Morgunblaðið - 27.07.1980, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 27. JÚLÍ1980
Biblíulestur vikuna 27. júlí til 2. ágúst.
Sunnudagur 27. júlí Matt. 7:15—23
Mánudagur 28. júlí Matt. 5:13—16
Þridjudagur 29. júlí Gal. 6:7—lO
Miövikudagur 30. júlíJak. 2:14—17 Fimmtudagur 31. júlíl. Kor. 12:12—26 Föstudagur 1. ágúst Fil. 1:6—11
Laugardagur 2. ág. Matt. 21:18—22
„Ekkert annað nafn
... I Postulasögunni er
sagt frá varnarræðu sem Pét-
ur postuli hélt fyrir ráðinu í
Jerúsalem. Hann var ákærður
fyrir að kenna í Jesú nafni.
Lokaorð og hápunktur ræð-
unnar er á þessa leið: Og ekki
er hjálpræði í neinum öðrum,
því að eigi er heldur annað
nafn undir himninum, er
menn kunna að nefna, er oss
sé ætlað fyrir hólpnum að
verða. (Post. 4,12).
Við þessi orð má bæta
ýmsum hliðstæðum orðum í
Nýja testamentinu, t.d. orðum
Jesú í Jóh. 14,6: „Ég er vegur-
inn, sannleikurinn og lífið,
enginn kemur til föðurins
nema fyrir mig,“ eða orðunum
í Mt. 11,27: „Enginn gjörþekk-
ir soninn nema faðirinn, og
eigi heldur gjörþekkir nokkur
föðurinn nema sonurinn og sá
er sonurinn vill opinbera
hann.“
Allt frá fyrstu tíð hefur
kristindómurinn, eða réttara
sagt Kristur, verið boðaður
sem eina von mannanna.
Þetta er ekki tilviljunarkennt
einkenni á kristindómi, sér-
kennilegheit, sem skaðlaust
megi skera burt. Þetta er hluti
af innstu veru kristindómsins,
þannig að ef þetta er fjarlægt
þá er þar með búið að fjar-
lægja kristindóminn sjálfan.
Þar sem Kristur er boðaður
sem einn möguleiki af mörg-
um, er ekki lengur um krist-
indóm að ræða.
Að leggja í trú-
arlegt „púkku
Þar með er ómögulegt að
leggja kristinn dóm í sameig-
inlegt „púkk“ trúarbragðanna,
þar sem hann legði sitt til
málanna. Ef slíkt væri gert
væri þar með búið að fjar-
lægja kristindóminn sjálfan,
þannig að það væri alls ekki
hann sem í „púkkinu“ væri.
Sama er að segja um allar
tilraunir til þess að benda á
kristna trú sem þau trúar-
brögð, sem hentuðu vel
ákveðnum hópi manna, t.d.
Vestur-Evrópubúm, en aðrir
menn gætu valið það sem
betur hentaði þeim. Hvað svo
sem menn kjósa að kalla slíkt,
er það ekki kristindómur. Það
er eðli kristinnar trúar, að
boða Krist sem hina einu von,
eina möguleikann.
Pétur postuli komst ekki að
niðurstöðu sinni með því að
Iesa trúarbragðavísindi. Þetta
var fullyrðing, sem var fólgin í
sjálfu fagnaðarerindinu.
Þannig og aðeins þannig var
hægt að boða það. Þannig og
aðeins þannig var hægt að
taka á móti því eða hafna því.
Þriðji möguleikinn var ekki
til. Ef reynt er að taka á móti
fagnaðarerindinu sem uppbót
á önnur trúarleg sannindi, er
það ekki fagnaðarerindið sem
tekið er á móti heldur eitthvað
annað.
Frá sjónarmiði trúar-
bragðafræðanna virðist fagn-
aðarerindið vera möguleiki við
hlið ýmissa annarra mögu-
leika, tilboð meðal annarra
tilboða. En fyrir trúnni er það
eini möguleikinn. Fagnaðarer-
indið stingur ekki upp á því að
Kristur sé tekinn til „vinsam-
legrar athugunar", heldur
bendir það á hann sem hinn
eina. Það er ekki aðeins krist-
indómurinn sem breytist á
róttækan hátt heldur einnig
afstaða manns til hans, ef
hann er borinn fram sem einn
möguleiki af mörgum.
