Morgunblaðið - 16.05.1990, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 16. MAÍ 1990
Höfiið-, háls-, herða- og mjó-
baksverkir - hvað er til ráða?
eftirGunnar
Arnarson
í könnun sem Vinnueftirlit ríkis-
ins stóð fyrir árið 1986 kom í ljós
að verkir í stoðkerfi eru mjög al-
gengir meðal íslendinga Slíkir
verkir geta valdið miklu andlegu,
líkamlegu og fjárhagslegu álagi og
er þá ótalið framleiðslutap fyrir-
tækja og útgjöld hins opinbera
vegna sjúkrakostnaðar.
Með gildistöku nýrrar reglugerð-
ar um menntun, réttindi og skyldur
kírópraktora, hnykkja2, býðst nýr
valkostur í meðhöndlun þessara
verkja og leið til mikils sparnaðar
í heilbrigðiskerfinu3.
Samkvæmt könnun Vinnueftir-
litsins voru verkimir algengastir í
mjóbaki, hálsi, herðum og höfði. I
ljós kom að 17,7% kvenna og 12,6%
karia töldu óþægindi frá neðri hluta
baks hafa komið í veg fyrir að þau
gætu stundað daglega vjnnu ein-
hvern tíma á 12 mánaða tímabili
áður en spurt var. Meira en 40%
kvennanna töldu sig hafa haft
óþægindi frá hálsi, herðum eða
öxlum á síðustu 7 sólarhringum og
-úmlega 20% karlanna'
Erlendar kannanir hafa sýnt að
80% þeirra sem leita aðstoðar kíróp-
raktora hafa undan samskonar
verkjum að kvarta'. Einnig hefur
verið staðfest að milli 80 og 90%
þeirra sem teknir eru til meðhöndl-
unar af kírópraktorum hljóta varan-
lega bót meina sinna 5 6 7.
Hvað er kírópraktík?
Kírópraktík er grein innan heil-
brigðisþjónustunnar sem fæst við
greiningu og meðhöndlun kvilla í
stoðkerfi líkamans.
Þegar komið er til kírópraktors
byrjar hann jafnan á að fá upplýs-
ingar um sögu vandans sem leitað
er lausnar á en skoðar svo líkams-
starfsemi viðkomandi svo sem við á.
Góð þekking á byggingu og
starfsemi hryggjarins er undirstaða
nákvæmrar stoðkerfisskoðunar
kírópraktora. Þess háttar skoðun
veitir oftast mun meiri upplýsingar
en kostnaðarsamar rannsóknir enda
ástæður algengustu verkja í stoð-
kerfi hreyfi- eða lífeðlisfræðilegar
(bfomechanical) en ekki byggingar-
fræðilegar (structural). Astæður
verkjanna sjást því oft ekki á rönt-
genmyndum sem teknar eru í þeirri
von. Tauga- og vöðvarit eru dæmi
um aðrar rannsóknir sem oft eru
framkvæmdar og hugsanlega
mætti spara með því að leita álits
kírópraktors.
Hálsáverkar
Undanfarið hafa Umferðarráð og
bifreiðatryggingafélögin rekið mik-
inn áróður gegn aftanákeyrslum.
Hálsáverkar eru algengustu meiðsl-
in í þessum árekstrum.
Þeir sem hljóta slíka áverka
kvarta gjarnan undan stífleika og
verkjum í hálsi og höfði, svima,
ógleði o.fl. Algengt er að við þessu
séu gefín vöðvaslakandi og verkja-
stillandi lyf, svamp- eða plastkragi
til að stuðnings ásamt ráðlegging-
um um hvíld.
Með tímanum dvína verkirnir,
sviminn og ógleðin hverfur og
stífnin minnkar en fáir verða samir
og áður. Margir leita því hjálpar
kírópraktora, jafnvel mörgum árum
seinna og hafa þá gjarnan verið
slæmir allt frá því þeir lentu í slys-
inu. Þá er ekki óalgengt að við ofan-
greind einkenni hafi bæst verkir í
bijósthrygg, dofi og máttleysi í
handleggjum. Langflestum geta
kírópraktorar hjálpað en bestur
árangur næst þó yfirleitt ef komið
er sem fyrst eftir slysið til með-
höndlunar.
Meðhöndlunin
Meðhöndlunin felst aðallega í
liðkun á hryggnum (hnykkingum).
Það er mjög örugg, nákvæm og
markviss meðferð á óeðlilega stífum
liðum.
Meðhöndlunarkostnaður hjá
kírópraktorum er jafn lítill og raun
ber vitni vegna þess að engin lyf
eða skurðaðgerðir eru notaðar né
heldur þarf fólk að leggjast inn á
sjúkrahús á meðan á meðhöndlun-
inni stendur. Vinnutap er einnig
hverfandi þar sem oftast er hægt
að bætá líðan folks það fljótt að
ekki er þörf á fríi frá vinnu auk
þess sem hver meðhöndlun tekur
aðeins um 10 til 15 mínútur.
