Morgunblaðið - 13.03.1990, Side 24

Morgunblaðið - 13.03.1990, Side 24
24 ’ÖÖRGl.'NBLADÍÐ ÞlíÍÐJÚDÍGUR í'l MARZ 1990 Verkamannaflokkurinn í ísrael: Forystan fær heim ild til stjórnarslita Kfar Saba í ísrael. Reuter. MIÐSTJÓRN Verkamanna- flokksins I ísrael samþykkti í gær að heimila forystumönnum flokksins að slíta stjórnarsam- starfinu við Likud-flokk Yitzhaks Shamirs forsætisráðherra. Var 120 manna framkvæmdastjórn flokksins veitt heimild til að grípa til nauðsynlegra aðgerða til að tryggja friðarviðræður við Avrilflýr fráHaiti Port-Au-Prince. Reuter. PROPER Avril, forseti Haiti, flýði land í gær og var búist við því að hæstaréttardómarinn Herta Trouillot tæki við forseta- starfinu í dag. Ýms samtök stjórnarandstæð- inga á Haiti bundust í gær samtök- um og mynduðu nýja bráðabirgða- stjóm. Megin hlutverk hennar verð- ur að efna til þingkosninga. Verða þær líklegast haldnar með vor- inu.ar. Útnefndu samtökin Trouillot sem forsetaefni sitt en hún er eina konan meðal 12 hæstaréttardómara landsins. Til óeirða kom á Haiti um helg- ina og beið a.m.k. 21 maður bana. Neyddist Avril til að segja af sér vegna þrýstings heima fyrir og frá útlöndum. Hann komst til valda í herbyltingu í 'september 1988. Fór hann í gær með bandarískri her- flutningaflugvél til Flórída. Palestínumenn, sem hafa verið þrætuepli stjórnarflokkanna að undanfornu. „Shamir reyndi að komast hjá því að taka ákvörðun og dró okkur út í eyðimörk ráðaleysis,“ sagði Shimon Peres, varaforsætisráð- herra og leiðtogi Verkamanna- flokksins, í harðorðri ræðu sem hann flutti á fundi miðstjórnarinn- ar. Hann gagnrýndi einnig Banda- ríkjastjórn fyrir andstöðu hennar við áform Israelsstjórnar um að Lytja gyðinga í hverfi araba _í aust- urhluta Jerúsalem-borgar. í ræð- unni kom ekkert fram sem benti til þess að Peres myndi reyna að jafna ágreining stjórnarflokkanna og afstýra stjórnarslitum á elleftu stundu. Framkvæmdastjórn flokks- ins hyggst ekki taka ákvörðun um hvort flokkurinn segi skilið við stjórnina þar til á fimmtudag, en þá kemur þing landsins saman til að ræða tillögu um vantraust á ríkisstjórnina. Ráðherrar Verkamannaflokksins gengu af fundi innra ráðs ríkis- stjórnarinnar á sunnudag þegar Shamir forsætisráðherra neitaði að fallast á tillögu James Bakers, ut- anríkisráðherra_ Bandaríkjanna, um friðarviðræður ísraela og Palestínu- manna í Kaíró. Stjórnarflokkana greinir á um hvort fulltrúar araba í Austur-Jerúsalem megi taka þátt í viðræðunum. Likud-flokkurinn tekur slíkt ekki í mál og er einnig andvígur beinni eða óbeinni þátt- töku Frelsissamtaka Palestínu- manna, PLO. Verkamannaflokkur- inn vill hins vegar að fulltrúum Palestínumanna verði það í sjálfs- vald sett hvort þeir hafi samráð við PLO. Reuter Mandela í Svíþjóð Suður-afríski blökkumannaleiðtoginn Nelson Mandela kom í gær til Svíþjóðar til fundar við Oliver Tambo, forseta Afríska þjóðarráðsins (ANC) og er það í fyrsta sinn í 28 ár að þeir hittast. Munu þeir ræða framtíð samtakanna og hlutverk þeirra í þeim breytingum sem eiga sér stað í Suður-Afríku. Tekið var á móti Mandela sem þjóð- höfðingja við komuna til Svíþjóðar. Til marks um stuðning Svía við ANC sagði Ingvar Carlsson forsætisráðherra við opinbera mótttökuat- höfn að það væru sérstök forréttindi að fá að bjóða Mandela velkom- inn til landsins. í Stokkhólmi hitti blökkumannaleiðtoginn