Vandræðabarn
trúarbragðanna
Með þessum hætti hefur
kristinn dómur gert sjálfan
sig að vandræðabarni trúar-
bragðanna. Kristin trú er,
sögulega skoðað, trúarbrögð
meðal annarra trúarbragða,
með öll einkenni trúarbragða.
En hvernig verður þá afstaðan
milli kristins dóms og annarra
trúarbragða, sem bjóða sig
sem einn af mörgum mögu-
leikum mannsins?
Á fyrstu öldum var litið á
kristna trú í Rómaveldi, sem
svartan sauð meðal trúar-
bragðanna. Það vitnar um það
að hann hafi þá verið boðaður
samkvæmt eðli sínu. Gyðing-
dómur hafði einnig sérstöðu,
en erfiðleikar hans voru af
öðrum toga, þar sem hann
hafði ekki sömu útbreiðslutil-
hneigingar og kristindómur.
Þessi sérstaða kristindóms
kemur vel fram í samtali sem
tekið er úr bókinni „Sandal-
magerens gade“ eftir Nils Pet-
ersen. Samtalið er milli ungr-
ar kristinnar stúlku, Ceciliu
og Marcellusar, sem er ungur
Rómverji, sem hefur áhuga á
kristinni trú:
„„Hvers vegna hatið þið
okkur, Marcellus? Að austan
hafa komið margir aðrir
leyndardómar, sem vel hefur
verið tekið á rnóti." „Sá er
munurinn, aðrir hafa haft vit
á að lúta eða vinna með hinum
gömlu prestsembættum
okkar", svarar Marcellus.
„Þeir hafa, ef svo má að orði
komast, látið sér nægja eina
hillu í búðinni. En kristindóm-
urinn gerir kröfu til að fá alla
búðina. Það hlýtur að leiða til
átaka!" Cecilia féllst á þetta og
sagði: „Nú já, — það stendur
skrifað: Ég er ekki kominn til
þess að boða frið heldur sverð.
Þetta verður víst svona að
vera.““
Eftir að kristin trú hafði
borið sigur úr býtum, og á
meðan hún var ríkjandi trúar-
brögð, hvarf þetta vandamál í
skuggann fyrir öðru vanda-
máli, þ.e. spurningunni um
hina náttúrulegu guðsopinber-
un, og afstöðuna milli skyn-
semi og opinberunar. Á okkar
dögum, þegar sannleikur
kristindómsins er ekki lengur
sjálfgefinn, er vandamálið um
kristna trú og önnur trúar-
brögð komið fram að nýju. Að
því er þetta varðar er margt
líkt með nútímanum og þeim
tíma þegar kristinn dómur
hélt innreið sína í heiminn.
Trúarbrögð og menningar-
hefðir mætast og geta ekki
lengur látið sem ekkert sé.
Þetta felur í sér nýja mögu-
leika fyrir kristna guðfræði.
En ástandið er ekki hættu-
laust. Önnur hættan er sú að
máiin verði afgreidd með slag-
orðinu: „Hver er sæll í sinni
trú.“ Þetta felur í sér höfnun á
kristinni trú. Hin hættan er
sú að kristin kirkja einangri
sig í sannleika sínum, noti
hann sem vígi til varnar en
sæki ekki fram. Þar með er
búið að fella sannleika krist-
indómsins í fjötra, vegna þess
að það tilheyrir fagnaðarer-
indinu að brjóta sér leið til
manna. Hið „útilokandi" í
kristindóminum, þ.e. að ekki
skuli vera nokkurt annað nafn
undir himninum, er aðeins
önnur hliðin á hinu alheims-
lega í kristindóminum, þ.e. að
ekki er undir himninum nokk-
urt mannsbarn, sem þetta
fagnaðarerindi á ekki erindi
við.
En hin nýja staða felur ekki
aðeins í sér hættur, heldur
einnig möguleika. Það, að
sannleikur kristindómsins er
ekki lengur gefinn með um-
hverfinu, er jafnframt áskor-
un um að kafa enn dýpra í
sannleika hans og gera sér
betur ljóst, hvað það felur í
sér að ekki skuli vera annað
nafn, sem mönnum er ætlað
fyrir hólpnum að verða.
