Lesbók Morgunblaðsins - 28.01.1984, Blaðsíða 13

Myndlistin er alger hornreka í
sjónvarpinu, sem telst þó áhrifa-
mesti myndmiðill þjóðarinnar,
en í dagblöðunum er umfjöllun
um sýningar ómarkviss svo
stundum fær lesandinn þá
hugmynd, að byrjenda- eða
föndursýningar séu alvöru list-
viðburðir.

annað sem vanþróað telst, komi fyrst fyrir almenn-
ingssjónir á hinum og þessum stöðum, þar sem auðvelt
og ódýrt er að fá inni. Það markar samt áfangaskil og
hefur gildi fyrir þann sem í hlut á. Venjulega eru þetta
alveg hliðstæðir listviðburðir við fjölrituðu ljóðin, sem
byrjendur á því sviði gefa út á eigin kostnað. Sá sem
einhvern metnað hefur til þess að ná listrænum
árangri, verður einfaldlega að sækja á brattann unz þar
kemur, að okkar bestu sýningarstaðir, sem áður eru
nefndir, treysta sér til að sýna verk hans.
En þá á heldur ekki að standa á blöðum og sjónvarpi
með fréttaumfjöllun og gagnrýni. Samkvæmt hlutarins
eðli ætti það að sæta mestum tíðindum, þegar Listasafn
fslands efnir til yfirlitssýningar á verkum eins manns;
undantekningarlaust eru það þá menn, sem búnir eru
að rækta sinn garð í marga áratugi. Samt var ekki hægt
að sjá það í blöðunum, að yfirlitssýning á verkum Harð-
ar Agústssonar í safninu þætti merkur viðburður. Við-
töl við listamanninn birtust þó um síðir, en á eftir ýmsu
öðru smálegu, sem var á ferðinni á sama tíma.
List í Sölubúðum
Staðir eins og Langbrók og Gallerí Grjót eru bara
sölubúðir, opnar á sama tíma og aðrar búðir og það eru
vitaskuld lítil tíðindi, þegar einhver lætur þar í sölu
fáeinar grafíkmyndir, jafnvel þótt hópur standi að því.
Þetta geta verið ágætar myndir eftir mæta lista-
menn, en þarna er bara verið að krækja í ókeypis aug-
lýsingu og tilefnið harla lítið eða ekki neitt. Hvað eftir
annað eru fréttamenn plataðir uppúr skónum á þennan
hátt. Listaverk í verzlunum eru þar eins og hver annar
varningur og ef menn vilja vekja athygli á honum, þá er
leiðin sú að auglýsa.
Ég veit að postular meðalmennskunnar segja: Blöðin
eiga ekki að gera upp á milli manna og ákveða fyrir
aðra, hvað sé list. Því vil ég svara þannig, að blöðin eru
sífellt að gera upp á milli manna í þá veru, að taka sumt
til birtingar og senda annað heim til föðurhúsanna, sem
illa þykir skrifað og óboðlegt. Jafnaðarstefnan er góð
þar sem hún á við, en dekur við lágkúru, byrjendaverk
og föndur leiðir af sér algera flatneskju. Ófá dæmi
þekkjum við þess, að myndum sé rubbað upp með sölu-
sjónarmiðið eitt í huga; höfundurinn kannski haldið
tvær og þrjár sýningar á einu ári og varla lagt í að
ramma myndirnar inn, hvað þá að gefa út sýn-
ingarskrá.
Spyr þá kannski einhver: Er hægt að treysta því,að
það sé þá mun betri list, sem sýnd er á Kjarvalsstöðum,
í Norræna húsinu, í Listasafni ASÍ og Listmunahúsinu?
Já, ég vil leyfa mér að staðhæfa, að svo sé, enda er t.d.
sýning á Kjarvalsstöðum kostnaðarsamt stórfyrirtæki
Svipmyndir frá þeim
fjórum sýningarstöðum í
Reykjavík sem gera
ákveðnar listrænar kröf-
ur Kjarvalsstaðir, Nor-
ræna Húsið, Listasafn
ASÍ og Listmunahúsið.
fyrir hvern listamann, og menn stofna ekki til þess af
léttúð. En öll mannanna verk eru ófullkomin og for-
ráðamönnum sýningahúsa getur missést einhvern tíma
í þessu vali á sama hátt og það hefur komið fyrir
Þjóðleikhúsráð að samþykkja slæmt leikrit, sem síðan
kolfellur. En það má ekki dæma eftir því, samanber
vísu Steingríms: Finni hann laufblað fölnað eitt / for-
dæmir hann skóginn.
