Morgunblaðið - 28.10.1994, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ
MINNIIUGAR
FÖSTUDAGUR 28. OKTÓBER 1994 35
yfirmaður minn á spádeild stofnun-
arinnar frá árinu 1979.
Fyrstu minningar mínar um
Markús eru bjartar og fullar af
gáska. Veðurstofan á Keflavíkur-
flugvelli átti 20 ára afmæli árið
1972. Við lentum saman í einhveij-
um hringdansi „Ef þú giftist, ef þú
bara giftist". Hann var hamingju-
samur og augljóslega að hugsa um
Hönnu sína og ég um einhvern á
hvítum hesti. Þetta var þá Markús.
Hann var ungur og efnilegur maður
sem allir báru mikla virðingu fyrir.
Það var líka ástæða til.
Áður en heilsan brast hafði ég
það á tilfinningunni að Markús gæti
allt. Hann var ákaflega vel af Guði
gerður. Ég ætla þó ekki að hrósa
honum fyrir góðar gáfur eða annað
því um líkt sem Guð hafði augljós-
lega gefið honum, slíkt er ekki okk-
ur að þakka. Það sem mér þótti
vænst um í fari hans voru aðrir hlut-
ir. Til dæmis sú einlæga virðing og
nærgætni sem hann sýndi öðrum
manneskjum. Þessa þætti mátti lesa
út úr mörgu sem hann gerði. Hefði
einhver okkar þurft að vera í hjóla-
stól er ég sannfærð um að hann
hefði ekki sagt viðkomandi að vera
heima hjá sér. Nei, Markús hefði
látið okkur hafa verkaskipti við hann
og allt hefði verið leyst á farsælan
hátt.
Oft heyrði ég og sá hann leysa
vandamál vinnufélaga minna,
vandamál sem komu Veðurstofunni
ekkert við. Gæti hann lagt eitthvað
til þá gerði hann það. Eg var Ud.
nýbyijuð á spádeildinni þegar ég var
að skafa timbur í húsið mitt. Markús
hafði ýmislegt til málanna að leggja
í þeim efnum. Hann gaf mér öll sín
góðu ráð ásamt tólum og tækjum
sem hann hafði notað við sömu verk
í sínu húsi.
Mörgum þykir ekki þægilegt að
hafa yfirmann sinn nálægt sér og
eru þeirri stundu fegnastir þegar
hann er á fundi út í bæ eða bara
sem lengst í burtu. Markús var ekki
slíkur yfirmaður, það var alltaf gott
að vera nálægt honum. Við munum
sakna hans um ókomin ár, sakna
hans í vinnunni, sakna hans þegar
við gerum okkur glaðan dag, þá
verður stóllinn við píanóið auður.
í anddyri spádeildar hefur logað
lifandi ljós í heila viku, við hliðina á
yndislegri blómaskreytingu og mynd
af Markúsi. Hanna mín, þakka þér
fyrir þessa fallegu kveðju. Hún
minnir mig á ykkur bæði.
Engin önnur huggunarorð á ég
til en þau sem felast í bæn og trú
á Jesú Krist. Trú sem byggist á
kærleika Guðs til mannanna. Hanna
mín, ég samhryggist þér, börnum
ykkar og öllum astvinum.
Stella Oskarsdóttir.
Sárt er, en skylt, að minnast gam-
als vinar frá námsárum, og starfs-
bróður, sem látinn er fyrir aldur
fram. Síðustu 15 árin höfum við
Markús Á. Einarsson unnið á sama
stað, Veðurstofu íslands. Minnist ég
nú með þökk í huga samstarfs hans
við okkur á hafísrannsóknadeild öll
þessi ár, og hans góða viðmóts. En
hann veitti forstöðu veðurspádeild
sem að vonum hefur verið þunga-
miðja stofnunarinnar.
Markús var fjölhæfur afkasta-
maður í embætti, á ritvelli og í
margþættum félagsmálum. Kynni
okkar voru mest tvö tímabil sem
langt var á milli. Á námsárum í
Ósló voru persónuleg samskipti
mest, enda bjuggu Islendingar í
námunda hveijir við aðra á Sogni,
stúdentagörðum. Raunar má kalla
að við höfðum búið í návígi, svo tíð-
ur var samgangur með mönnum.
