Morgunblaðið - 24.08.1991, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 24. ÁGÚST 1991
VALDA RANIÐ I
KREML
MISTOKST
__________________________________
Morgunblaðið/ÓÞS
Míkhaíl Astafíev
Jeltsín hef-
ur númikil
áhrif á
Gorbatsjov
- segir þingmaður-
inn Míkhaíl Astafíev
„VIÐBRÖGÐ þingmanna við
ræðu Gorbatsjovs á þingfund-
inum einkennast af gagnrýni
og efasemdum. En annað, sem
kom í ljós á fundinum er gífur-
lega mikilvægt. Borís Jeltsín
hefur greinilega öðlazt áhrifa-
vald yfir Gorbatsjov,“ sagði
Míkhaíl Astafíev, þingmaður á
rússneska þinginu, í samtali
við Morgunblaðið eftir að
Gorbatsjov forseti ávarpaði
þingið í gær.
„Það sást augljóslega að Borís
Jeltsín hefur nú miklu meiri áhrif
á Gorbatsjov en áður. Ég býst við
að hann sé nú í mjög góðri stöðu.
Gorbatsjov hefur hin stjórnskipu-
legu völd, og Jeltsín ræður honum
heilt. Ég tel að þetta samstarf
þeirra muni bera nkulegan ávöxt
fyrir framgang hugmynda okkar,
fyrir rússneska lýðveldfð og öll
Sovétríkin,“ sagði Astafíev.
„Ég tel þess vegna að Gorbatsj-
ov eigi að halda forsetaembættinu.
Það á ekki að ýta honum úr því
nú þegar. Auðvitað er hann í er-
fiðri aðstöðu. Hann verður enn að
miðla málum milli samstarfs-
manna sinna.“
Astafíev sagði að það væri því
líklegt að í Moskvu yrði eins konar
tvímenningsstjórn Jeltsíns og
Gorbatsjovs. Hann sagðist telja
að nýr sambandssáttmáli Sov-
étríkjanna yrði undirritaður lítt
breyttur. „Ég held að Jeltsín muni
hagnast á undirritun samningsins.
Bæði mun hann fá meiri völd sem
forseti Rússlands, og eins verður
hann líklega helzti áhrifavaldurinn
á ákvarðanir Gorbatsjovs, sem fer
með miðstjórnarvaldið."
Kommúmstaflokkurimi
er ekki glæpafyrirtæki
-fullyrti Míkhaíl Gorbatsjov Sovétforseti 1 reiðilegnm tón er hann svaraði
hvössum spurningum rússneskra þingmanna í þinghúsinu í Moskvu í gær
Moskvu.'Reuter, Daily Telegraph.
MÍKHAÍL S. Gorbatsjov, forseti
Sovétríkjanna og aðalritari
kommúnistaflokks landsins,
flutti ræðu á rússneska þinginu
í gær og svaraði þar næst spurn-
ingum þingmanna. Borís N.
Jeltsín Rússlandsforseti, sem
margir stjórnmálaskýrendur
telja að sé nú orðinn áhrifamesti
sljórnmálamaður Sovétríkjanna,
auðmýkti Gorbatsjov á fundinum
í þinginu. Hann greip m.a. nokkr-
um sinnum frammi í fyrir Gorb-
atsjov og fékk leiðtoganum afrit'
af fundargerð sovésku stjórnar-
innar frá því á mánudag en í
skjalinu kom fram að flestir ráð-
herrarnir hefðu samþykkt ráða-
brugg valdaránsmanna. Hrópað
var úr salnum að Sovétleiðtoginn
ætti að lesa fundargerðina upp-
hátt. Það gerði hann, hægt og
oft lágum rómi, skjálfta brá fyr-
ir í röddinni. Tvisvar skaut hann
inn í upplesturinn nokkrum at-
hugasemdum til að reyna að
veija einstaka ráðherra sína,
sagði þá hafa sagt sér eftir á að
þeir hefðu ekki gert neitt af sér.
Að lokum sagði hann þó að rétt
væri að öll stjórnin segði af sér
og uppskar Gorbatsjov þá nokk-
urt klapp sem annars gerðist
sjaldan á fundinum.
Gorbatsjov taldi að kommúnista-
flokkurinn gæti átt endurnýjun í
vændum ef samþykkt yrði ný og
umbótasinnuð stefnuskrá. Nokkru
síðar skýrði Jeltsín frá því að húsa-
kynni miðstjórnar sovéska komm-
únistaflokksins í Moskvu hefðu ver-
ið innsigluð og var þessum tíðindum
tekið með kostum og kynjum af
þingmönnum.