Lisbeth ekkju Olofs Palme, fyrrum forsætisráðherra Svíþjóðar, o'g var mynd- in tekin við það tækifæri. Á morgun, miðvikudag, mun Mandela snæða hádegisverð með utanríkisráðherrum Norðurlandanna. Ítalía: Nýtt nafn á kommúnista- flokkinn Róm. Reuter. AUKAÞING ítalska kommúnista- flokksins samþykkti á sunnudag að segja skilið við kommúnisma og að breyta flokknum í jafnaðar- mannaflokk. Til harðra. deilna kom á auka- þinginu um tillögu Achille Occhetto flokksleiðtoga, sem átti hugmynd- ina að því að segja skilið við komm- únismann. Var tillaga hans sam- þykkt með 67% atkvæða. Flokks- þingið var haldið í Bologna, einu helsta vígi kommúnista á Ítalíu, og stóð það í fjóra daga. Ákvörðun þessi er sögð hin róttækasta í 69 ára sögu flokksins. Stofnþings hins nýja jafnaðar- mannaflokks fer fram síðar á árinu. Þar fær kommúnistaflokkurinn nýtt nafn og merki. Hermt er að í því verði hvorki að finna hamar né sigð. Jafiit hjá Karp- ov og Timman Kuala Lunipur. Reuter. ANATOLIJ Karpov, fyrrverandi heimsmeistari í skák, og Hollend- ingurinn Jan Timman sömdu um jafntefli í þriðju skákinni í áskor- endaeinvíginu í Kuala Lumpur á sunnudag. Timman var með hvítt og tefld var Nimzó-indversk vörn. Karpov vann peð í 24. leik og styrkti stöðu sína jafnt og þétt en skákskýrendur segja að hann hafi síðan leikið af sér í tímaþröng. Skákmennirnir sömdu um jafntefli eftir 61 leik. Annarri skákinni lauk með jafn- tefli á föstudag. Karpov er með tvo vinninga en Timman einn. Fjórða skákin verður tefld í dag. AF ERLENDUM VETTVANGI eftir KRISTJÁN JÓNSSON Míkhaíl S. Gorbatsjov hefur verið fímm ár við stýrið: Frumkvöðull umbótanna dregur til sín æ meiri völd FYRIR réttum fimm árum var 54 ára gamall maður kjörinn eftirmað- ur Konstantíns Tsjernenkos í embætti aðalritara sovéska kommúnista- flokksins. Það sem umheimurinn tók fyrst eftir var að nýi maðurinn, Míkhaíl Sergejvítsj Gorbatsjov, var mun bragglegri en fýrirrennarar hans, fyrsti sovéski leiðtoginn um margra ára bif sem gat gengið óstuddur. Fljótlega kom í ljós að Gorbatsjov hugðist hrista upp í valda- kerfinu, bijóta á bak afitur ofúrtök afturhaldsaflanna. Hann boðaði einnig stefiiubreytingu í utanríkismálum og bætti sambúðina við Vest- urveldin til að losa efnahaginn við ofurfarg vígbúnaðarkapphlaupsins er var að sliga ríkið. Slagorð Gorbatsjovs, perestrojka og glasnost, endurskipulagning ásamt frjálsari umræðu og auknu upplýsinga- streymi, voru senn á hvers manns vörum, ekki aðeins í Sovétríkjun- um. Vesturlandamenn urðu líka gripnir af „Gorba-æðinu“, vonir glædd- ust um að veldi gömlu, þreytulegu ísjakanna í Kreml væri loks á enda. Völdintreyst Sjónvarpsáhorfendur um víða ver- öld sáu Gorbatsjov heilsa Jó- hannesi Páh páfa í Róm á sögulegum sáttafundi, heyrðu Sovétleiðtogann og George Bush Bandaríkjaforseta lýsa því yfir að Kalda stríðinu væri að ljúka. Lýðræðisbyltingin í A- Evrópuríkjunum á síðasta ári hefði ekki verið möguleg án yfírlýsinga Gorbatsjovs um að Brezhnev-kenn- ingin væri úr gildi fallin, að Sovét- menn myndu ekki grípa inn með vopnavaldi. En hvernig hefur Gorb- atsjov styrkt stöðu sína í Sovétríkjun- um sjálfum, þar sem innanlands- ástandið fer hríðversnandi? Gorbatsjov reyndi frá upphafi að tryggja sig gegn öllum tegundum hallarbyltinga. Hann var lærisveinn Júrís Ándrópovs, sem um hríð var Sovétleiðtogi en þar áður