Morgunblaðið - 08.06.1985, Blaðsíða 24

t
MORfiUNBLAÐip,.LAUGARDAQUR 8. JUNl 1??5
Bandaríkín áforma
mannaferð til Mars
24
I stuttu máli
Sydney:
Sex manns
fórust í
flugslysi
Sydney, Ástralíu, 7. júní. AP.
LÍTIL dugvél hrapaði í dag til jarðar í
útborg Sydney. Varð vélin samstundis
alelda og fórust allir sem með henni
voru, sex að tölu, að sögn lögreglu og
slökkviliðs.
Slysið varð { næsta nágrenni
Bankstown-flugvallar í Chipping Nort-
on í norðvesturhluta Sydney.
Karl Bretaprins til
Vestur-Berlínar
London, 7. jvfflí. AP.
KARL prins fór í gærkvöldi til Vest-
ur-Berlínar til þess að vera viðstaddur
hersýningu, sem þar fer fram í tilefni
af opinberum afmælisdegi móður
hans, Elísabetar II Bretadrottningar,
að því er sagði í frétt frá Bucking-
ham-höll.
Karl verður viðstaddur hersýn-
ingu breskra hersveita í borginni,
en snýr að því búnu aftur heim
seinna í dag, föstudag.
Drottningin er fædd 21. apríl
1926, en haldið er upp á afmælisdag
hennar 7. júní ár hvert, af því að þá
viðrar betur til hersýninga og ann-
arra útihátíðarhalda.
Dregst hótelverk-
fallið á langinn?
Verkalýðsleiðtogar sögðu í dag á
fundi með 6.000 hótelstarfsmönnum í
verkfalli að þeir skyldu búa sig undir
langa baráttu, og verið gæti að lítið
yrði úr ferðamannaviðskiptum
sumarsins.
I samtökum starfsmannanna eru
9 verkalýðsfélög með um 24 þúsund
félaga, sem vinna á 53 af bestu hót-
elum borgarinnar. Átta þúsund
manns vinna hjá hótelum sem
standa utan við kjaradeiluna.
Félögin fara fram á 25% launa-
hækkun á fjórum árum, en vinnu-
veitendur hafa boðið 4% hækkun á
ári. Ekki var haldinn fundur með
deiluaðilum í gær, en í dag, föstu-
dag, verður aftur sest að samninga-
borðinu.
Lögregla lagði hald á
fölsuð málverk
Feneyjum, ÍUlíu, 7. júní. AP.
í I)AG var lagt hald á 20 málverk,
sem ranglega voru merkt og eignuð
van Gogh, Degas, Manet og öðrum
meisturum. Málverkin fundust í íbúð
í Padua, að sögn lögreglunnar, og
hafði verið reynt að koma þeim í verð.
Eigandi íbúðarinnar og forn-
munasali voru færðir til yfirheyrslu
vegna rannsóknar málsins.
Læknamútur
PrtK, TékkÓHlóvakíu, 7. júní. AP.
NÝLEGA voru tveir læknar í Norður-
Bæheimi dæmdir til 6 og 17 mánaða
fangelsisvistar fyrir að hafa þegið
mútur frá sjúklingum, sem þörfnuðust
meðferðar, að því er fram kemur í dag
í Kude Pravo, málgagni tékkneska
kommúnistaflokksins.
Sagði blaðið, að dr. Ivo Gutvirth,
þckktur kvensjúkdómafræðingur og
yfirlæknir á Podborany-sjúkrahús-
inu, og dr. Vaclav Brachtl, læknir á
Ghodov-sjúkrahúsinu, hefðu verið
sekir fundnir um að taka við pen-
ingum og annars konar greiðslum
gegn því að veita sjúklingum for-
gang að sjúkraplássum.
Hugðust kenna
páfuglunum rétta
umgengnishætti
Nýjffl Delhí, 7. júní. AP.
ÆVAREIÐIR bændur á Mið-Indlandi
eitruðu fyrir um 100 páfugla, sem
gerst höfðu frekir til matarins á ökr-
um þeirra, að því er indverska blaðið
Express sagði frá í dag.
Bændurnir settu eitruð epli út á
akrana, svo að fuglarnir mættu
„læra lexíuna sína“.