Var þó nýlendumönnum ekki síst
tíðförult til hinna ágætu hjóna,
Markúsar og Hönnu. Þar var nánast
opið hús öllum stundum, athvarf
kvöldstund einhleypingum að ráða
bót á einsemd sinni fjarri ættjörð-
inni. En Markús var mikill og stað-
fastur námsmaður. Gestrisni hans
og félagslyndi komu ekki í veg fyrir
góðan árangur í náminu.
Svo atvikaðist að leiðir skildu og
úthöf álllengi. Markús hélt heim á
leið, en mér dvaldist enn um sinn í
annarri heimsálfu. Einstöku bréf fór
þó á milli. Gott þótti mér löngum
til þess að hugsa að hafa fengið
Markús til að semja ritgerð um veð-
urfar á íslandi í mikið alfræðirit um
veðurfar heimsins. Rit þetta er alls
um 15 stór bindi, samið af sérfræð-
ingum frá ýmsum þjóðlöndum. En
ísland hafði gleymst hjá Norðmann-
inum sem lýsti veðurfari Norður-
landa. Stakk ég því í bréfi til aðalrit-
stjóra verksins upp á því að Markús
yrði fenginn til að semja kafla um
Island í væntanlegt bindi sem ráð-
gert var að hafa um veðurfar út-
hafa. Kafli Markúsar er hinn merk-
asti og sómir sér vel í þessu heims-
fræga uppsláttarriti.
Margt liggur eftir Markús en hér
verður til viðbótar látið nægja að
nefna ritstjóm hans við útgáfu bók-
arinnar Hafísinn sem enn er helsta
rit á íslensku um hafís við ísland.
Frá útlöndum sendi ég skyld-
mennum Markúsar samúðarkveðju.
Fyrir hönd okkar Jóhönnu votta ég
Hönnu og fjölskyldu einlæga samúð
í söknuði þeirra.
Blessuð sé minning Markúsar
Ármanns Einarssonar.
Þór Jakobsson
veðurfræðingur.
Það var mildur haustmorgunn
þegar fregnin um andlát Markúsar
Á. Einarssonar barst til okkar á
Veðurstofu íslands. Sölnuð laufin
vour enn að falla af tijánum í garð-
inum, og enn var jörð auð. Haustið
hafði verið milt.
Það haustaði snemma í lífi Mark-
úsar, allt of snemma, og það haust
var hart og miskunnarlaust.
Þó við hefðum með vaxandi ugg
fylgst með baráttu Markúsar við
sjúkdóminn kom fregnin á óvart.
Þetta var orðið langt stríð.
Markús kom til starfa á spádeild
Veðurstofunnar 1974 en hafði áður
unnið á öðrum deildum stofnunar-
innar. Árið 1975 varð hann svo deild-
arstjóri. Þeir sem hafa unnið vakta-
vinnu þekkja það vel hvernig vinna
á nóttunni verður oft til þess að
meiri trúnaður myndast milli manna
og umræðan snýst um „dýpri“ svið
mannlífsins en gerist í ys og þys
daganna. Oft kynnist maður alveg
nýrri hlið félaga síns. Þannig kynnt-
ist maður einnig Markúsi og hann
féll vel inn í þann góða anda sem
löngum hefur þótt prýða þennan
vinnustað og jafnvel utanaðkomandi
hafa haft orð á að þeir fyndu. Hann
var líka hrókur alls fagnaðar er
starfsmenn hittust í afmælum eða
árshátíðum og spilaði af fingrum
fram á píanó undir söng félaganna.
Hann var mikill baráttumaður,
ætíð trúr sinni sannfæringu og lét
ógjarnan sinn hlut. Oft gustaði um
hann eins og gjarnan gerist með þá
er veljast til forystu. Slíkir menn
þurfa oft að taka óvinsælar ákvarð-
anir. Hann var ákaflega vinnusam-
ur, skipulagður og fljótur að greina
hismið frá kjarnanum.
