Lesbók Morgunblaðsins - 24.04.1982, Blaðsíða 3

Á
afmæli
Halldórs
Laxness
Halldór Laxness varö áttræöur í
gær, 23. apríl. I tilefni þess völdu
fjórir menn úr verkum hans 2 Ijóö og
óbundiö mál sem samsvarar um
þaö bil einni síöu í bók.
Sjálfstætt fólk, úr 35. kapítula
Kristján Karlsson valdi
Persónur auk Bjarts: maöur aö sunn-
an, amman, Fríöa gamla, niöursetn-
ingur.
Svo byrjaði gesturinn að kveðja.
En þá brá svo undarlega viö að gamla konan
virtist geyma eitthvað í hugskotsholinu, hún sem
aldrei þurfti að segja neitt við neinn, það var eins-
og hún ætti svo bágt með að draga hina linu hönd
sína úr kveðjandi greip hans, þaö var dálítiö sem
hún ætlaði aö fara að segja. Hvaö var það?
Var það sem mér heyröist á dögunum, er mað-
urinn af Suðurlandi?
Já, ansaði Bjartur hátt, og tók ómakið af gesti
sínum. Víst er maðurinn af Suðurlandi, það er
margbúiö að segja þér það.
En gamla konan haföi þá kanski haldið að sér
heföi misheyrst, hún sagöist vera oröin soddan
aumíngi.
Já, sagöi Bjartur, það er farið að gnaga uppaf
þér. Hann sér þaö maöurinn.
Mig lángaði til að spyrja manninn að því, áður
en hann færi, afþví ég er upprunnin af Suöuriandi,
hvort þú þektir nokkuö til hennar systur minnar,
eða kynnir að hafa séð hana fyrir sunnan.
Nei, nei, kallaði Bjartur, það er af og frá, hann
hefur ekki séð hana.
Asskotann veist þú, sagði Fríða gamla.
En gesturinn vildi rannsaka málið og taldi ekki
fyrir það að synja að hann hefði séð systur þess-
arar gömlu konu, eða hvað heitir hún?
Hann lýsti á hana meö vasalampa sínum, og
hún reyndi að líta á hann sínum sljóu tinandi aug-
um. Systir hennar hét Oddrún.
Oddrún? Býr hún í Reykjavík?
Nei, hún bjó ekki í Reykjavík. Hún bjó hvergi,
hafði aldrei búið, var leingi vinnukona í Meöal-
landinu, — við erum þaðan runnar.
Uss, gall Bjartur við, hvaö ætli hann kannist viö
þetta fólk maöurinn, þetta er undirfólk.
Síðast þegar ég vissi, þá var hún í vinnumensku
hjá fólki nálægt Vík í Mýrdal og lá í mjaðmarbroti.
Hún lét þá skrifa mér bréf. Ég fékk það með
póstinum. Síðan eru komin yfir þrjátíu ár. Við vor-
um tvær systur.
Uss, hún hlýtur að vera laungu dauð, kallaði
Bjartur.
Svei, ansaði Fríöa gamla og brá við skildinum.
Ekki ræður þú guði og mönnum; sem betur fer.
En gesturinn afsakaði ókunnugleik sinn á
Oddrúnu þessari meö því, að hann hefði aldrei
komið í Meðallandið.
Ja hún er laungu farin úr Meðallandinu, sagði
gamla konan. En á Suðurlandi er hún samt.
Jæa, sagði gesturinn. Einmitt það.
Seint er um lángan veg tíðinda að spyrja, sagöi
gamla konan.
Já, sagði gesturinn.
Þessvegna lángaði mig til aö biöja þig aö skila
henni kveðju minni, ef þú skyldir rekast á hana, og
gera svo vel og segja henni aö mér líði vel lof sé
guði, nema hvað ég er orðinn þessi aumíngi til
sálar og líkama, einsog þér sjáið. Og aö ég hafi
mist hann Þórarin heitinn fyrir þrettán árum: og að
dreingirnir séu laungu komnir til Amríku. Ég er nú
hér til húsa hjá dóttur minni, sem er gift.
Hann veit það, maðurinn, kallaði Bjartur.
Úr Heimsljósi
Andrés Björnsson valdi
Mamma hvað eru árin orðin mörg?
Viö höfum hokrað hérna rösk fjörutíu ár pabbi
minn, sagði konan.
Þá svaraði bóndinn gestinum og sagði:
Og fjörutíu höfum við bollokað árin.
Gesturinn spurði hvort þau hefðu eignast margt
barna, og bóndinn leit á konu sína einsog hann
ætlaöist til að hún svaraði þeirri spurníngu beint.
Börnin okkar voru sextán pabbi minn, sagði
konan.
Og sextán áttum viö börnin, sagði bóndinn.
