Morgunblaðið - 08.11.1957, Blaðsíða 11

Töstudagur 8. nóv. 1957
MORCIJNBT 4 ÐIÐ
11
Sjálfsfœðismenn hafa
húsnœðismálanna
Herskálum og lélegu húsnæði verður
útrýmt á næstu árum
Framsögurœða Jóhanns Hafsfeins á
bœjarstjórnarfundi í gœr um húsnœðis-
málatillögur Sjálfstœðismanna og
byggingaframkvœmdir Reykjavíkurbœjar
undirbúið lausn
ÉG VIL leyfa mér að fylgja
með nokkrum orðum úr hlaði
þeim tillögum, sem við bæjar-
fulltrúar Sjálfstæðisflokksins ber
um nú fram, varðandi húsnæðis-
málin.
Tillögur okkar nú eru grund-
vallaðar á fyrri ályktunum bæj-
arstjórnarinnar í húsnæðismál-
um, er gerðar hafa verið á þessu
kjörtímabili, að tillögum okkar
Sj álfstæðismanna.
Vil ég því rifja nokkuð upp
það, sem á undan er gengið í
þessum málum.
Grundvöllur að frambúðarlausn
Þegar mynduð var ný ríkis-
stjórn undir forystu Sjálfstæðis-
manna, eftir alþingiskosningarn-
ar 1953, var eitt af meginatriðun-
um i stjórnarsamningi, sem þá
var gerður, að afla nýs fjármagns
til byggingarlána og bæta skipan
þeirra mála í heild.
Um þetta var eftirfarandi
ákvæði í stjórnarsamningnum:
„Tryggt verði aukið fjár-
' magn til íbúðabygginga í
kaupstöðum og þorpum, lögð
áherzla á að greiða fyrir bygg-
ingu íbúðarhúsa, sem nú eru i
smíðum, og lagður grundvöll-
ur að því að leysa þetta vanda
mál til frambúðar".
Þetta voru orð í tíma töluð og
mikilvægur ásetningur, því að
ekkert almennt veðlánakerfi til
íbúðabygginga hafði í raun og
veru um lengri tíma verið til,
eftir að veðdeild Landsbankans
var löngu orðin óvirk að sinna
því verkefni, sem henni var ætl-
að. Afskipti þings og stjórnar.
höfðu á undanförnum árum verið
mjög handahófsleg eða stefnu-
laus. íbúðabyggingarnar hvíldu
að langmestu leyti á eignamynd-
un einstaklinganna frá ári til árs,
þar að auki nokkurri lánastarf-
semi lífeyrissjóða, sem að mestu
var bundin við opinbera starfs-
menn, einstökum fjárveitingum
ríkissjóðs af handahóii, sem
bundnar voru t. d. við hluta af
gengishagnaði eða hluta af ár-
legum greiðsluafgangi, ef svo bar
undir, og loks árlegum framlög-
um sveitarfélaga, sem takmörkuð
ust mjög við getu þeirra og mun-
aði helzt um hér í Reykjavík.
Byggt á aukningu sparifjárins
Fyrrverandi forsætisráðherra,
Ólafur Thors, áréttaði mjög
skýrt fyrrgreind áform þáver-
andi ríkisstjórnar í útvarpsræðu
frá Alþingi undir árslok 1953,
með eftirfarandi orðum:
„Til íbúðabygginga þarf
einnig stórfé. Er hugmyndin
sú að leysa þær þarfir til
frambúðar á þann hátt, að út-
lán til íbúðarhúsa verði fastur
liður í útlánastarfsemi pen-
ingastofnana“.
Tók ráðherrann skýrt fram, að
megináherzlan yrði lögð á
„að hagnýta sér aukningu
sparifjár í landinu með
breyttri útlánastarfsemi“.
Sparifjármyndun í landinu var
þá mjög vaxandi.
Hafði verið í heild (þ. e. hjá
bönkum, sparisjóðum og innláns-
deildum) 95,8 millj. kr. árið 1952
— og reyndist þessi næstu ár:
1953 — 189,3 millj. kr.