Okkur eftirlitsmönnum á spádeild
Veðurstofu íslands reyndist hann
góður yfirmaður. Hann fylgdist með
gleði okkar og sorgum og studdi
okkur í hvívetna. Það er ljúft og
skylt að þakka samfylgdina. Hann
var góður félagi.
Sárastur er þó missirinn hjá fjöl-
skyldu hans. Við sendum Hönnu og
börnum þeirra hjartans samúð-
arkveðjur og biðjum alföður að sefa
sorgina og blessa minninguna um
góðan dreng.
Eftirlitsmenn á Spádeild.
Ágætur félagi úr röðum Fram-
sóknarmanna í Hafnarfirði, er fall-
inn frá á besta aldri. Hans vilja fram-
sóknarfélögin í Hafnarfirði minnast
með þakklæti og virðingu. Ekki
verður hér rakin æviferill né saga
Markúsar úr erli dagsins, aðrir munu
verða til þess. Aftur á móti vilja
Framsóknarfélögin í Hafnarfirði
minnast Markúsar fyrir óeigingjarnt
og fórnfúst starf fyrir þeirra hönd
um árabil.
Fyrir bæjarstjórnarkosningarnar
í Hafnarfirði árið 1974 var leitað til
Markúsar um að hann skipaði 2.
sæti á framboðslista Framsókn-
arflokksins. Fyrsta sæti skipaði þá
Ragnheiður Sveinbjörnsdóttir sem
féll frá langt um aldur fram á síð-
asta ári. Urslit kosninganna voru
stórsigur fyrir Framsóknarmenn
sem fengu þá 699 atkvæði og mun-
aði litlu að Markús næði kjöri sem
annar maður. Sem varamaður í
bæjarstjórn tók Markús virkan þátt
í störfum sem lutu að stjórn bæjar-
ins, átti sæti í náttúruverndarnefnd
og sat fundi í bæjarstjórn í forföllum
aðalmanns eins og lög gera ráð fyrir.
Við bæjarstjómarkosningamar
1978 leiddi Markús listann og var
kjörinn í bæjarstjóm Hafnarfjarðar
þar sem hann átti síðan sæti næstu
8 árin. Þar kom Markús fram af
vilja og festu, var raungóður þeim
sem til hans leituðu og kaus jafnan
að fylgja góðum málefnum fremur
en ákveðnum kennisetningum. Er
vitað að andstæðingar hans í pólitík
mátu orð hans og skoðanir mikils.
í vetrarkosningunum 1979, ákvað
Markús að gefa kost á sér til Alþing-
is og skipaði 2. sæti á lista Fram-
sóknarflokksins í Reykjaneskjör-
dæmi. Flokkurinn náði einum manni
kjörnum og sem varaþingmaður átti
Markús þess kost að sitja á Alþingi
um tíma. Flutti hann þar m.a. þing-
sályktun um byggingu nýs útvarps-
húss. Þá sat Markús í miðstjórn
Framsóknarflokksins 1974-1978 og
var formaður markmiðánefndar
Framsóknarflokksins 1977-1978.
Eftir að Markús ákvað að gefa
ekki lengur kost á sér í framboð til
bæjarstjórnar var hann eftir sem
áður sá ráðgjafi sem við helst leituð-
um til varðandi ýmis bæjarmál og
starfsemi félagsins. Var hann ætíð
tillögugóður og hollur í ráðgjöf og
lagði m.a. til mikið efni í blað okkar
Hafnfirðing.
Framsóknarflokkurinn í Hafnar-
firði hefur ekki átt bæjarfulltrúa síð-
an Markús átti þar sæti. Þrátt fyrir
að fjöldi bæjarbúa styðji málstað
okkar er eitthvað sem vantar á til
að markmiðið náist. Ef til vill er það
annar maður í anda Markúsar. Um
það skal ekkert fullyrt en hitt má
öllum vera ljóst að fyrir lítinn félags-
skap er hver maður dýrmætur og
þá ekki síst þeir sem í forystunni
standa og hafa yfír að ráða þekk-
ingu og reynslu sem byggja má á.