yfirmaður leyniþjónustunnar, KGB, er ræður m.a. yfír mörg hundruð þúsund manna eigin herliði ásamt bryn- vögnum. A þessum vettvangi treysti Gorbatsjov fljótlega tök sín, m.a. með mannaskiptum, og hið sama gilti um yfirstjórn Rauða hersins. Hann losaði um tökin á fjölmiðlum og kom á laggirnar fulltrúaþingi með rösklega 2.000 fulltrúum. Þeir voru kosnir með lýðræðislegri hætti en fyrr hafði tíðkast þótt þorri frambjóð- enda væri eftir sem áður í kommúni- staflokknum. Þetta þing kaus síðan úr eigin röðum nýtt Æðsta ráð eða sitjandi þing. Lýðræðisbyltingin kom þó öll að ofan og það var ekki einu sinni reynt að draga fjöður yfir þá staðreynd. Ráðgátan Gorbatsjov Margir umbótasinnar, í hópi þeirra var Andrej heitinn Sakharov, hafa líkt Gorbatsjov við ráðgátu. Hann hefur hrundið úr vör meiri og sneggri lýðræðisumbótum en nokkur annar Sovétleiðtogi en jafnframt sankað að sér meiri völdum en nokkur þeirra. Er Gorbatsjov settist á valdastól var hann sannfærður um að líkja mætti Sovétríkjunum við hripleka skútu sem hrakist hefði af leið. Styrk stjórn og viðgerðir myndu bæta ástandið. Því betur sem kann kynnti sér ástand fleytunnar þeim mun meiri fúi kom í ljós. Meira en 70 ára alræði kommúni- staflokksins hafði mistekist, þjóðin hafði ekki einu sinni nóg að borða. Skortur var á ótrúlegustu vörum, framleiðslutækin í iðnaðinum voru úrelt, landbúnaðarmálin í óleysanleg- um hnút og framtíðarhorfur almenn- ings voru allar ömurlegar. Margra áratuga kúgun, falsanir og stans- lausar fullyrðingar um að paradís hefði verið endurheimt hafði gert almenning kaldlyndan, óttasleginn eða einfaldlega áhugalausan. Gorb- atsjov sá að hann var æðstiprestur trúarbragða sem áttu sér fáa fylgis- menn; vald og lögmæti flokksins voru á undanhaldi í hugum manna. Gorbatsjov kenndi ofstæki Stalíns og stöðnun Brezhnev-tímans um ástandið. En væri 30 ára valdaferli Stalíns bætt við 18 ár Brezhnevs varð ljóst að meirihluti valdaferils kommúnista hafði haft í för með sér skelfilegar þjáningar og sóun, sæl- uríki kommúnismans hafði aðeins orðið hlutskipti nýju yfirstéttarinnar. Bókstafstrúarmenn muldruðu að Gorbatsjov væri trúvillingur þegar hann fordæmdi fyrirrennarana. Hentistefna eða raunsæi? Á síðasta ári vörpuðu róttækir umbótasinnar fram hugmyndum um fjöl’flokkakerfi og afnám greinar sex Reuter Míkhaíl S. Gorbatsjov ávarpar fund fulltrúaþingsins sem hófst í Moskvu í gær. Síðastliðinn sunnudag voru fimm ár síðan Gorbatsjov var kjörinn aðalritari sovéska kommúnistaflokksins. í stjórnarskránni sem kveður á um forystuhlutverk kommúnistaflokks- ins. Gorbatsjov vísaði þessum hug- myndum harkalega á bug, sagði um þá fyrri að hún væri fjarstæða og hina síðari að hún væri ekki tíma- bær. Á fundi í febrúar sneri hann við blaðinu og þröngvaði 249 manna miðstjórn flokksins til að samþykkja að grein sex yrði felld niður. Al- mennt er talið að þar með sé brautin rudd fyrir fjölflokkakerfi. Þegar þetta er skrifað er hafínn fundur í Moskvu þar sem fulltrúaþingið verð- ur beðið að leggja blessun sína yfir nýtt og mjög valdamikið embætti forseta Sovétríkjanna. Gorbatjsov ætlar sjálfum sér þetta embætti og verður þá formlega með meiri völd en nokkur forveri hans. Kollsteypa Gorbatsjovs í sambandi við grein sex var dæmigerð fyrir stjórnarferii hans en vafasamt hvort

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.