Lesbók Morgunblaðsins - 28.01.1984, Blaðsíða 6

A
brautar-
teinum
útf
geiminn
Einn góðan veðurdag kann það
að gerast, að flugfarmar verði
sendir út í geiminn án hjálpar
eldflauga, en með tilstilli geysi-
legs rafsegulslöngvara, sem kall-
aður er brautarhraðall (rail accel-
erator).
Þessa aðferð mætti nota til að
flytja byggingarefni til nýlendna
úti í geimnum eða til að þeyta
Hjartalyf
eyðir
sviðsótta
Allir kannast við sviðsótta,
hvort sem um er að ræða að leika
einleik á hljóðfæri, koma fram í
skólaleikriti eða halda ræðu á
fundi.
Rannsóknir hafa nú leitt í ljós,
að propranolol, lyf, sem mikið er
notað til að lækka blóðþrýsting,
dragi einnig furðu vel úr einkenn-
um sviðsótta.
Rakir lófar, þurrar kverkar og
mikill hjartsláttur, allt stafar
þetta af adrenalíni, efni, sem
taugafrumur framleiða og hleypir
af stað viðbrögðum, sem ráða
„flótta eða bardaga" hjá mönnum.
Charles Brantigan, hjartaskurð-
læknir (og áhugasamur hljómlist-
armaður) í Denver, Colorado,
annaðist fyrir nokkru tvær kann-
anir, sem byggðust á því, að 29
hljómlistarmönnum var gefið
annað hvort propranolol eða
þóknunarlyf (placebo), rétt áður
en þeir áttu að leika einleik á
sviði.
Lyfið dró úr hjartslættinum og
lækkaði blóðþrýstinginn, en það
sem var enn merkilegra fyrir
hljómlistarmennina var, að gagn-
rýnendur, sem dæmdu um
frammistöðu þeirra, voru miklum
mun hrifnari af þeim, sem höfðu
fengið lyfið propranolol, en hin-
um, sem ekki höfðu fengið annað
en málamyndalyf.
„Fyrír tilstilli sérstakra brautarteina
upp eftir hlídum fjalls gæti rerið
hægt að skjóta einnar lestar farm-
flaug út í geiminn með því að nota
rafsegulorku.“
kjarnaúrgangi út úr sólkerfinu.
Vegna hraðans, sem flauginni
yrði slöngvað út á — allt að 66.000
km á klst. — væri ekki hægt að
senda menn með henni.
Bill Kerslake, sem stjórnar
þessari áætlunargerð hjá Geim-
ferðastofnun Bandaríkjanna í
rannsóknarstöð hennar í Cleve-
land, skýrir svo frá, að hraðallinn
myndi vera samsettur af tveimur
samhliða brautarteinum og milli
þeirra yrði hluturinn, sem senda
ætti út í geiminn. Rafsegulorka
myndi skapa nægilegt afl til að
auka svo hraða farmsendingar-
innar á teinunum, að hún næði á
braut í geimnum. Til þess myndi
þurfa feikilega orku — jafnmikla
og þá, sem öll hin 1000 orkuver eða
svo í Bandaríkjunum myndu leysa
úr læðingi, ef þau gæfu allt sitt
rafmagn samtímis í eina sekúndu.
Geimferðastofnunin hefur
kannað möguleikann á að nota
brautarhraðla til að senda út
einnar lestar fram. Til að komast
út fyrir sólkerfið þyrftu brautar-
teinarnir að ná 1,6 km niður í
jörðina. En til að komast á braut
útí geimnum gætu þeir legið um
6,5 km upp eftir hlíðum fjalls.
Vegna mikils hávaða við flugtak
myndi brautarhraðli sennilega
verða komið fyrir á afskekktum
stað.
Að sögn þeirra hjá Geimferða-
stofnuninni myndi taka 20 til 30
ár að byggja upp slíkt kerfi og
kostnaðurinn yrði svona um 8.000
milljónir dollara. En þótt slík
upphæð kunni að virðast há í aug-
um margra, þá er staðreyndin
samt sú, að brautarhraðallinn
gæti sent farmana út í geiminn
fyrir 5 til 50 sinnum minni pening
en geimferjan. Kostnaðurinn er
svo miklu minni, af því að ekki
þyrfti að flytja þungt eldsneyti út
í geiminn. Við flugtak geimferj-
unnar, segir Kerslake, er nær 80%
af þyngd hennar (1,6 millj. kg)
eldsneyti.
— Nú gengur þetta ekki lengur — Yuri veröur
aö koma fram opinberlega
Tölvustýröar
skíðabindingar
Um 90 prósent af fótameiðslum
skíðamanna má rekja til þess, að
bindingarnar, sem halda skónum
við skíðin, losna ekki rétt. En nú
hafa verið hannaðar tölvustýrðar
bindingar, sem kunna að breyta
tölfræði slíkra slysa.