Þáttur Sjónvarpsins
Þegar sjónvarpið hóf göngu sína töldu margir víst, að
myndmenntum hverskonar yrðu gerð verðug skil, svo
sem stendur í valdi þessa myndmiðils. Þótt margt megi
gott segja um sjónvarpið, hefur það þó brugðist að
verulegu leyti i þessu efni. Að vísu mætti nefna ein-
staka viðtal með myndum, ellegar þætti um liðna lista-
menn; nýlegt dæmi er af Thorvaldsen. Allt er það góðra
gjalda vert og áhugamenn um myndmennt eru þakklát-
ir fyrir flokk eins og þann er Björn Th. Björnsson flutti
um myndlistarsögu fyrir nokkru. Ég ætla ekki hér að
fara útí þá miklu ást sjónvarpsins á enskri knattspyrnu
til dæmis, en aðeins að óska eftir því, að myndmenntir
gætu orðið álíka ástar aðnjótandi.
Framan af, meðan sjónvarpið var að slíta barns-
skónum, hafði það þó þann hátt á að gera sýningum
bærileg skil, stundum með sérstakri kynningu á lista-
mönnum í viðtalsformi. Undirritaður fékk til dæmis
þesskonar kynningu vegna sýningar í Bogasalnum 1967,
en þá var sjónvarpið bara ársgamalt.
Síðar hefur sú stefna verið upp tekin, að safna um-
fjöllun um sýningar í eina ruslakistu, sem heitir „Á
döfinni". Þar er öllu haugað saman og stór sýning á
Kjarvalsstöðum fær sömu umfjöllun og smásýning hjá
byrjanda einhvers staðar úti í bæ. Sjónvarpið hefur
komið fram við listir eins og þær væru rusl, sem best sé
að afgreiða snarlega. Samt er eitthvað til á þeim bæ,
sem heitir Lista- og skemmtideild.
Sérstökum þætti, sem um þessar mundir heitir
Glugginn, er ætluð listræn umfjöllun, en kemur varla
að nokkru gagni, þegar hálfsmánaðarlega er vikið að
örfáum atriðum, sem gerast undir merkjum myndlista,
bókmennta, leihúss, kvikmynda og tónlistar. Það verður
aðeins smá hrafl og hvorki fugl né fiskur.
Enginn fjölmiðill hefur aðstöðu til að kynna myndlist
á svo áhrifaríkan hátt sem sjónvarpið; það sést til
dæmis þegar svo ber við, að það flytur erlenda þætti
eins og nýlega um Rafael. Sjónvarpinu væri í lófa lagið
að gera sér eðalfínt efni úr fjölmörgum sýningum góðra
listamanna, sem alltaf eiga sér stað annað veifið. Raun-
ar ætti sjónvarpið að eiga filmu af hverri einustu meiri
háttar sýningu sem myndmiðill þjóðarinnar númer eitt.
En því fer fjarri að nokkuð slíkt sé reynt. Þess í stað
verður hver sýnandi á eigin spýtur að afhenda þættin-
um „Á döfinni" litskyggnu og örstuttan texta, og þegar
sýningin er opnuð, að minnsta kosti ef það er sýning í
Norræna húsinu eða á Kjarvalsstöðum, þá tekur frétta-
deildin við einni ljósmynd og örstuttri klausu.
Þetta eru einhverskonar skyldubirtingar, sem látið er
fara eins lítið fyrir og kostur er, í stað þess að láta hæfa
menn fjalla um efnið á ítarlegan, en umfram allt fræð-
andi og skemmtilegan hátt. Sinnti sjónvarpið þeirri
skyldu sinni við íslenska listmenningu, væri einhver
von til þess að landsmenn kæmust til sama þroska í
myndmennt og þeir hafa löngum haft í bókmenntum.
Þá mundi kannski seint og um síðir renna upp það ljós
fyrir einhverjum, að þrátt fyrir tízkustefnur og svipt-
ingar, er ákveðinn rauður þráður í allri góðri myndlist.
Þá mundi lærast, að myndræn gæði eru ekki endilega
fólgin í eftirlíkingu, að mynd er ekki betri þótt hún sýni
gott veður, og rétt útlit á einhverju þekktu fjalli dugar
ekki heldur til að úr því verði listaverk. Það mun jafn-
vel ljóst verða, sem margir eiga mjög bágt með að
skilja, að góð mynd er ekki endilega falleg. En fegurð er
mjög afstætt hugtak og mynd með efnislega ljótu inn-
taki getur orðið falleg í augum áhorfanda, sem sér að
hún er ef til vill frábær í teikningu, með áhrifamikinn
rythma í línum og mögnuð í lit.
Að svo miklu leyti sem þvíumlík gildi verða útskýrð,
hefur það verið gert á bókum og í blöðum og allt það
sem birzt hefur í Lesbók síðasta áratuginn væri nóg til
að fylla nokkrar bækur. En dagblöð standa höllum fæti
gagnvart sjónvarpinu að þessu leyti: möguleikarnir þar
liggja í augum uppi — en lítt notaðir því miður.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 28. JANOAR 1984 13