1954 — 218,1 —. _
1955 — 125,3 _ _
1956 — 167,6 — —
Ég þarf naumast að taka fram,
að þessar tölur tilgreiha spariinn-
lánin ein — en ekki velti-innlán,
eða innlög á hlaupareikningum —
m. ö. o. sýna hina raunverulegu
myndun nýs sparifjár í landinu.
Tek ég þetta fram að gefnu til-
efni, sem mér finnst þó ástæðu-
laust að ræða hér frekar.
í framhaldi af framansögðu
skipaði fyrrv. ríkisstjórn nefnd
bankastjóra og hagfræðinga til að
undirbúa nýja húsnæðismálalög-
gjöf, sem Alþingi lögfesti svo síð-
ar eins og kunnugt er.
Byggingarframkvæmdir
grundvallast á nýjum
lánsf jármöguleikum
Meðan þessu fór fram hóf bæj-
arstjórn Reykjavíkur undirbún-
ing að nýjum byggingarfram-
kvæmdum, sem gætu grundvall-
ast á hinum nýju lánsfjármögu-
leikum.
Hinn 13. apríl 1954 samþykkti
bæjarstjórnin tillögur Sjáif-
stæðismanna um að hefja bygg-
ingu tveggja hæða raðhúsanna í
Bústaðahverfi þar sem nú er búið
að úthluta 144 fjögra herbergja
íbúðum til fjölskyldufólks, sem
búið hefir í herskálum og öðru
mjög lélegu húsnæði og til við-
bótar 16 íbúðum í 2 nýjum Bú-
staðavegshúsum, sem samtímis
var ákveðið að byggja.
Samtímis þessu ályktaði bæj
arstjórn, „að beina þeirri
áskorun til ríkisstjórnar og
Alþingis að gera sérstakar ráð
stafanir í sambandi við hús-
næðismálin, sem miði að því,
að útrýmt verði öllum bragga-
íbúðum á næstu 4—5 árum“
Óskaði bæjarstjórnin samstarfs
við ríkisstjórnina um lausn þessa
máls, annað hvort með því að
myndaður yrði sérstakur bygg-
ingarsjóður til að sinna þessu
hlutverki, eðá unnið að lausn
þess á „öðrum hliðstæðum grund-
velli“.
Tillögur Sjálfstæðismanna
um byggingarsjóð frá 1954
Tillögur okkar Sjálfstæðis-
manna frá 1954 um stofnun bygg-
ingarsjóðs í þeim tilgangi að út-
rýma braggaíbúðum miðuðu við,
að þessum sjóði yrði aflað 50
milljón króna á árunum 1954—
1956, með happdrættislánsútboði
til 10 ára og skattfrjálsum vinn-
ingum, en sjóðnum yrði síðan séð
fyrir árlegum tekjum með jöfn-
um framlögum bæjarsjóðs og rík-
issjóðs. Tillögur okkar um sjóðs-
stofnunina og starfrækslu hans
Jóhann Hafstein
voru allýtarlegar og voru sendar
húsnæðismálanefndinni, sem
vann að undirbúningi hinnar
nýju löggjafar. Eins og kunnugt
er gerði löggjöfin síðar ekki ráð
fyrir myndun slíkra sjóða — held
ur stofnun almenns veðlána-
kerfis, en til viðbótar því sérstök-
um ríkisframlögum til móts við
framlög sveitarfélaga, er varið
yrði til útrýmingar heilsuspill-
andi húsnæðis.
Á bæjarstjórnarfundi 7. marz
sl. tóku bæjarfulltrúarnir Guð-
mundur Vigfússon og Alfreð
Gíslason upp hugmynd okkar
Sjálfstæðismanna um stofnun
Byggingarsjóðs Reykjavíkurbæj-
ar, en í nokkuð öðru formi.
Við bæjarfulltrúar Sjálf-
stæðismanna höfum síðan at-
hugað málið að nýju og telj-
um að reynslan hafi staðfest
að rétt sé að bæjarstjórnin
ákveði nú að stofna bygging-
arsjóð, er í fyrstu sé takmark-
aður einvörðungu við það
hlutverk að veita fé til fram-
kvæmda byggingaáætlunar
bæjarins til útrýmingar her-
skálum og öðru lélegu hús-
næði, en kynni síðar að geta
gengt miklu víðtækara hiut-
verki.
