Lesbók Morgunblaðsins - 28.01.1984, Blaðsíða 14

I
JON B. ÞORBJORNSSON
Eitt af hugtökunum sem öðlast hafa stór-
aukið gildi meðal bflaframleiðenda, og ekki
síður fundið hljómgrunn meðal bfleigenda á
síðustu árum er vgildið. í ágætri íslensku hef-
ur það hloti heitið „vindstuðull“. Hugtakið
sem býr að baki þessu orði, er þó engan veg-
inn nýtt af nálinni. Um aldamótin síðustu voru
menn farnir að velta fyrir sér straumlínulögun
bfla, og snemma á þriðja áratug þessarar aldar
var farið að skilgreina hið eiginlega vgildi og
fást við óbeinar mælingar á því.
VindstiiðuII
Á mörkum hins mögulega: Tiln
strokka, 129 kW dieselrél með
er eyðslan 13,6 1/100 km. Sé 250
qunabíllinn ARVW (Aerodynamik
'astúrbínu, nær 352 km hámarkshrþi
km/h hraði „látinn nægja“, er eyði
algi
Research Volkswagen), búinn 6
iða á klukkustund. Á þeim hraða
lálan 61/100 km. ARVW hefur c
w
Hér má sjá hinn athyglisverða K amm-bíl í straumfræðilegri reyk-
prófun. Þessi bíll, K 5, var smíðaður árið 1938, og hafði cw _ qqj
innan við 0,15.
Nýja töfraorðið
í bílaiðnaðinum
Hver skyldi hafa trúað þrí að óre) ndu ? cw _ q ^. sama gj/Qj fyrjr. y V-rúgbrauð og Porsche 928.
Hinn nýi Audi 100 sameinar stílíegurð, rými og mikla sparneytni í
akstri fyrir bíl afþessum stærðarflokki.
Ef hraðinn er tvö-
faldaður, eykst við-
námið fjórfalt, en það
er ekki fyrr en komið
er yfir 50 km hraða á
klukkustund, sem
reikna má með að
áhrifa loftmótstöð-
unnar fari að gæta
að ráði
Einn frumkvöðlanna á sviði
straumlínulögunar bíla var W.
Kamm, prófessor við Tækniskól-
ann í Stuttgart. Eftir hans
hugmyndum voru smíðaðir
nokkrir tilraunabílar á árunum
1938/39 sem nefndust K 5, og
voru með svokallaðri Kamm-
Iögun á þaki og afturhluta.
K-lögunin fólst í því að draga
þakið niður á við að aftan, með
sömu lögun og vindstraumurinn
tekur á sig eftir að hafa farið
yfir framrúðuna. Þar með er
loftstraumnum hvorki gefinn
kostur á hvirfilmyndun í „lygn-
um“, né heldur að þrýsta á flöt-
inn. Bíllinn losar sig síðan
þokkalega vel við loftstrauminn
með nokkuð snögglega lækkandi
og bröttum afturhluta. Þessi bíll
var sá fyrsti með markvisst
„Saphier“ frá Studio Jehle í
einkenni á Saphier er hJð kíllaga
hafa í Kr með sér litla
þá sök, að öll yfírbyggingin er
er hlutverk stúlkunnar sem
lega Ijóst, en fullvíst má telja að
vindstuðli.
hannaðri straumlínulögun sem
hefði getað náð vinsældum með-
al almennings, hefði smíði hans
ekki verið stöðvuð í upphafi
heimsstyrjaldarinnar síðari. K 5
hafði cw-gildið 0,37, meðan al-
gengt var að cw-gildið fyrir bíla
á þeim árum væru allt að því
tvöfalt hærri. Það er ekki fyrr
en á allra síðustu árum, að tek-
Liechtenstein. Áberandi
þarfþó ekki endilega að
Eins er Saphier sérstakur fyrir
„trefjaplasti“. — Greinarhöfundi
á bretti bifreiðarinnar ekki fylli-
muni ekki stuðla að hagstæðari
svo smám saman í átt til
straumlínulagaðri yfirbygginga.
Sennilega átti þó breytt fegurð-
arskyn fólks, þ.e. tískan, meiri
þátt í því, heldur en að mark-
visst væri unnið að straumlínu-
lagaðri útlitshönnun.
Hin eiginlega bylting í við-
horfi manna til mikilvægis
vindstuðulsins kom síðan í kjöl-
ist hefur að lækka vindstuðul
far orkukreppunnar 1973. Orku-
bíla niður undir þetta meðal-
gildi, og að því leyti var smíða-
gripur prófessors Kamm meira
en 40 árum á undan sinni sam-
tíð. En þörfin fyrir straumlínu-
lögun var ekki nógu rík á þeim
árum, eða þá almenningur ekki
tilbúinn að taka fyrirvaralaust
svona risastökk inn í framtíð-
ina. Því hélt hálfkassabílalagið
sínu striki um tíma, og þróaðist
sparnaðarvitund eða -þroski al-
mennings tók stórstígum fram-
förum á þessum árum. Ein af-
leiðing þess varð hin ofurskjóta
vinsældaaukning hugtaksins
„vindstuðull“, — rétt eins og
þegar ljóstýra verður skyndilega
að skærri stjörnu á næturhimni
Eurovision-söngkeppninnar.
Allt í einu var cw-gildið það sem
máli skipti í sambandi við nýja
bíla á markaðnum. Framleið-
endur hömpuðu hagstæðum
gildum og almenningur gleypti
við. Svo framleiðendur sáu sér
hag í því að blása mikilvægi
hagstæðs cw-gildis enn meira út,
uns líkast var því að bílarnir
væru smíðaðir utan um vind-
stuðulinn.
Skilgreining
vindstuðulsins
Nú, þegar vindstuðullinn er
búinn að valda svona miklu
moldroki, væri ekki úr vegi að
líta aðeins nánar á það sem býr
að baki þessu hugtaki. Hvað er
vindstuðull? Fæstum er það
fyllilega ljóst; flestir eru hins
vegar sammála um að það sé
eitthvað, sem segir til um það
hve mikinn vind bíll — eða
hvaða hlutur sem er — tekur á
sig. Og það hefur svo aftur áhrif
á það, hve mikinn kraft þarf til
þess að knýja viðkomandi far-
artæki áfram, sem á endanum
gerir vart við sig í eldsneytis-
eyðslunni.
Svo langt sem það nær er
þetta rétt, — en segir ekki allt.
Vindstuðullinn sjálfur er ekkert
annað en gildi, sem segir til um
raunverulega straumlínulögun
ákveðins hlutar. Til dæmis hef-
ur ferkantað spjald, sem haldið
er þvert á loftstraum cw = 1,20.
Dropalaga hlutur hefur aftur á
móti cw = 0,04. Vindstuðullinn er
því óháður stærð hlutarins,
þannig að fræðilega gæti
stærsti vörubíll haft sama
cw-gildi og lítið, nákvæmt módel
af honum.
Krafturinn sem virkar á við-
komandi hlut verður hins vegar
ekki ljós, fyrr en búið er að
margfalda varpaðan flöt hans,
(samsvarar skuggamynd við-
komandi hlutar), hraða hans í
öðru veldi og hálfa eðlisþyngd
loftsins með vindstuðlinum. Við
það koma fyrst áhrif stórra
flata til aukins loftviðnáms í
ljós. Mestu máli skipta þó áhrif
ökuhraða, samkvæmt þessari
jöfnu, þar sem viðnámskraftur-
inn eykst með öðru veldi af
14