Þýtt og endursagt úr
Tænkning og tro eftir Rudolph
Arendt.)
... píndur undir
valdi Pontíusar
Pílatusar...
Eina mannsnafnið við hlið
heilagrar Guðsmóður í postul-
legu trúarjátningunni er þetta
nafn: Pontíus Pílatus. Það er
nafn þess embættismanns, sem
dæmdi Jesúm til dauða, dómara,
sem framdi einn versta glæp
allra tíma. Hvers vegna er kirkj-
an að rifja þetta leiða nafn í
helgum texta við hverja skírn og
fermingu og jafnvel hverja guðs-
þjónustu? Ymsir hafa spurt sem
svo, og jafnvel komið fram með
tillögur á héraðsfundum uppi á
íslandi um það, að þetta nafn sé
fellt út úr hinum æruverðuga
texta. Pílatus var landstjóri í
Júdeu á árunum 26—36 eftir
Krists burð. Sem slíkur stjórn-
aði hann rómverska setuliðinu í
landinu og gætti hagsmuna keis-
arans á þessu róstursama lands-
svæði. Gyðingar höfðu allmikla
sjálfsstjórn í innri málum og
höfðu yfir sér Ráðið, skipað 70
fulltrúum, öldungunum, fræði-
mönnunum og faríseunum, undir
forsæti æðsta prestsins. Róm-
verjum var mikið í mun að halda
uppi lögum og reglu í skattlönd-
um sínum og létu þjóðunum eftir
talsvert sjálfstæði um eigin mál,
að því tilskildu að skattar væri
skilvíslega greiddir. Um Pílatus
er vitað, að hann fór oft út fyrir
takmörk sín í landstjórn sinni
með grimmd og tillitsleysi og
æsti gyðinga upp á móti sér, svo
að þeir urðu hvað eftir annað að
kvarta við keisarann og keisar-
inn veitti landstjóra sínum al
varlega áminningu. Þetta er
bakgrunnur þess, sem guðspjöll-
in greina frá um réttarhöldin
yfir Jesú frá Nasaret. Pílatus
var hræddur um stöðu sína og
hræddur við uppþot í Jerúsalem.
Gyðingar notuðu sér ótta hans
óspart: „Ef þú lætur Jesúm
lausan, þá ertu ekki vinur keis-
arans" sögðu þeir (Jóh. 19,12).
Þannig hóta þeir að kæra hann
enn til Rómar og því hafði
Pílatus alls ekki efni á. Þannig
fór það, að hann dæmdi Jesúm
til dauða, gegn eigin sannfær-
ingu, aðeins af því að með því
einu gat hann keypt sér stundar-
frið í embættinu. Sá friður entist
ekki lengi. Þremur árum síðar
lét hann herflokk sinn myrða
hóp Samverja á Gerísímfjalli.
Samverjar kærðu og keisarinn
svipti Pílatus embætti.
Nafn Pílatusar þarf að standa
í trúarjátningunni. Þetta nafn
tengir hana raunverulegu lífi
okkar. Trúin byggir ekki á
ævintýrum eða líkingum og
dæmisögum. Hún á sér rætur í
raunverulegum atburðum okkar
sögu og er köllun til lífs í
aðstæðum hversdagsins. Pílatus
neglir guðspjallið við hinn kalda
veruleika mannlífsins og minnir
okkur á það að í þessum heimi
var Guðs sonur á ferð, maður
meðal manna, leið og dó í
mannlegri þjáning, mannlegum
dauða. Trúarbrögð mannkyns
eiga helgisagnir um goð, sem
árlega dóu og risu á ný. Það er
myndlíking náttúrunnar, sem
þar er um að ræða. Hún minnir á
frásagnir guðspjallanna um Jes-
úm Krist, en aðeins á yfirborð-
inu. Sagan um Jesúm er ekki
helgisögn heldur vitnisburður
manna, sem þekktu hann, lifðu
með honum, sáu hann dæmdan
af Pontíusi Pílatusi, krossfestan,
deyddan. Og mættu honum upp-
risnum. Þeir gátu sagt: „Það sem
vér höfum séð og heyrt, það
boðum vér yður einnig."