Lesbók Morgunblaðsins - 28.01.1984, Blaðsíða 9

Einfættur
Stórar myndir af Múbarrak sjást hér og
þar um allt Egyptaland, einnig myndir af
Sadat, en miklu færri. Ég bað leigubíl-
stjórann minn, Abú Hassan, að sýna mér
hús Sadats. Þarna stóð það nálægt mið-
borginni, ekki mjög stórt, en fallegt, í eg-
ypskum stíl, úr gulum steini með boga-
dregnum útlínum á þaki, gluggum og yfir
dyrum. Þarna býr ekkja hans, sagði Hass-
an. Skrauthýsi eru mörg víða um borgina,
og falleg torg í hjarta hennar, en strax og
nær dregur jöðrum hennar, þá sést varla
heilleg gangstétt og allar tegundir af rusli
liggja hvarvetna í dyngjum. Ónýt ræsi, bil-
aðar vatnslagnir blasa við í öllum áttum.
Sums staðar voru verkamenn að dytta að
einhvurju, en ekki sá högg á vatni. Mér
sýndist hreinsun Cairóborgar álíka stórt
verkefni eins og að reisa nýja pýramída
jafnstóra hinum gömlu. En hvurnig stend-
ur á bílamergðinni? Hún er svo yfirgengi-
leg, að öngvu er líkt. Farartækin mjakast
áfram í rykkjum og nuddast saman, eng-
inn bíll virtist alveg óskemmdur. Þeir
rispa og brengla hvur annan í þrengslun-
um, og gegnum ökutækjaþvöguna smokrar
sér mergð gangandi vegfarenda. Mér er
einn þeirra minnisstæðastur. Hann var
mjög hár vexti, blakkur á hörund, einfætt-
ur, handleggjalaus. Hann hoppaði áfram á
einum fæti og stefndi yfir breiðstrætið
barmafullt af ökutækjum, enginn skipti
sér af honum, enginn spurði hvurt hann
ætlaði. Hvur getur gleymt öðru eins? Ekki
var minnsti stúfur eftir af handleggjun-
um. Þeir voru sniðnir af við axlarliðinn, og
annar fóturinn af upp við mjöðm. Öllu
skárra virtist hlutskipti þess fótalausa,
sem sat undir húsveggnum. Hann hafði þó
hendur til að grípa skítuga 5-pjastraseðl-
ana, sem þessi eða hinn lét detta niður til
hans, hann gat stungið upp í sig bita af
kámugri brauðskorpunni, sem lá í sorpinu
við hlið hans.
um, að minnsta kosti tvær tegundir, báðar
ólíkar íslenskum mjólkurkúm. Minni teg-
undin var samt mjólkandi, að mér sýndist,
nokkuð háfætt og ekki kviðmikil og vottaði
fyrir hnúð á herðakambi, kannski af sebú-
uxakyni, án þess ég vilji fullyrða neitt. Hin
tegundin var stórvaxin, einhvurs konar
vatnabuffall, með horn sem virtust sam-
vaxin yfir miðri krúnu. Þessar skepnur
lágu sumar og jórtruðu eða þær voru að
éta afar stórvaxið grænfóður, líklega efsta
hluta sykurreyrsleggja. Engin þeirra stóð
á venjulegri beit, enda held ég að á þessum
jörðum hafi enginn bithagi verið né heldur
venjuleg grasrækt. Sauðkindur voru hér og
þar að kroppa grashnjóta utan í síkisbökk-
unum, og geitur klifrandi upp um öll kofa-
þök og virtust leggja sér til munns hvað
sem tönn á festi. Þarna sá ég krakka, sem
send höfðu verið milli bæja ríðandi á ösn-
um og sátu flest ofan í milli klyfja, sem
mátti líka sjá þetta fólk vera að bera vatn
í stórum krukkum, brúsum eða stömpum á
höfði sér upp bratta göngustígana, frá sík-
inu heim í kofana. Ég þekki ekki heilsufar
þessa fólks, en bág er hreinlætisaðstaðan
þess, að minnsta kosti í augum norður-