Nú voru börnin að vísu laungu komin á tvist og
bast, utan þessar tvær stúlkur, önnur líkamlega
farlama, hin siðferðilega. Helmíngur hafði dáið á
æskuskeiöi, nokkrir sona þeirra týnst í sjó; sum
höfðu reist bú í fjarlægum stööum. Gömlu hjónin
komust hæst upp í tvær kýr og tuttugu ær.
Hafið þiö altaf elskast? spurði skáldið.
Bóndinn hætti sem snöggvast að telgja og
horfði dálítið vandræðalega á konu sína.
Við höfum altaf elskað guð, sagði konan.
Þá var líkt og skáldið vaknaði af draumi, hann
leit upp forviöa og spuröi:
Guð? Hvaöa guö?
Við höfum altaf trúað á einn sannan guð, sagði
konan.
Og á einn trúðum við guðinn, sagöi bóndinn.
Þau litu á ævi sína sem talandi dæmi þess
hvernig guðinn ann mönnunum og er þeim hollur.
Skáldið þakkaði fyrir sig og bjó sig til að kveðja.
Þolinmóða stúlka, sagði hann. Ef spegillinn þinn
skyldi einhverntíma brotna, viltu þá leyfa mér að
gefa þér nýan spegil?
Aumíngja blessaður maöurinn, sögðu gömlu
hjónin og glókollurinn var ekki leingur hræddur,
heldur sótti gullin sín, legg og skel, og lagði aö
fótum gestsins að skilnaöi. í andlitum þessa fólks
bjó svipur hinna laungu björtu sumarmorgna með
skógarilmi gegnum svefninn. Ekki aöeins þau
höfðu sál, heldur hlutirnir kríngum þau. Þó alt væri
komiö að fótum fram, bæarkornið, amboðin,
búsáhöldin, var hver hlutur á sínum stað, alt hreint
og snurfusað.
Úr Ijóðabálki um
Alþingishátíðina 1930
Gísli Sigurösson valdi
ÞINGSETNING
Heimsfræga stund nær pólitíin prúö
puntuð meö bláhvítt vísuöu oss í gjána,
þángað sem hnipin hlustar Snorrabúð
á helga ræöu um Jesúkrist og Stjána.
Ég veit það hefði margur maður flúð,
i manndrápsþaunkum hlaupið beint í ána
hefði ann í þeirri helgu morgunúð
hugleitt þann prett við Grím og Úlfljót dána.
Og meðan hélst sú makalausa slúð
meyar úr ýmsum sveitum tóku aö blána
og féllu í yfirlið með hári og húð
und himingnæfum íslandsþjóðarfána.
Ég vildi aö einhver vísaöi oss á búð
sem verslaði meö snúss. Þá mundi oss skána.
HATÍÐALJOÐIN
Þér semjið leirhnoð, góöskáld sögu og siðar,
og sýnu verr en Þorsteinninn úr Bænum,
Ijóð yðar er sem hávært garg í hænum
og hvergi Mosfellssveit í Ijóöum yðar.
Þér minnist hvergi á mjólkurbúin nýu,
muniö ekki eftir verkalýönum horska
sem dregur úr sjónum þúsund miljón þorska,
og það fer mest í sukk og óráösíu.
Þér lofið það sem einginn trúir á:
ölæðisþrugl úr næturklúbbum mannsins,
hallmælið Þór og eflið útlent grín,
en sjálfan manninn naumast nefna má,
þér nennið ekki aö kveða um vegi landsins
né dalinn þar sem dafna lömbin mín.
Hrísbrúíngar
úr Innansveitarkroniku
Eiríkur Hreinn Finnbogason valdi
Undur að svo lítt gánghnáir menn skyldu eyða
ævinni til aö reyna sig í þolhlaupi við stökkfráar
sauðkindur. Þó þaö sé lyginni líkast höföu þessir
fótstiröu menn, ekki nema í meðallagi sjónskarpir
og nokkuö brjóstþúngir, einlægt betur í kapp-
hlaupinu viö þessa eldfljótu skepnu, og þaö kom
sig af því held ég, aö þeir fóru ætíð svo hægt að
sauðkindin misti áhuga á leiknum; sumpart einnig
af því aö þó sauðkindin sé þrá þá voru þessir
menn sýnu þrárri. Þeir mistu aldrei þolinmæðina
þó skepnan hlypi undan þeim í fjalli, upp snar-
bratta urö, sjónvitlaus af stygð. Aldrei töluðu þeir
um að þetta væri erfitt, hugtakið erfiði var ekki til.
Mætti bæta því viö að vitrir höfundar telja þá
hjátrú sprottna af getuleysi aö til séu erfiö verk;
þau ein verk séu erfið sem unnin eru með rángri
aðferö. Þó þeir sæu illa kom aldrei fyrir að kind
kæmist undan þeim á fjalli; en öllu komu þeir til
bygða án þess á þeim sæust þreytumerki ellegar
þeir fyndu til mæði. Þeir kunnu ekki að flýta sér en
þeir kunnu ekki heldur að vera of seinir. ..
3