Lesbók Morgunblaðsins - 24.04.1982, Blaðsíða 11

John Fowles og kona hans Elfsabet á tröppunum heima.
höndla hugmyndirnar, þegar þú ert meö
bráöinn málminn ... þegar etniö viröist lifa
af sjálfu sér. Þegar málmurinn storkn-
ar...“ Hann þagnar og ypptir öxlum. Hon-
um fellur illa aö tala um útkomnar bækur
sínar og minnist aldrei á þær, sem hann er
aö vinna viö. Þær fyrri e^u dánar fyrir hon-
um, sú nýja aö fæöast.
Hann hitti Elízabethu konu sína í Grikk-
landi og þau hafa verið gift í 24 ár. Viömót
hennar er þægilegt, en hún er jafnframt
sjálfstæö og ofurlítiö háösk, en þessir eig-
inleikar prýöa einmitt kvenkynssöguhetjur
Fowles. Og Fowles lætur einna best aö
skrifa um konur af flestum enskum karlrit-
höfundum og þaö án þess aö sýna þeim
nokkra fööurlega umhyggju.
Elizabeth er með þykkt, grátt hár og
skarpa andlitsdrætti og hún er strangasti
gagnrýnandi hans. Hjónaband þeirra hefur
lifaö af skort fyrri tíma, þegar lítiö var gefiö
út og þann tíma, sem þau hafa „vaðið í
peningum". Fowles viöurkennir aö hann
hljóti aö vera erfiður í sambúö, svo oft
lokaöur inni í heimi bóka sinna. Þau eru
barnlaus, en frúin á dóttur af fyrra hjóna-
bandi.
Gjörbreyting varö á lífi þeirra áriö 1963,
þegar Safnarinn kom út. Sú saga var skrif-
uö af mikilli einbeitni t algjörri innilokun.
Hún segir frá manni, sem snýr sér frá fiðr-
ildasöfnun og aö því aö safna konum. Sag-
an er sögð frá tveimur sjónarhornum,
mannsins og stúlkunnar og er aö því leyti
ólík öllum öörum sögum Fowles.
Fowles fékk á sínum tíma 40 þúsund
pund fyrir Safnarann og síðar varö gerö
kvikmynd eftir bókinni. Næst á eftir fylgdi
The Aristos, heimspekilegt rit og Fowles
viöurkennir aö þaö sé ekki iétt aflestrar.
Síöan varö þriggja ára hlé, þangað til Mag-
us kom út 1966. Þá liöu aftur þrjú ár uns
Lagskona franska liðsforingjans kom út og
fimm þangað til ibenholtsturninn (the
Ebony Tower), stutt skáldsaga og smá-
sagnasafn kom út og 1977 kom svo Daniel
Martin, lengsta bók hans og sú, sem kemst
næst því aö vera sjálfsævisaga.
Jafnframt samdi hann texta í þrjár
myndabækur, eina um eyjar, eina um tré
og eina um Stonehenge. Tom Maschler,
útgefandi hans, veit aldrei hvort hann er aö
skrifa bók eöa ekki. „Ég veit ekki einusinni
hvenær ég má eiga von á handriti. Þegar
hann haföi lokiö viö Lagskonu franska
liösforingjans, baö hann um viötal, kom
meö hana og lagöi hana á boröiö hjá mér.
Ég vissi ekki einu sinni aö hann væri búinn
með hana. Hann bara rétti mér hana og
sagði: „Ég veit ekki hvernig þér finnst
þetta.“ Og það var nú það.“
Um leiö og Fowles haföi efni á flutti hann
eins langt og hann gat frá höfuöborginni —
og ööru fólki. Þau hjón keyptu hrörlegan
sveitabæ í óbyggöum hluta Undercliffshér-
aös í grennd viö Lyme.
Þetta afskekkta, ósnortna og jafnvel
hættulega landsvæöi gegnír afarmiklu hlut-
verki í Lagskonu franska liösforingjans og
er táknrænt fyrir sjálfstæðis- og frelsisleit
Söru Woodruff. Kona Fowles þoldi aldrei
þennan sveitabæ. Enginn haföi viljaö
kaupa landiö vegna skriðhættu. „Eina nótt-
ina seig helmingurinn af landi okkar í sjó-
inn,“ segir Fowles. „Þá var okkur nóg boö-
iö og viö fluttum burtu.“ En ennþá fer Fowl-
es oft í gönguferðir um þessa svæöi, sem
er ekki langt frá núverandi heimili þeirra.
Hann vill vera einn og athuga plöntur.
Stundum fer hann í skoöunarferöir meö
félaga úr náttúrufræöafélagi héraösins. Um
hásumariö getur burkninn oröið sjö fet á
hæö. Þekking hans á náttúrufræöi er
greinilega meiri en hann vill vera láta.