heimsbúa. Sultur þekkist ekki í Egypta-
landi, að ég held, því þó að þjóðin brauð-
fæði sig ekki lengur, vegna offjölgunar, þá
sér skákmeistarinn mikli í vestri um að
láta í té það sem á vantar. Múbarrak for-
seti sá sig jafnvel knúinn til þess í sumar
að vanda um við þjóð sína: að hún borðaði
of mikið — hún neytti í óhófi matar og
drykkjar, og hún reykti of mikið tóbak. En
ef hún vildi öngvu að síður reykja sér til
óbóta, þá væri henni nær að nota til þess
egypskar sígarettur, sagði forsetinn. Ég
tók mark á orðum hans og reykti egypskar
sígarettur meðan ég dvaldi í landinu, teg-
undina Cleopadra. Ég braut af sígarettun-
geta gefið þessum fallegu litlu sníkjudýr-
um. Reyndar vissi ég, að þau voru bara að
vinna fyrir foreldra sína í gráu leirkofun-
um á síkisbökkunum: að sitja um ferða-
fólkið og sníkja aura, þegar það stöðvaði
ökutæki sín við hraðbrautina til þess að
taka myndir. Mér var sama: ég gaf þeim
samt. Þau voru svo nákomin jörðinni, sól-
inni og dýrunum. Þau voru afkvæmi móö-
ur Nílar og sólguðsins — heilög börn, eins
og paddan skarabé. Hvurgi í heiminum hef
ég séð jafn skítuga og máða peningaseðla
og í Egyptalandi. Verst voru leiknir 5 og 10
pjastra seðlarnir. Tölustafir og munstur
var máð af þeim flestum, leðjulitur var á
þeim, punds-seðlarnir voru litlu betur út-
leiknir. Þeir þóttu samt vera töluvert verð-
miklir. Bankarnir greiddu ekki nema 82
egypsk pund fyrir 100 ameríska dali. Alls
staðar annars staðar, á götum og torgum,
varð ekki þverfótað fyrir mönnum sem
buðu 110 egypsk pund fyrir 100 dollara.
Það verður að pukrast svolítiö með þessa
verslun, en auðvitað dettur öngvum ferða-
manni í hug að skipta við bankana, heldur
stunda eftir þörfum ólöglega gjaldeyris-
verslun, annað væri beinlínis hlægilegt.
Heiðarleiki er afstætt hugtak: það er engin
dyggð að vera „heiðarlegur" þar sem það
er orðin brosleg heimska. Kannski er held-
ur hvorki til neitt endanlega rétt eða
rangt. Rangt væri þá aðeins rangt, ef það
mistekst, en rétt allt sem heppnast. Ekki
man ég lengur hvort einhvur sagði mér
þetta eða hvort mér datt það sjálfum í
hug. Það skiptir heldur ekki máli. Mikið
vorkenndi ég litlu stelpunni, sem kom
hlaupandi og skríðandi upp snarbrattan
síkisbarminn til að sníkja pjastra úr hönd
minni eins og hinir krakkarnir, en varð of
sein, því að nú var búið að ná nógum
ljósmyndum og Abú Hassan ók frönsku
drossíunni sinni lengra upp með síkinu.
Tekin var ákvörðun um að aka upp til
Abúsír fyrir sunnan Sakkara og ná mynd-
um af litlu hálfhrundu pýramídunum, sem
Miðhluti Kaíróborgar er með mjög vestrænu sviði, til dæmis El Tahrir-torgið, sem sést á
myndinni. En ekki þarf langt að fara til að komast líkt og í annan heim.
N
asser
rúblumar
flœddu yfir land-
ið í hans tíð —
s
adat
— dauðasekur
er talsmaður
friðarins —
Kofaþyrpingar með visn-
uðum hálmi á þökum
Nú bað ég Abú Hassan, sem var fertug-
ur fjögra barna faðir, að aka mér út í sveit,
því að allar stórborgir væru eins, bara
mismunandi þröngar og viðbjóðslegar.