Hinar nýju bindingar eru bún-
ar tæki, sem breytir þrýstingi
milli skós og skíðis í rafmerki. Þau
eru send til tölvu, sem komið er
fyrir á skíðinu og fylgist með
snúningi fótarins. Þegar álagið
verður of mikið, losna bindingarn-
ar. „Ætlunin er að reyna að
vernda skíðamanninn gegn
meiðslum í hnjám," segir Maury
Hull, vélaverkfræðingur, við Kali-
forníu-háskóla.
Tækið er knúið bæði af raf-
hlöðu og sólarorku og það verður
að hlaða með vissu millibili. Sé
engin sól, dugar rafhlaðan í tíu til
tólf tíma. En njóti sólar, endist
tækið allt að viku. Bindingarnar
verða virkar sjálfkrafa um leið og
skíðamaðurinn notar þær.
Fyrri gerð var tengd tölvu, sem
var allnokkru stærri og var bund-
in á bak skíðamannsins. En minni
gerð, á stærð við sígarettupakka
og fest á skíðin, verður reynd í
vetur. „Að því kemur að lokum,"
segir Hull, „að tölvan kemst fyrir í
bindingunum sjálfum".
•I#
FYRF
VMNU-
STUND
EFTIR MATTHÍAS JOHANNESSEN
Nokkru áður en ég varð ritstjóri
Morgunblaðsins, var ég beðinn
að sjá um hátíðarforsíðu á 15
ára afmæli lýðveldisins, 17.
júní 1959. Mér þótti þetta mik-
ið traust og velti fyrir mér,
hvernig bezt væri að minnast
afmælisins á forsíðu blaðsins.
Komst að þeirri niðurstöðu, að
skemmtilegast væri að hafa
einhverjar teikningar af lista-
skáldinu góða, ásamt þröstum
og blómum og annarri skír-
skotun til Þingvalla. Því meir
sem ég hugsaði málið, því
ákveðnari var ég í því með
sjálfum mér, að meistari
Kjarval ætti að teikna mynd-
ina og þá utan um ljóð eftir
það skáld, sem mér kemur
oftast í hug, þegar ég hugsa til
Jónasar, Tómas Guðmunds-
son.
Ég talaði við Kjarval um
málið, en hann færðist undan.
Kvaðst ekki treysta sér til að
teikna svona mynd framan á
hátíðarblað. Hann talaði í
furðulegustu gátum um
ofnæmi og ónæmi, intellí-
gensíufrym og radíotíft logn á
undan norðurljósum og há-
loftastormi, en Tómas tók því
aftur á móti vel að handskrifa
fjallkonuljóð inn á teikningu
eftir Kjarval. Það sagði ég
Kjarval, en hann fór enn und-
an í flæmingi og var það ólíkt
honum, svo mjög sem hann
reyndi ávallt að lyfta undir
aðra.
Svo liðu nokkrir dagar án
þess ég heyrði frá meistaran-
um og sá nú í hendi mér, að
hugmyndina var að daga uppi.
Hún yrði aldrei annað en eins
konar jónsmessunæturdraum-
ur eða skáldagrillur.
Við Hanna áttum heima á
Vesturgötu 52, þegar þetta
var. Þaðan var fagurt útsýni
yfir blá sund og blasti Esja við
okkur þessa björtu vordaga í
allri sinni kyrrlátu dýrð. Ég
var farinn að hugsa um, hvort
ekki væri bezt að birta ljóð
Tómasar með mynd af þessu
einkennandi umhverfi borg-
arskáldsins. En þó var ég enn
með hugann við listaskáldið,
blómin og þrestina, og hver
gæti þá frekar leyst málið en
Kjarval? Samt var ég orðinn
úrkula vonar um, að meistar-
inn tæki í mál að teikna for-
síðuna, þegar hann birtist allt
í einu á ganginum fyrir fram-
an íbúðina okkar að morgni
16. júní, segir: Sæll góði, áttu
nokkurn pappír? Maður á að
gleðja fólkið, það á skilið að
vera glatt á þessum degi.
Pappír, segi ég, hvernig papp-
ír? Stóran, hvítan umbúða-
pappír, segir hann.
Ég þóttist nú vita, hvers
kyns var og þorði ekki fyrir
mitt litla líf að segja honum,
að ég ætti engan pappír, því
að þá gæti hann horfið jafn
snöggt og hann birtist. Ég
stamaði eitthvað, en hann
sagði um leið og hann tók ofan
hattinn: Nei, þér eigið auðvit-
að engan umbúðapappír um
þessa dýrmætu afmælisþjóð,
það var verra. Á skútuöldunni
áttu menn þó pappír í hand-
raðanum, herra tízkublaða-
maður, en öllu fer aftur.
En það var síður en svo
neitt fararsnið á honum.
Hann var ákveðinn og ábúð-
armikill og segir: Þjóðin verð-
ur að fá sinn pappír og gillí-
gogg. Já auðvitað, segi ég og
fagna í hjarta mínu, að nú séu
allar líkur á, að hægt sé að
halda upp á 15 ára afmæli lýð-
6