Við þetta er önnur tillaga okk-
ar nú miðuð og skal ég skýra
hana nánar síðar.
Byggingaráætlunin
frá 17. nóv. 1955
Ég vík þá aftur að því, hvernig
húsnæðismálunum í Reykjavik
hefir miðað áfram.
Eftir að hin nýja húsnæðis-
málalöggjöf var samþykkt á Al-
þingi 1955 fluttum við Sjálf-
stæðismenn í bæjarstjórn, hinn
17. nóv.1955, ítarlegar tillögur í
húsnæðismálunum þar sem bæj-
arstjórnin ályktaði að gera áætl-
un um byggingu 600 íbúða í
þeim tilgangi, að útrýmt verði
herskálum á næstu 4-—5 árum og
áð öðru leyti bætt úr húsnæðis-
þörf þeirra, sem verst eru settir.
Þessar tillögur voru fram born-
ar að undangenginni vandlegri
athugun málsins, þar á. m. tölu
herskálaíbúða og fjölskyldu-
stærðum í þeim, og væntanlegar
íbúðarstærðir við það miðaðar,
ennfremur vandlegri athugun á
kostnaði og hugsanlegum fjár-
hagsgrundvelli.
Byggingaráætlun þessi er nú
vel á veg komin og mun Gísli
Halldórsson, arkitekt, sem í upp-
hafi var ráðinn framkvæmda-
stjóri þessara framkvæmda, gera
nánar grein fyrir því, svb og við-
bótartillögu okkar nú um að hefj-
ast handa um 200 íbúðir til við-
bótar, samhliða nokkurri breyt-
ingu á fyrstu áætlun.
Lán hins almenna veðlánakerfis
Ég mun nú víkja nánar að
fjármálahliðinni.
Frá upphafi grundvölluðum
við Sjálfstæðismenn tillögur okk-
ar á því að þeir, sem tækju við
íbúðarhúsnæði, sem bærinn hefði-
forgöngu um að byggja til út-
rýmingar heilsuspillandi hús-
næði, skyldu njóta A,- og B.-lána
hins almenna veðlánakerfis, að
meðaltali minnst 70 þús. kr. á
íbúð, auk styrktarlána frá bæ og
ríki.
Miðað við þá venju að hús-
næðismálastjórn veitir lánin, þeg
ar húsin eru fokheld, ættu nú að
hafa verið veitt A,- og B.-lán út
á 232 íbúðir, 70 þús. kr. á hverja
ibúð, eða samtals 16,2 millj. kr
— Eftir því, sem ég kemst næst
mun húsnæðismálastjórn hafa
veitt slíkt lán samtals að upphæð
1,5 millj. kr. Hér stendur alvar-
lega upp á fjárþol hins ráðgerða
veðlánakerfis — um 14,7 millj.
kr. — eða að þeir aðilar, sem hér
eiga hlut að máli erU látnir sitja
á hakanum. Að óreyndu má þó
ekki ætla það.
Sérlán til útrýmingar heilsu-
spillandi húsnæði.
Þá eru það hin svonefndu
styrktarlán, sem byggjast á fram-
lögum sveitarfélaga og ríkissjóðs,
sbr. IV. kafla húsnæðismálalag-
anna. í fyrstu áætlun okkar, 17.
nóv. 1955, gerðum við ráð fyrir
helmingi minna framlagi frá ríki
en bæ. Þetta byggðist á því, að
í lögunum var í upphafi takmörk-
un á ríkisframlaginu — miðað
við 3 millj. kr. árlegt framlag.
En við framsögu málsins hér í
bæjarstjórn tók ég strax fram
eftirfarandi:
„Annars tel ég þetta fram-
lag ríkissjóðs of lágt og beri
að vinna að því að fá það
hækkað. Mundu þá tilsvarandi
minnka þær kröfur, sem gera
þarf til þeirra fjölskyldna
sem hinna nýju íbúða
verða aðnjótandi. En vitað er
að efnahagur og geta margra
þeirra er með minnsta móti.“
t samræmi við þetta fluttu
Sjálfstæðismenn á Alþingi brevt-
ingartillögu við húsnæðismála-
lögin — VI. kafla þess efnis að
ríkissjóður skyldi árlega leggja
fram jafnmikið fé og bæjarfélög-
in gerðu til útrýmingar heilsu-
spillandi húsnæði. Ennfremur
fluttum við Gunnar Thoroddsen
þá breytingartillögu við af-
greiðslu fjárlaga þessa árs, að
ríkisframlagið skyldi vera 10
millj. kr., en ekki 4 eins og
stjórnarliðið lagði til.
