frændi, móðurbróðir minn,
er genginn á vit aftureldingarinnar.
Fúsi var yngstur sinna mörgu systk-
ina, móðir mín elst og 15 ár þar á
milli. Alls voru systkinin átta, og eru
mörg horfin af velli, blessuð sé minn-
ing þeirra, en eftir lifa Nanna og
Mansi eða Guðjón. Foreldrar þeirra
voru Guðrún Eymundsdóttir, ættuð
frá Vopnafirði, og Halldór Sigurðs-
son, ættaður úr Landeyjum og undan
Eyjafjöllum. Þeim hjónum var ýmis-
legt til lista lagt, Guðrúnu ömmu
hinar æðri og Halldóri afa handverk-
ið. Bera afkomendur þeirra margir
þennan arf með sér. Fúsi, yngstur
systkinanna, var vafalaust auga-
steinn móður sinnar með erfðir
austfirskra, hvort sem það tengist
frönskum áhrifum eður ei.
Auk allra samskipta á uppvaxt-
arárunum í stórri fjölskyldu í afa-
húsi við Laufásveg lágu leiðir okkar
Fúsa síðar meir stundum saman á
fullorðinsárunum. Fyrst minnist ég
ferðar með Gullfossi heim yfir hafið
á sjötta áratugnum. Fúsi var þar
skemmtikraftur og naut ég frænd-
seminnar í ríkum mæli, bæði í gleð-
skap og alvöru. Fúsi lét sér annt
um frændfólk sitt, og var einnig
kossa-fúsari en flestir aðrir. Við átt-
um góðan dag í landi í Skotlandi,
sem og dagana á sjónum. í leik um
borð skyldi ég syngja „Litlu flug-
una“, vann til þess í leik, en „Flug-
an“ var víðfræg á öldurhúsum á
námsárum mínum bæði í Danmörku
og Þýskalandi. Fúsi bjargaði mér
úr klípunni, þekkti frænda sinn að
öðru góðu en lagvísi, og söng sjálf-
ur. Síðasta morguninn í ferðinni,
áður en bundið var í Reykjavík-
urhöfn, er sérstaklega minnisstæð-
ur. Þá sat Fúsi með einu af höfuð-
skáldum þjóðarinnar, og tókust þeir
á um hvor væri meiri meðan þeir
bjuggu sig undir landgöngu. Að
þeirra ósk færði ég þeim mjólk til
hressingar eftir gleði ferðar, sem að
því að ég minnist fór þó aldrei úr
böndunum. Svona eru minningarnar
ljúfar.
Næst minnist ég svo 50 ára af-
mælis Fúsa, það var hátíð sem við
systkinabörnin mátum mikils, því
veislan treysti böndin sem áður
höfðu gliðnað í önnum ára frá
bernsku til fullorðinsára. Síðar tókst
Fúsi á við Bakkus konung og hafði
betur. Þar með gaf kaffi og kökur
í sextugsafmælinu. Fúsi starfaði
einnig nokkurn tíma í tengslum við
SÁÁ og kom þar nærri málum um
hríð. Að öllu þessu loknu reis stjarna
Fúsa úr dimmum dal hærra og
hærra. Hann átti því láni að fagna
að vera virkur í listum sínum fram
undir hið síðasta, og var hann okkur
hinum þannig góð fyrirmynd til
verka.
Auk minninganna sem ég á um
Fúsa frá fundum okkar, elsku og
kossa, á götum úti og í húsum inni,
minnist ég í lokin sérstaklega heim-
sóknar okkar konu minnar til þeirra
hjóna, Stellu og Fúsa, á heimili
þeirra í Kópavogi um jólaleytið fyrir
ári. Hvílík upplifun að sitja með
þeim hjónum í stofu og „studioi" eða
vinnustofu Fúsa umvafinn hlýju
listagyðjunnar, og ekki fórum við
tómhent heim. Fyrst var það afmæl-
isgjöf, mynd frá höfninni í Reykja-
vík, síðan jólagjöf, verk frá Vopna-
firði, en til þess héraðs átti Fúsi
sterkar taugar, fyrir minningu um
móður sína. Ég þakka Guði fyrir
þessa djúpu tilfinningastund á heim-
ili Steilu og Fúsa. Einnig vil ég minn-
ast þess hve hlýr Fúsi var við ungu
kynslóðina, sem við tekur. Börn og
barnabörn minnast Fúsa af innilegri
gleði. Við öll, systkinabörnin og fjöl-
skyldur okkar, vottum eftirlifandi
systkinum Fúsa, Nönnu og Mansa,
og eiginkonu hans Stellu og börnum
öllum, dýpstu samúð okkar við frá-
fall hans. Fúsi lifir í börnum sínum,
í listinni ljúfu sem hann lætur eftir
sig, og í þrákelkni sinni með sigri á
Bakkusi.
Guð blessi minninguna um Fúsa
frænda.
Svend-Aage Malmberg.