Lesbók Morgunblaðsins - 05.10.1952, Blaðsíða 16

484
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Verðfall peninga.
Menn eru alltaf að kvarta um geng-
isfall og verðhrun peninga, alveg eins
og þetta sé glænýtt fyrirbrigði. En
svo er ekki. Um rúma öld hefir pen-
ingum sífellt farið hrakandi. Sam-
kvæmt útreikningum Indriða Einars-
sonar nam verðfall peninga hér á landi
33% á árunum 1830—1850, 64% á ár-
unum 1850—1901 og 25% á árunum
1901—1907. Alls hafði þá kaupmáttur
peninga rýrnað um 156% á þessu 77
ára tímabili, eða með öðrum orðum,
að 256 krónur þurfti 1907 til þess að
samsvara að kaupmætti 100 kr. árið
1830. —
GARÐYRKJUSYNINGIN. — Undanfarna viku hefur staðið yfir garðyrkjusyn-
ing í hinum rúmgóða skála K. R. Er það yfirlitssýning um hvað hægt er að
framleiða hér á landi, og fjölbreytni rnikil, svo að marga hefur undrað. Hins
má þá einnig geta, að fyrirkomulag sýningarinnar var með þeim listasmekk, að
lengi mun minnzt. Hér á myndinni má sjá einn hluta sýningarinnar og er það
sá hlutinn er mestu varðar, því að þar eru sýndir jarðarávextir. — Keilirinn á
miðri myndinni er gerður úr eintómum hvítkálshausum, en á hringmynduðu
svæði umhverfis hann er raðað gulrótum, rauðkáli, spínat, blómkáli, salat og
ótal mörgu öðru. — Þetta er fjórða sýning Garðyrkjuíélagsins (ef ekki er
talin með hlutdeild þess í Landbúnaðarsýningunni) og er tvímælalaust sú feg-
ursta og fjölbreyttasta, enda fleygir garðyrkjunni fram árlega. Gróðurhús eru
nú orðin svo mörg á landinu, að ef þau væri öll komin á einn stað, mundu þau
þekja svæði, sem er á stærð við meðal tún. (Ljósm. Mbl.: Ól. K. M.)
Hvítingaþing.
Um langt skeið var þingstaður Vest-
manneya að Hvítingum og var það
nefnt Hvítingaþing. Dró þingstaðurinn
nafn sitt af tveimur hvítleitum stein-
um, sem voru þar. Talið er að staður
þessi hafi verið nokkurn spöl í norð-
austur frá Landakirkju, en nú sjást
hans engar menjar, því bygð er nú
á þeim slóðum, og ekki hefir verið
hirt um að varðveita staðinn. (Sögur
og sagnir úr Vme.)
Mataræði og aldur
Georg Lakhovsky, vísindamaður við
Pasteurstofnunina, segir: „Hinir lærðu
vísindamenn, sem staðið hafa í broddi
fylkingar, síðan Pasteurstofnunin var
reist, hefðu átt að verða 100 ára. En
af bakteríuhræðslu útrýmdu þeir öllu
lifandi úr viðurværi sínu. Þeir borðuðu
ekkert ósoðið, hvorki salat, grænmeti
né ávexti, og þeir drukku aðeins soðið
vatn. Ég hef þekkt heila tylft vísinda-
manna og forstöðumanna við stofnun-
ina, sem fylgdu þessum grundvallar-
reglum út í yztu æsar og með ýtrustu
samvizkusemi. Flestir þeirra létust á
milli fertugs og sextugs. — En hvernig
vegnar bændunum, sem lifa á salati,
grænmeti og aldinum? Meðal þeirra
má finna marga tíræða. Austurlanda-
búar, Tyrkir, Búlgarar, Arabar, Egypt-
ar, sem búa við mjög bágborin hrein-
lætisskilyrði og vita ekkert um bakt-
eríur, verða mjög gamlir. Þar með er
ég ekki að segja, að heilbrigðisráðstaf-
anir og sótthreinsun geti ekki komið í
veg fyrir smitandi sjúkdóma. En her-
ferðin gegn bakteríunum er of dýru
verði keypt, þegar lifandi efni matvæl-
anna eru líka eyðilögð, og líkami vor
þannig rændur sumum þeim efnum,
sem lífinu eru nauðsynleg“. (Matur og
megin).
Steinbæimir
Eftir að Alþingishúsið var byggt
hófst mikil steinhúsaöld í Reykjavík.
Ýmsir höfðu þá lært að kljúfa grjót
og höggva og nú höfðu þeir einnig
fengið áhöld til þess. Þetta varð til
þess að menn fóru að koma upp íbúðar-
húsum fyrir sjálfa sig, og voru það
hinir svonefndu steinbæir. „Mönnum
hættir nú til þess að líta niður á þessa
lágu steinbæi, sem standa enn hingað
og þangað í Reykjavík. Þeir gerðu þó
fátæklingum kleift að eignast dálítið
hús fyrir sig, voru allir ofanjarðar og
ódýrir að búa í. Þeir kostuðu á þeim
tímum 600—1000 krónur, svo að húsa-
leigan yfir árið var ekki öllu meiri en
50 krónur.... Eigi að síður var þess
skammt að bíða að steinsteypan út-
rýmdi steinhúsunum. Ef steinsmiðirnir
hefði haft fullkomnustu tól og flutn-
ingatæki, loftþrýstingsbora, lyftivélar,
rafmagn og bíla, þá er það óvíst, að
svo hefði farið. Steinhúsin fengu ekki
nægan tíma til að þroskast“. (Iðnsaga).
Páll Þorsteinsson
í Pottgerði í Skagafirði hafði verið
fljótur að kasta fram vísum. Þegar Páli
var sagt að ull og tólg væri gjaldgengt
í prestagjöld, kvað hann:
Má það gleðja misjafnt fólk
mörgum hlaðið brestum,
að nú fæst fyrir ull og mjólk
eilíft líf hjá prestum.