Hvort tveggja þessar tillögur
Sjálfstæðismanna voru felldar af
stjórnarliðinu.
Framlög bæjarsjóðs langtum
meiri en ráðgert var.
Framlög ríkisins hafa numið
vegna byggingarframkvæmda á
árinu 1955 3,1 millj. kr., á árinu
1956 3,8 millj. kr. og lofað fyrir
árið 1957 3,1 millj. kr., eða á þess-
þrem árum samtals 10 millj. kr.
Hins vegar er þáttur Reykja-
víkurbæjar þessi:
Á fjárhagsáætlun til fram-
kvæmda byggingaráætluninni:
Ár 1955 4.5 millj. kr.
— 1956 10.0 — —
— 1957 10.0 — —
Samtals 24.5 millj. kr.
En umfram þetta hefir Reykja-
víkurbær lagt fram til þessara
framkvæmda nú nálægt 10 milli.
kr.
Framlag Reykjavíkur til út-
rýmingar heilsuspillandi hús-
næði hefir því á þrem siðastl.
árum numið 34.5 millj. kr. —
og er það langt umfram upp-
haflegar áætlanir.
Væru ríkisframlögin jöfn
vantar nú upp á þau 24.5 millj.
kr., en 14,5 millj. miðað við
fjárveitingar á fjárhagsáæti-
un.
Mig hefur því stórlega furð-
að á þegar fulltrúar minni-
hluta flokkanna hér í bæjar-
stjórn hafa verið að býsnast
við að lýsa óánægju sinni yfir,
að dregizt hafi framkvæmdir
við byggingaráætlun bæjarins
— og telja það sök meirihlut-
ans í bæjarstjórn.
Þáttur ríkisvaldsins van-
ræktur
Vissulega hefir bæjarsjóður
lagt fram miklu meira en lofað
var. Hitt verða menn að gera sér
fyllilega ljóst, að þáttur ríkis-
valdsins er fullkomlega van-
rktur. En vitaskuld er það lág-
markskrafa að af fé almanna-
valdsins í landinu eða úr ríkis-
sjóði sé lagt fram til jafns við
sveitarfélög þegar þau eru að
glíma við vanda, sem engan veg-
inn er þeirra sérmál, heldur þjóð-
félagsins í heild, eins og þegar
rífa þarf herskála frá styrjald-
arárunum, sem settir voru niður
í bæjarlandinu í óþökk bæjar-
stjórnar og síðan hafa verið not-
aðir til íbúða af illri nauðsyn
vegna gífurlegs aðstreymis fólks
hvaðanæfa af landinu sökum at-
vinnuhátta og annarra utanað-
komandi áhrifa.
Ég viðurkenni að hið almenna
veðlánakerfi til íbúðabygginga,
sem nú er kallaður byggingar-
sjóður ríkisins, er enn ungt og
háð hinni almennu efnahagsþró-
un í þjóðfélaginu.
Skal ég ekki á þessum vett-
vangi hefja deilur um það, hvort
vel hafi verið staðið að eflingu
þess eða ekki af núverandi ríkis-
stjórn og stuðningsflokkum henn-
ar. Ég hefi, eins og kunnugt er,
gagnrýnt ríkisstjórnina harðlega
á Alþingi fyrir vettlingatök og
mistök.
Reykvíkingar eiga ekki að
þola órétt.
Hitt verður með engu móti þol-
að, að sveitarfélögin láti bjóða
sér það, að ríkissjóður skjóti sér
undan að uppfylla sanngjarnar
Framhald á bls. 12.
Raðhúsabyggingar bæjarins til útrýmingar heilsuspillandi húsnæði. Þegar hefur verið úthlutað
144 íbúðum.