Páfugl er alfriðaður á Indlandi.
Þrír bændur voru handteknir,
þegar um 100 dauðir og deyjandi
páfuglar fundust á ökrum þeirra.
REAGAN forseti hyggst
fyrirskipa undirbúning stór-
fenglegrar mannaferðar í
geimnum í von um að emb-
ættistíma hans verði minnzt
fyrir „framsýni".
Að sögn brezka blaðsins
Daily Telegraph hefur Banda-
ríkjastjórn haldið tvo fundi til
að ákveða hvaða ferð skuli far-
in. Flestir sérfræðingar telja að
fyrir valinu verði ferð til eins af
tunglum Mars.
Gagnlegra yrði að kanna
þessi tungl, sem eru aðeins
nokkrir kílómetrar í þvermál,
en okkar eigið tungl að sögn dr.
Brians O’Leary, vísindamanns
og fyrrverandi geimfara.
Talið er að á þessum tunglum
sé að finna vatn, kolefni og ótal
gagnlega málma. Vegna lítils
þyngdarafls þyrfti minni orku
til að ferðast til þeirra og frá
þeim en til tungls okkar, segir
dr. O’Leary.
Til þess að skjóta eldflaug út
í geiminn frá einu af tunglum
Mars þarf hraðinn ekki að vera
nema 15 mílur á klukkustund.
Til þess að skjóta eldflaug frá
jörðinni út í geiminn er 25.000
mílna hraði á klukkustund
nauðsynlegur.
Aðgangur að gífurlega miklu
magni gagnlegra hráefna á
þessum tunglum hefði „geysi-
mikla efnahagslega þýðingu og
mundi marka upphaf nýs end-
urreisnartímabils mannkynsins
í geimnum", sagði O’Leary.
Líklega verður slík ferð ekki
farin fyrr en um 1998, svo að
nægur tími gefist til undirbún-
ings. Þá munu geimfararnir
geta snúið sigri hrósandi aftur
til jarðar og haldið upp á alda-
mótin með glæsibrag.
Bækistöð á tunglum Mars
mundi veita mannkyninu að-
gang að hundruðum þúsunda
smáheima í stjörnubeltinu
handan Mars. Á sumum smá-
stirnum þar er að finna meira
magn af platínu en í öllum plat-
ínunámum jarðarinnar.
Smíði risastórra geimstöðva
yrði miklu ódyrari með því að
nota hráefni frá tunglum Mars
en jörðinni. Tilraunir í þessu
skyni munu hefjast upp úr alda-
mótunum.
Vinstri stjórn Lange tekur upp
markaðsstefnu á Nýja-Sjálandi
STJORN Verkamannaflokksins á Nýja-Sjálandi, sem komst til valda á
síóasta ári, leggur nú æ meiri áherslu á frjáls markaðsviðskipti í þeirri
viðleitni sinni að bæta efnahag landsins. Þykir þetta tíðindum sæta, enda
hafa ríkisstjórnir jafnaðarmanna á á Vesturlöndum frekar ieitast við að
auka ríkisumsvif á kostnað hins frjálsa markaðskerfís.
Samkvæmt breska vikuritinu dregist saman vegna hárra tolla,
The Economist hefur nú verið
gripið til ráðstafana sem miða
að þvi að létta af efnahagshöml-
um og draga úr skattlagningu og
ríkisafskiptum. Hefur stjórnin
undir forsæti Davids Langes
m.a. komið á fljótandi gengi og
lagt niður eftirlit með kaup-
gjaldi, verðlagi og gjaldeyri. Enn
fremur hefur stjórnin hætt
niðurgreiðslu á búvöru og af-
numið útflutningsbætur og rík-
isstyrki til bágstaddra fyrir-
tækja.
í stuttu máli á nú að treysta á
markaðsöflin. Er þessi tilraun
ekki síst athyglisverð fyrir þá
sök að mörgum þeim hömlum,
sem Verkamannaflokkurinn hef-
ur aflétt, var komið á í níu ára
stjórnartíð Þjóðarflokksins
(1975—1984), sem er hægriflokk-
ur.