Víða í Bandaríkjunum hafa
kírópraktorar verið ráðnir til starfa
á bæklunardeildum sjúkrahúsa. í
kjölfar þess hefur kostnaður vegna
Gunnar Arnarson
rannsókna, meðhöndlunar f
sjúkrkahúsvistar sumra sjúklinga
með kvilla í stoðkerfi stórlækkað3.
Ekki er ástæða til að ætla annað
en sami sparnaður geti náðst hér á
landL
Á íslandi er gerð krafa um bestu
fáanlega heilbrigðisþjónustu fyrir
alla. Þetta hefur leitt til síaukins
kostnaðar í heilbrigðiskerfinu sem
nú er meiri en 8% af vergri þjóðar-
framleiðslu. Með góðri nýtingu
kírópraktíkur má lækka , kostnað
vegna kvilla í stoðkerfi og full-
nægja kröfum um gæði heilbrigðis-
þjónustunnar.
Tilvitnanir:
1. Ólöf A. Steingrímsdóttir, Vilhjálmur Rafns-
son, Þórunn Sveinsdóttir, Magnús H. Ólafsson,
(1988). Einkenni frá hreyfi- og stoðkerfi. Hóprann-
sókn á úrtaki íslendinga I. Læknablaðið, 74:
223-32.
2. Reglugerð um menntun, réttindi og skyldur
hnykkja (kírópraktora). Heilbrigðis- og trygginga-
málaráðuneytið, 23-01-1990.
3. Cost Effectiveness of Chiropractic - the evid-
ence. The Chiropractic Report, (Jan. 1988) Vol.2.
No.2.
4. Breen, A. (1977). Chiropractors and the Treat-
ment of Back Pain. J. Rheumatology and Rehabilit-
ation. 16: 46-53.
5. Kirkaldi-Willis, W.H. (1987). An Orthopaedic
Surgeon Assesses Chiropractic. The Chiropractic
Report (Sept. 1987).
6. Potter, J. (1977). A Study of 744 Cases of
Neck and Back Pain Treated with Spinai Manipul-
ation. J.Can. Chiro. Assoc. 21 (4): 154-156.
7. Rasmussen, G.G. (1979) Manipulation in Tre-
atment of Low Back Pain. Manuelle Medizine, 17
(1): 8-10. _
Höfundur starfar á
kírópraktorstofú Tryggva
Jónassonar.
Vímueftiavamir kalla á
betra uppeldi æskunnar
eftirÁslaugu
Brynjólfsdóttur
Foreldrasamtökin Vímulaus
æska héldu opinn fund um fíkni-
efnamál í Gerðubergi 10. apríl sl.
Fundurinn var fjölmennur og gefur
til kynna, að áhugi fólks sé mikill
á þessu alvarlega vandamáli.
Frummælendur gáfu góða yfir-
sýn um stöðu þessara mála og
margt umhugsunarvert kom þar
fram. Ánægjulegt var að hlusta á
fulltrúa úr nemendaráðum Selja-
og Fellaskóla sem voru þama með
sköruleg ávörp. Bent var á að
fræðsla um fíkniefni væri ekki
nægileg í skólum og m.a. kom fram
í máli formanns nemendaráðs Setja-
skóla, að hann hefði aðeins fengið
'A tíma fyrirlestur um fíkniefni á
sinni skólagöngu.
Ég stóð upp og sagði nokkur orð
um stöðu grunnskólans í þessu sam-
bandi. Benti ég á að stöðugt er
sagt í orði að skólinn eigi að sinna
öllum mögulegum verkefnum, án
þess að nokkuð sé gert á borði, svo
að hann sé fær um að taka þetta
aukna hlutverk að sér. Uppeldið
hefur færst æ meir inn í skólann,
er sagt, og nálega 80% mæðra eru
úti á vinnumarkaðnum. Á sama
tíma er skólinn tvísetinn og skóla-
dagur yngri barna örstuttur. Þetta
er fyrirkomulag sem hvergi þekkist
í öðrum menningarlöndum.
Er sagt var frá þessum fundi í
Morgunblaðinu 12. apríl sl. fannst
mér það sem eftir mér var haft
ekki meginmál orða minna. Því vil
ég hér stikla á örfáum atriðum úr
máli mínu, þar sem ég tel að það
eigi erindi til almennings
Varðandi það, að skólamir væru
ekki taldir veita næga fræðslu um
fíkniefni taldi ég ekki ástæðu til
að rengja orð þessa ágæta fulltrúa
nemenda úr Seljaskóla. Hinsvegar
sagðist ég vonast til að í sumum
öðmm skólum væri eitthvað meiri
fræðsla um þessi mál.
Fíknivarnir — uppeldi
Ég benti hinsvegar á, að í aðal-
námskrá fyrir grunnskóla, sem kom
út á sl. vori, væri gert ráð fyrir fíkni-
vömum í skólastarfi, en það væri í
raun aðeins einn liður í heilbrigðis-
uppeldi, sem grunnskólanum væri
ætlað að sinna.