Hann var lengi að mjaka sér út úr hæg-
fljótandi umferðaröngþveitinu sunnan við
E1 Tahrír-torgið og komst loks á þjóðveg,
sem lagður var meðfram afar breiðu og
löngu áveitusíki. Vafalaust tengdist það
Níl einhvurs staðar og greindist sjálfsagt í
ótal skurði út um marflatt akurlendið utan
við borgina. Síkið var lygnt og vatnið í því
grágrænt, sums staðar sá ekki í vatnið
fyrir blaðstórum jurtum, sem breiddu sig
yfir það bakka á milli, þar að auki var
hávaxið sef, ég held papírus, meðfram
löndum, og það voru háir og brattir bakkar
beggja megin, en lausagrjót, sandur og
möl þeim megin sem hraðbrautin hafði
verið lögð. Efnið í þessa síkisbakka hafði
augsýnilega verið sótt út í eyðimörkina,
sem hvurgi var langt undan svona ofarlega
í óshólmum Nílar. Eyðimörkin lyfti gulum
fjöllum sínum og berum ásum upp móti
síbláum himninum og leit út eins og
gullbronsaður rammi utan um pálmalundi
og matjurtagarða dalsins. En á hinum sík-
isbakkanum stóðu bændabýli landsins,
grásvartar kofaþyrpingar með visinn hálm
á þökum, opnar dyr, gott ef ekki hurðar-
lausar, og ferhyrndar gluggaborur með
öngvum tjöldum fyrir. A hlöðunum og í
húsasundum var strjálingur af nautgrip-
M
sum voru býsna stór í hlutfalli við asnann.
Einstaka úlfaldi stóð að húsabaki, en
öngvir arabískir hestar voru sjáanlegir
hér suður í sveitinni, þó að nóg væri af
þeim á túristaslóðum kringum pýramíd-
ana vestur í E1 Gizhe.
Þrjár uppskerur á ári
Hér var fólk úti á ökrum að bogra við
uppskeru eða sáningu, því að í þessu landi
eru þrjár uppskerur á ári, og þrisvar er
sáð, og hvað tekur við af öðru. Nú var
októbermánuður og Áin upp á það
minnsta, hún fer ekki að vaxa og flæða
fyrr en eftir áramót, þegar regntíminn
hefst lengst í suðri. Það var svo lágt í
henni að víða var verið að dæla vatni úr
brunnum handan við síkið. Það voru tré-
pumpur með tannhjólaútbúnaði, þar sem
efra hjólið var lárétt, en það neðra lóðrétt
með vatnshólfum, sem fylltu sig og helltu
úr sér á víxl. Út úr efra hjólinu stóð löng
tréstöng eða armur og armurinn festur við
uxa eða asna. Og það var undarlegt að sjá,
að þessar skepnur þrömmuðu hægt og sila-
lega hring eftir hring í það óendanlega
kringum lárétta vatnspumpuhjólið, án
þess að nokkur manneskja stjórnaði þeim.
Tygjaðar klafa, festar við pumpustöngina
lötruðu þær hringi sína án afláts, þolin-
mæðin holdi klædd, með dálitla grænfóð-
urbusku í poka hangandi um hálsinn.
Þarna er ekkert heimilisrafurmagn, engin
neysluvatnslögn. Síðklæddar og svart-
klæddar konur, ennfremur stálpuð börn,
voru að þvo þvott við síkisbakkana. Það
Þrepapýramídi Zosers konungs íSakkara.
ubarak
— maður var-
fœrinnar
skynsemi —
um hvítt og langt filtermunnstykkið og
reykti þær síðan og fannst þær þá sterkar
og bragðgóðar. Þær voru meira en helm-
ingi ódýrari en Camel-sígaretturnar amer-
ísku, og ekkert verri fyrir minn smekk.