Einn af þeim mönnum var Markús
Á. Einarsson. Hann átti auðvelt með
að færa hugsanir sínar í ritað mál
og skapaði sér m.a. nafn sem slíkur
auk þess sem hann varð afar vin-
sæll meðal þjóðarinnar fyrir fágaða
framkomu og greinargóða framsetn-
ingu veðurfrétta í Sjónvarpinu. Án
efa minnast hans flestir sem slíks.
Markús var mikið prúðmenni og
vann sína pólitísku sigra á góðum
málflutningi og vönduðum vinnu-
brögðum en hvorki skrúðmælgi né
persónulegu poti. Gætu aðrir þar af
lært.
Við hlið hans í ofangreindum fé-
lagsmálum stóð ávallt kona hans
Hanna Sesselja Hálfdánardóttir og
mátti treysta á liðsinni hennar þegar
til var leitað. Framsóknarmenn í
Hafnarfirði hafa misst mikið bak-
land við fráfall Markúsar Á. Einars-
sonar og skarð hans verður vand-
fyllt. Hvert skal nú leita ráða og
hver verður samnefnarinn?
Á aðalfundi framsóknarfélaganna
í Hafnarfirði sem haldinn var sl.
þriðjudagskvöld stóð upp í ræðustól
virtur heiðursmaður úr röðum okk-
ar, Eiríkur Pálsson frá Ölduhrygg,
og minntist Markúsar. Þar sagði
hann m.a.:
„Þeir menn sem oftlega koma
fram í sjónvarpi verða ósjálfrátt
heimilsivinir þeirra er á sjónvarp
horfa. Þeir eru að sjálfsögðu misgeð-
þekkir þó þeir hafi allir til síns ágæt-
is nokkuð. Áhorfandinn gefur þeim
ósjálfrátt sínar einkunnir. þeir sem
greina frá veðurútliti eru ekki und-
anskildir. Þeir færa og fréttir oft
daglega og þær að sjálfsögðu breyti-
iegar. Einn þessara manna var
Markús Á. Einarsson, veðurfræðing-
ur. Hann kom einkar vel fyrir.
Gjörvulegur ásýndum, málrómur
þægilegur og framsetning glögg og
greinileg. Hann bauð af sér einstak-
lega góðan þokka og varð því heim-
ilisvinur sérstakur. Þá er mér barst
til eyrna að hann væri fús til að
gefa kost á sér í framboð fyrir bæjar-
stjórnarkosningarnar hér í Hafnar-
firði á sínum tíma, fagnaði ég því
innilega. Hér var réttur maður á
réttum stað. Framboð hans tryggði
og fylgi flokksins og var Markús
bæjarfulltrúi hans árin 1978-1986.
Því starfi gegndi hann af hinni mestu
prýði. Setti sig vel inn í málin. Vann
af samviskusemi og glöggri heildar-
sýn. Hann naut virðingar og trausts
ekki aðeins sinna flokksmanna held-
ur og samstarfsmanna annarra
flokka hvar í fylkingu sem þeir
stóðu. Þá er hann lét af því starfi
varð skarð fyrir skildi, mikið og
vandfyllt. Við hörmum fráfall þessa
einkar vel gerða, hlýja og trausta
manns, sem nú hefur vikið af vett-
vangi dagsins allt of snemma. En
eitt sinn skal hver deyja og þegar
heilsan er þrotin er hvíldin lausn úr
vanda.
Hér er góður maður genginn en
slíkum mönnum getur, þá er allt
kemur til alls, ekkert grandað hvorki
lífs né liðnum. Við syrgjum nú sér-
stakan öðlingsmann og þökkum
störf hans og dvöl hér með okkur
og biðjum honum blessunar í eilífð-
arljósi annarrar tilveru.
Konu hans og börnum vottum við
okkar dýpstu samúð. Góður Guð
blessi þau og varðveiti og gefi þeim
styrk í þeirra miklu sorg.“
Framsóknarfélögin í Hafnarfirði
gera þessi orð Eiríks Pálssonar að
sínum.
Guð blessi minningu Markúsar
Á. Einarssonar.
Framsóknarfélögin í
Hafnarfirði.
Ekkert listaverk fær notið sín
nema birtan falli þannig, að það
orki á huga þess sem á horfir.