Fíknivarnir þyrftu að skoðast í
samhengi við margþætt uppeldis-
starf í skólum og fræðsla um slíkt
gæti verið innbyggt í flestar grein-
ar. Ekki væri ætlaður sérstakur tími
á viðmiðunarstundaskrá til fíkni-
efnafræðslu og því væri það aðallega
undir skólastjórum og kennurum
komið hversu mikil áhersla væri lögð
á beina fræðslu um fíkniefni, sem
slík.
Á unglingastigi væri raunin oftast
sú, að kennarar væru hver með sína
námsgrein og nemendur þyrftu á
40 mínútna fresti að hendast milli
kennara, sem hver og einn væri í
kappi við tímann að kenna sitt fag.
Taldi ég að á unglingastigi þyrfti
að efla raunverulegt starf umsjóna-
kennara þannig, að hann fylgdist
með og hefði umsjón með heildarvel-
ferð hvers nemanda. Þegar kennari
kennir eina eða kannski tvær grein-
ar hefur hann svo lítil raunveruleg
afskipti af hveijum og einum, sem
er annað eji bekkjarkennarinn hefur
á barnastiginu.
Grunnnám þarf að efla
Þá gat ég þess, að þegar á ungl-
ingastigið væri komið höfðaði námið
oft á tíðum alls ekki til allnokkurs
hóps unglinga. Hinn stutti skóladag-
ur yngri nemenda væri ekki í takt
við tímann, þegar mæðumar væru
ekki lengur jafn mikið til aðstoðar
heima við námið og áður fyrr. Því
vantar nemendur oft þann grunn
sem til þarf til þess að byggja frek-
ara nám á. Þannig eru sum börn
ekki almennilega læs 11 og 12 ára
og eiga svo þegar á unglingastigið
kemur, að vera fær um að takast á
við tvö erlend tungumál og geta
skilið og leyst all flóknar stæðr-
fræði- og eðlisfræðilausnir.
Þegar skólinn höfðar ekki til nem-
enda fyllast þeir skólaleiða 0g skól-
inn verður oft á tíðum hreint kval-
ræði. Þegar á ungingastigið er kom-
Áslaug Brynjólfsdóttir
„Ég tel að nauðsynlegt
væri að koma á almennari
fræðslu fyrir foreldra
skólabarna. Það er margt
sem fólk hefði gott af að
fræðast um, hvað viðkem-
ur samskiptum ungmenna
og hinna fullorðnu.“
ið kemur sérstaklega í Ijós skortur
á námstilboðum við hæfi. Nemendur
flosna fá námi og það er einmitt
þessum unglingum sem hættast er
við að ánetjast vímuefnum. Þessir
unglingar eru fullir vanmáttar-
kenndar, m.a. vegna stöðugra mis-
taka í skóla, tilfinningalegt jafnvægi
er úr skorðum og öryggisleysi leiðir
til þess að þeir eru ekki færir um
að taka sjálfstæðar ákvarðanir.
Námstilboð við hæfi
Skólaúrræði þarf að stórbæta og
námstilboð að vera fjölbreyttari og
mæta betur þörfum nemenda. Börn-
in þarfnast umönnunar og hlýju á
notalegum vinnustað, skólanum, í
stað spennu og þeytings til og frá
með þau í gæslu hér og þar, ef þau
eru þá ekki ein heima í öryggis-
leysi. Skólinn hefur ekki haft þann
forgang, sem hann ætti að hafa hjá
stjórnvöldum, hvorki ríki né sveitar-
félögum. Við virðumst þó hafa ráð
á svo mörgum öðrum hlutum.
Skólatími barna er nú styttri en
hann var fyrir 30 árum og ekki fá
nemendur heldur hádegismat í skól-
unum eins og þeir fullorðnu fá á
sínum vinnustað.
Að síðustu benti ég á, að eitt af
okkar alvarlegustu vandamálum
væri þó það, að fjöldi barna væri
farin að neyta áfengis 13-14 ára
gömul. Þó væri ennþá alvarlegra að
foreldrar virtust horfa upp á þetta
án þess að láta í sér heyra og ekki
væri að sjá að samfélagið tæki á
þessu máli af neinu marki.
Að lokum vil ég þakka foreldra-
samtökunum Vímulaus æska fyrir
þeirra ötula starf og framlag til þess-
ara mála. Að þessu þarf að vinna í
samstarfi við ýmsa aðila, fyrst og
fremst foreldra og skóla. Við höf-
um hérna fyrirmyndarfræðslu fyrir
foreldra um meðferð ungbarna. Ég
tel að nauðsynlegt væri að koma á
almennari fræðslu fyrir foreldra
skólabama. Það er margt sem fólk
hefði gott af að fræðast um, hvað
viðkemur samskiptum ungmenna og
hinna fullorðnu. Þarna gætu fjöl-
miðlar, svo sem sjónvarp, lagt sinn
skerf af mörkum.
Uöfundur er fræóslustjóri í
ReyUjavík.