Fyrstu skáldsögur hans fjalla á mismun-
andi vegu um leit karlmanns og konu, en
sú leit er alltaf leyndardómsfull og engar
rökrænar skýringar gefnar þar á. Fowles
álítur sjálfur aö þessi leit sé sannleiksleit
mannsins um sjálfan sig. Hann hallast aö
þeirri kenningu Jungs að á vitund manna
leiti kvenleg vera, sem leiöi þá að tilfinn-
ingaríkara og upprunalegra sjálfi.
Listamaöurinn Fowles hrífst bæöi af vís-
indum og vísindamönnum. Þeir birtast í
mismunandi myndum í sögum hans eins og
til dæmis Grogan læknir, sem hefur mikinn
áhuga á fyrstu kenningum sálgreiningar í
Lagskonu franska liösforingjans og Ox-
fordheimspekingnum Anthony í Daniel
Martin. Myndir þeirra eru dregnar á mjög
jákvæöan hátt, en Ijóst er aö Fowles er sér
meövitandi um margt, sem þá dreymir ekki
um í heimspeki sinni. Nýlega tók hann þátt
í ráöstefnu á Ítalíu, sem fjallaöi um vísinda-
legan skilning á tímanum. Og Fowles leikur
sér oft meö tímann i bókum sínum. í Magus
beitir hann þessari aðferö á næstum Ijóö-
rænan hátt með því að vefa saman gamlar
og nýjar frásagnir og láta þær bergmála
hverjar í annarri. í Lagskonu franska liðs-
foringjans og Daniel Martin tekur hann
þetta enn fastari tökum í nk. „kontra-
punkti“. En hann leikur ekki á tímann í sínu
eigin lífi. Honum fellur best aö bókin vaxi
smátt og smátt meö honum. Hann gerir
engar fastar áætlanir um vinnu, hann
myndi aldrei leyfa sér aö reyna aö skrifa á
vissum tíma dags eöa fylla út í fyrirfram-
geröa áætlun. En hann er nú heldur ekki
þvingaöur af efnahagnum. „Ég geri venju-
lega eitthvaö á hverjum degi,“ segir hann
leyndardómsfullur. „Og ég grip líka í
aöra hluti. Nú er ég einmitt aö vinna aö
þýöingu á 17. aldar bók um fornleifafræöi,
Monumenta Britannica. Kannski gef ég
eitthvað annaö út næsta ár, hver veit...“
Annars er hann oftast heima. Hann er
forstöðumaður á náttúrugripasafni héraös-
ins. Hann forðast aö hitta fólk, „þaö er svo
tímafrekt,“ segir hann. Hann hefur tölu-
veröa ánægju af bréfum, sem hann fær frá
lesendum sínum. „Ekki svo mjög frá Eng-
lendingum. Þeir eru alltaf aö segja mér frá
vitlausri kommusetningu á bls. 163. En
Ameríkanar eru ágætir ritdómarar. . .“
Honum féll að því er virtist ekki mjög
þungt þær slæmur viötökur, sem Daniel
Martin hlaut í Englandi, en var heldur ekk-
ert mjög uppnæmur af því hrósi, sem hann
fékk í Ameríku. í Bandaríkjunum rýrir þaö
ekki gildi alvarlegra rithöfunda aö njóta al-
menningshylli, en á Bretlandi getur þaö
gert stórskaöa. En annars stendur Fowles
alveg á sama um þaö. „Frægð þriggja
fjóröuhluta af samtímabókmenntum er al-
veg út í hött,“ segir hann. „En ég yröi dap-
ur, ef ég fengi alls engin bréf frá lesendum
mínurn."
Viö gengum út í garöinn, þar sem John
Fowles sýndi okkur nokkrar sjaldgæfar
plöntur. Hann foröaðist meö vilja aö nefna
latnesku nöfnin. Hann var þægilegur í viö-
móti meöan hann var myndaður, þó aö
hann felli sig mjög illa viö það. „Ég á von á
þeim frá Time seinna í vikunni," sagöi hann
glaðlega.
Nú var þessari truflun að verða lokið. Á
ströndinni fyrir neöan voru baðgestirnir aö
taka saman hafurtask sitt. Svala, skugg-
sæla, velbúna húsið og ógrisjaföi garöurinn
líkjast eyju eða verndarsvæöi í miðjum
ferðamannabæ á suöurströnd Englands.
Ekki eins afskekktri eyju og Spetsai nó
heldur eins einangruöum staö og bærinn í
Undercliff-héraði, þar sem landið var aö
síga í sjó, en einangrað samt. Og maöur
hugsar til orða John Fowles, þegar hann
lýsir fyrstu ferö sinni til Grikklands: „Ég
vissi aö ég var útlagi frá mörgum þáttum
ensks þjóðfélags, en skáldsagnahöfundur
veröur aö fara í enn fjarlægari útlegö . . .“
SALLY BEAUMAN
Anna María Þórisdóttir
þýddi og endursagði. Stytt.
Meryl Streep og Jeremy Irons hafa vakið athygli fyrir frábæran leik í kvikmyndinni „Lagskona franska liðsforingjans“. Harold Pinter
gerði kvikmyndahandrit eftir sðgu Fowles.
11