Samspil milli árstíða ásamt veð-
urfari hefur mikil áhrif á göngu
daglegs lífs.
Skrefin eru misdjúp og í þeim
öllum er mótuð okkar lífsganga.
Markús gekk lífsgönguna þann veg
að hann notaði kraftana til að sigr-
ast á þeim erfiðleikum sem urðu á
vegi hans, en hvorki til að forðast
þá né ýta þeim frá sér. Við höfum
stundum velt því fyrir okkur, af
hveiju svo listelskur maður sem
Markús, valdi sér veðrið að ævi-
starfi. En þegar að er gáð sýnir ein-
mitt það hversu sannur listamaður
hann var, að sækja viðnám í þá tóna
sköpunarverksins sem ýmist fara
sem sumar eða vetur um líf okkar.
Hver kemst í sjálfu sér nær sköp-
unarverkinu en sá sem freistar þess
í einlægri lotningu að skilja vindinn
og ölduna.
Markús Á. Einarsson tilheyrir vin-
akeðju okkar, þar sem hann er lífs-
förunautur Hönnu S. Hálfdánardótt-
ur, sem er ein af okkur. í minning-
unni ber hæst hlýja nærveru hans
og þær unaðsstundir er við nutum
listfengi hans sem píanóleikara. I
vinakeðju er hver hlekkur mikilvæg-
ur, og má engan missa. Hlekkir úr
okkar keðju eru farnir að flytjast á
æðra svið, sem gera hana ennþá
sterkari.
Nú hefur mild haustmóðir lagt
Markús Á. Einarsson undir vetrar-
sæng. I vetri er fólginn leyndardóm-
ur þess lífs sem sofnar til upprisu
að vori. Þau sannindi eru eilíf í veð-
urfræði árstíðanna.
Blessuð sé minning Markúsar Á.
Einarssonar.
Saumaklúbbur Hönnu
og makar.
Markús Á. Einarsson veðurfræð-
ingur er fallinn frá, langt um aldur
fram. Um hann geymi ég góðar
minningar frá þeim tíma (upp úr
1980) sem ég átti við hann mikil-
vægt trúnaðarsamband um málefni,
sem við höfðum áhuga á að fengi
skipulega umfjöllun, en var eigi að
síður umdeilt, ekki síst í okkar eigin
hóp. Hér er átt við þá nauðsyn að
endurskoða þágildandi útvarpslög,
ræða nýskipan útvarpsmála, horfa
til framtíðar í því efni án allra bylt-
ingahugmynda, sem vel mátti búast
við að létu á sér kræla. Sem mennta-
málaráðherra á þeirri tíð var mér
málið skylt, en Markús var útvarþs-
ráðsmaður, fróður og áhugasamur
um útvarpsmál almennt og hafði
sínar hugmyndir um líklega þróun
þeirra mála eins og þá var komið.
Þegar ég tók við starfi mennta-
málaráðherra í febrúar 1980, við
allóvenjulegar pólitískar kringum-
stæður, gerði ég það fljótt upp við
mig að meðal brýnustu viðfangsefna
minna hlyti að vera að vekja smíði
þjóðarbókhlöðu úr þeim dvala, sem
hún hafði lagst í, eina ferðina enn,
og vinna að úrbótum á málum Ríkis-
útvarpsins, bæta rekstrarfjárstöðu
þess og leysa þann hnút sem nefnd-
afargan fjárveitingavaldsins hafði
knýtt byggingu útvarpshússins. Þótt
óneitanlega væri við ýmsa úrtölu-
menn að stríða um framgang þjóðar-
bókhlöðumálsins, leystist það far-
sællega, svo að smíði bókhlöðunnar
miðaði vel þessi ár, enda við að styðj-
ast ákvæði í stjórnarsáttmála um
að hraða byggingunni.
Málefni Ríkisútvarpsins reyndust
um margt örðug viðfangs. Átti það
við um hvort tveggja: tekjuöflunar-
þörf vegna almenns rekstrar og
byggingarmál útvarpshússins, sem
voru í algerri lægð. Tekjuöflunar-
þörfína tókst að leysa með viðun-
andi samkomulagi í stjórnarsam-
starfinu. Hitt kostaði átök að koma
smíði útvarpshússins svo á skrið, að
um munaði. Það lukkaðist eigi að
síður, enda tók bygging útvarps-
hússins fjörkipp um áramót
1980-81, sem entist lengi.