Tímabundið bann við starfsemi
kommúnista
Jeltsín spurði hvort Gorbatsjov
vildi staðfesta að hvert lýðveldi hefði
úrslitavald í málefnum félaga og
stofnana er störfuðu á yfirráða-
svæði lýðveldisins. Það gerði Gorb-
atsjov. „Tökum nú upp léttara hjal“
sagði Jeltsín skömmu síðar og stakk
upp á því að undirrituð yrðu á staðn-
um lög sem bönnuðu starfsemi
Kommúnistaflokks Rússlands með-
an verið væri að rannsaka þátt
flokksmanna þar í samsæri átt-
menninganna um valdarán. Sovét-
leiðtoginn sagðist ekki geta sam-
þykkt þessar ráðagerðir. „Borís
Níkolajevítsj, Borís Níkolajevítsj!"
hrópaði Gorbatjsov til að reyna að
ná athygli Jeltsíns sem sat í for-
sæti á fundinum, nokkuð frá ræðu-
stól Sovétleiðtogans. Jeltsín brosti
sjálfsöruggur til Gorbatsjovs og rit-
aði síðan nafn sitt undir skjalið.
Þingfuiltrúar fögnuðu ákaft.
Gorbatsjov hrósaði Jeltsín fyrir
„frábæra frammistöðu" hans meðan
á valdaránstilrauninni stóð. Hann
sagði samsærismenn hafa beitt sig
ýmiss konar þiýstingi til að fá sig
til að afsala sér völdum, m.a. tjáð
sér að Jeltsín hefði verið handtek-
inn. Valdaræningjarnir hefðu talið
að ríkjasambandið væri að hrynja
og almenningur myndi ganga til liðs
Reuter
í fundarlok kvaddi Jeltsín Gorbatsjov Sovétleiðtoga með handabandi og sagði að taka þyrfti upp reglu-
lega fundi af þessu tagi en Sovétleiðtoginn hafði ekki áður stigið fæti inn fyrir dyr þinghússins. Undir
lokin fannst mörgum sem sjálfstraust rússneska forsetans bæri myndugleika Gorbatsjovs ofurliði.
við þá í von um að þeir kynnu ráð
við vandanum. Það hefðu verið
stærstu mistök þeirra. „Fólkið
studdi þá ekki. Herinn studdi þá
ekki þótt hart væri að honum lagt.“
Hann sagði að liðsmenn sérveita
sem sendar hefðu verið til að kúga
fólk til hlýðni hefðu neitað að hlýða
skipunum og hermenn úr Rauða
hernum hefðu langflestir, jafnvel
þeir sem voru á götum borganna,
gert skyldu sína en hafnað því að
ráðast gegn borgurunum.
Gorbatsjov sagði atburðina sýna
að fólki væri nú fyllilega ljóst að
gera yrði grundvallarbreytingar á
öllum helstu sviðum samfélagsins.
Svo hröð hefði þróunin verið undan-
farin ár að þessi skilningur væri
orðinn almennur. „Nú þurfum við
að leysa ýmis mál varðandi manna-
skipun í ríkisstjórninni. í morgun
fékk ég frekari upplýsingar um
hegðun [Alexanders Bessmert-
hnyks] utanríkisráðherra og hef
leyst hann frá störfum. Ég hygg
að leysa verði alla ríkisstjórnina frá
störfum.
Ég tel að við verðum að leggja
áherslu á andstyggð okkar á sam-
særismönnunum og sýna almenn-
ingi að við hikum ekki við að láta
rannsaka okkar eigin mál af fyllstu
hörku. Við náðum samkomulagi um
þetta fyrr í dag, við Borís
Níkolajevítsj, og leiðtogar hinna lýð-
veldanna hafa einnig samþykkt
þetta. Við munum setja á laggirnar
sameiginlega rannsóknarnefnd er
mun kanna valdaránið, alla mála-
vexti, undir stjórn tveggja yfír-
manna. Þeir munu gefa okkur
skýrslu um gang rannsóknarinnar
og við munufn láta ykkur og Æðsta
Ánægðir Sovétborgarar höggva steinbrot úr fótstalli styttunnar af
Felix Dzershínskíj, er skipulagði sovésku öryggislögregluna, en stytt-
an var felld við mikinn fögnuð á fimmtudag.
Nú hafa tæplega 30 þúsund manns séð Hróa