Fram að þessu hafa nýsjá-
lenskir framleiðendur í hinum
einstöku iðngreinum getað starf-
að í skjóli einokunar, þar sem
influtningstollar hafa verið háir
til þess að vernda innlenda
framleiðslu. Var þessi hafta-
stefna mörkuð fyrir þremur ára-
tugum til að freista þess að
koma á fót fjölbreyttum inn-
lendum iðnaði þar sem útflutn-
ingur á Iandbúnaðarvörum hafði
einkum í Evrópu. Afleiðingin
varð hins vegar sú að Nýsjálend-
ingar drógust mjög aftur úr í
samkeppni við nágrannaþóðir
sínar í viðskiptum, enda var iðn-
aðarframleiðslan að langmestu
leyti bundin við lítinn innan-
landsmarkað. Nú á hins vegar að
treysta á frjálsa samkeppni,
leggja áherslu á útflutning og
hætta ríkisstuðningi við úreltar
atvinnugreinar, jafnvel þótt
tímabundið atvinnuleysi sigli í
kjölfarið. í raun er þeim fram-
leiðendum einum spáð velgengni
er tekst að koma vöru sinni á
markað í Ástralíu og þeim lönd-
um Suður-Asiu, þar sem efna-
hagslíf er nú með miklum blóma,
t.d. Hong Kong og Singapore.
En hvernig hefur stjórninni
tekist að sannfæra félaga sína í
Verkamannaflokknum og verka-
lýðsfélögin um ágæti efna-
hagsstefnunnar, sem óneitan-
lega líkist stefnuskrá hægri
flokka? Að dómi fréttaritara
The Economist hefur David
Lange sýnt mikla leikni við að
halda vinstri væng flokksins í
skefjum með herskárri stefnu
sinni í utanríkismálum. Þannig
hefur honum tekist að forðast
enn sem komið er gagnrýni
vinstra arms flokksins. Verka-
lýðsfélögin hafa haldið að sér
höndum, en þó er enn of sneramt
að segja til um hvort Lange tekst
að halda efnhagsstefnu sinni til
streitu. Áður en stjórnin kom á
fljótandi gengi þurfti hún að
fella gengið, svo að verðbólga óx
í 15%. Það er því aðalkeppikefli
Lange núna að draga úr verð-
bólgunnni. Hvort honum tekst
ætlunarverk sitt á þó eftir að
koma í ljós: Veltur það án efa
mjög á því hverjar niðurstöður
næstu kjarasamninga verða, en
viðræður atvinnurekenda og
verkalýðsfélaga hefjast í sept-
ember.
Fyrrverandi forsætisráðherra
Nýja-Sjálands, Robert Muldoon,
leiðtogi Þjóðarflokksins, sem
hefur litla trú á að frjálst mark-
aðskerfi nái að skjóta rótum á
Nýja-Sjálandi vegna mikilla
valda verkalýðsfélaganna, óttast
t.d. að krafist verði allt að 25%
kauphækkunar í haust. Afleið-
ing þess yrði að Muldoons
hyggju sú að verðbólga ykist til
muna.
Það, sem þó ræður einnig
miklu um hvort efnahagstilraun
Verkamannaflokksins beri
árangur, er hvernig gengur að
koma íandbúnaðarafurðum á
erlendan markað. Síðustu þrjá-
tiu ár hafa Nýsjálendingar þurft
að sætta sig við haftastefnu
Vestur-Evrópuríkja í landbún-
aðarmálum. Af þeim sökum hef-
ur útflutningur Nýsjálendinga á
mjólkurafurðum verið mun
Forsætisráðberra
David Lange
Nýja-Sjálands,
minni en ætla mætti. Samt er
verð á þessum afurðum aðeins
þriðjungur þess sem neytendur í
Vestur-Evrópu þurfa nú að
greiða fyrir þær. Er jafnvel bú-
ist við því að Nýsjálendingar
muni innan skamms hefja mikla
áróðursherferð til að benda Evr-
ópubúum á þessa staðreynd.
A.m.k. er ljóst að Nýsjálend-
ingar hafa boðað gjörbreytta
efnahagsstefnu: hvort hún getur
kallast „sósíalismi" í kapitalísk-
um búningi verður framtiðin að
skera úr um.
(Heimild: Tbe Economist)