Asninn er þarfasti
þjónninn
Jæja, við vorum úti í sveitinni að aka,
því að mig langaði að sjá daglegt líf fólks-
ins úti á landsbyggðinni. Það var svona.
Einstaka traktor skrönglaðist meö aftan-
íkerru eftir holóttum sveitavegunum, en
greinilega var asninn þarfasti þjónninn,
jafnt til reiðar, áburðar og aksturs. Ég var
hissa hvað Arabastrákarnir gátu porrað
þá upp og látið þá hlaupa. Þeir flengriðu
asnakrílunum, svo að allt of löng eyru
þeirra flöksuðust fram og aftur og í allar
áttir, eins og tuskubleðlar á þvottasnúru í
roki, og Jcýrhalinn þeirra stóð þráðbeinn
aftur af þeim. Stundum var stansað til að
taka myndir. Þá brást ekki að upp spryttu
hópar af smábörnum, sem hlupu í átt til
okkar svo sem fætur toguðu. Þau hlutu að
hafa kúrt á milli trjárunna og í skorning-
um niðri á síkisbökkunum. Sum voru að-
eins í mittisskýlum, önnur i ökklasíðum
línkuflum, sem voru gráir eins og sorpið og
rykið allt í kringum þau. Þau teygðu öll
fram smáar hendur sínar, andlitsfríð og
augnafögur, og söngluðu: „Mony! Mony!“
Ég var búinn að læra af reynslunni, að
nauðsynlegt var að hafa í vasanum búnt af
5 og 10 pjastra peningaseðlum til þess að
aldrei sjást á póstkortum eða í túrista-
bæklingum, af því að tönn tímans hefur
unnið á þeim og þeir komast ekki í sam-
jöfnuð við fræga risabræður sína í E1
Gizhe-héraði. Þar með héldum við út úr
frjósömum Nílardalnum upp til stein-
dauðra hrjósturlandanna, þar sem ekki
vex mosi á steini, hvað þá meira. Við vor-
um áður búin að skoða þrepapýramídann
mikla í Sakkara, en sunnan hans á allt að
100 kílómetra löngu svæði, stendur strjál
röð litlu pýramídanna, sem allir voru upp-
haflega grafhýsi kónga, drottninga og
hirðgæðinga, þangað vildum við komast til
að skoða það sem fáir hirtu um. En við
komumst þangað ekki. Allt í einu sáum við
hermannaflokk framundan. Þeir voru að
bjástra við að reisa vegatálmanir úr grjóti
og trjábolum. Við stönsuðum og stigum út.
Abú Hassan sagði þeim á arabísku, aö
okkur langaði til að taka myndir af litlu
pýramídunum suður í Abúsír.
„Þið komist ekki lengra," sagði foringi
þeirra friðsamlega. „Vegurinn er lokaður
hér.“
„Ha? Fáum við ekki að fara lengra og
taka myndir?" spurðum við hin á ensku.
„Nei,“ sagði undirforinginn sem var
fríðleiksmaður og vingjarnlegur til augn-
anna. Ég sá að í brjósti hans var enginn
bardagi, og dátar hans höfðu lagt frá sér
byssuhólka sína og tekið sér haka og mal-
arskóflur í hönd til þess að loka gömlum
akvegi sem lá til suðurs. Best gæti ég trúað
að þetta hafi bara verið æfing í að loka
vegi, nýliðar í kennslustund.
„Megi friður ríkja með okkur öllum
núna og framvegis," sagði ég. „Við snúum
sömu leið til baka.“
Slík uröu mín einu kynni af her Múbarr-
aks. Þau líktust því og að hitta vegagerð-
armenn Landsvirkjunar hjá Vatnsfelli,
sem lokað hefðu bílvegi til Veiðivatna um
stundarsakir, meðan þeir gengju frá nýrri
brú yfir gljúfur.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 28 JANÚAR 1984 9