En að fleiru var að hyggja að því
er tók til málefna Ríkisútvarpsins.
Þótt ég vildi fara hægt í sakir, fannst
mér einsýnt að sá tími náigaðist að
RÚV yrði ekki aðeins að auka fjöl-
breytni starfsemi sinnar, sem vissu-
lega var á döfínni, heldur búa sig
undir óhjákvæmilega breytingu á
högum sínum, að því er varðaði
einkarétt Ríkisútvarps til útvarps-
starfsemi. Því var tímabært að
menntamálaráðherra hefði frum- ,
kvæði að því að láta endurskoða
útvarpslög. Við engan mann átti ég
nánara samstarf en Markús Á. Ein-
arsson um það; hvernig að því verki
skyldf staðið. Ég fór fram á það við
hann, að hann tæki að sér for-
mennsku í nefnd, sem ég hugðist
skipa til slíkrar endurskoðunar.
Hann var fús til þess, enda gerði
ég honum grein fyrir því að ég
mundi ekki setja nefndinni ströng
fyrirmæli um efni endurskoðunar-
innar, nefndin skyldi að því leyti til
hafa rúmar hendur, en þess væri
vænst að hún hraðaði störfum og
skilaði af sér ítarlegu áliti. Markús
var mér sammála um að nefndin
yrði þannig sett saman, að stjórnar-
andstaðan ætti sína fulltrúa í henni
samkvæmt tilnefningu, að útvarps-
stjóri væri nefndarmaður, svo og
formaður útvarpsráðs. Til setu í
nefndinni völdust ágætir menn.
Útvarpslaganefnd var formlega
skipuð 23. sept. 1981 og lauk störf-
um um miðjan október 1982. Nefnd-
in skilaði ítarlegum tillögum í formi
frumvarps til nýrra útvarpslaga
ásamt greinargóðri skýrslu eftir
Markús um skipan útvarpsmála í
nálægum löndum. Nefndarálitið ber
með sér að samstarfið í nefndinni
hefði verið gott og fullur vilji fyrir
því af hálfu fulltrúa flokkanna að
álitið gæti stuðlað að samkomulagi
á Alþingi um nýskipan útvarpsmála,
þar sem að vísu væri losað um einka-
rétt Ríkisútvarpsins, en eigi síður
gengið út frá því að Ríkisútvarpið
yrði áfram þungamiðja útvarpsstarf-
semi í landinu.
Ég hafði fullan hug á því að flytja
þetta frumvarp sem stjórnarfrum-
varp, en um það náðist ekki sam-
komulag meðal stuðningsliðs ríkis-
stjórnarinnar. Þar á meðal reyndist
megn andstaða gegn frumvarpinu í
Framsóknarflokknum, okkur Mark-
úsi til sárra vonbrigða.
Þótt svona tækist til um afdrif
frumvarpsdraga útvarpslaganefndar
1981-82, standa verk hennar fyrir
sínu. Skipan hennar var tímabær og
markar að sínu leyti skil í sögu út-
varpsmála. Til þessarar nefndarskip-
unar og starfa hennar má rekja
upphaf þess að ráðamenn brygðust
rétt við viðhorfum sem uppi voru í
útvarpsmálum og bentu til þróunar
sem í augsýn var. Að vísu má nú
sjá eftir nokkra reynslu, að margt
mætti betur fara í íslenskri útvarps-
starfsemi. En endurbætur í þeim
efnum felast ekki í því að taka upp
einkaréttarstefnu í þágu Ríkisút-
varpsins. Það er liðin tíð.
Þetta rifjast upp fyrir mér á dán-
ardægri Markúsar Á. Einarssonar.
Hann var maður, sem kunni vel til
verka, þar sem hann tók á því.
Eftirlifandi eiginkonu hans og
fjölskyldu sendi ég hugheila samúð-
arkveðju.
Ingvar Gíslason.