Lesbók Morgunblaðsins - 20.02.1982, Blaðsíða 11

fyrir 150 árum viö heitar laugar. Höfuð-
borgin, Charlestown, er nú syfjulegt
þorp meö rauöum tígulsteinshúsum.
Hún er sögö „brezkasta" eyjan í Karab-
íska hafinu.
Anguilla heitir svo vegna lögunar
sinnar, sem minnir á ál (anguila á
spönsku). Eyjan er sjálfstaett ríki með
sína sex þúsund íbúa, en er vanþróuð á
sviði ferðamála, þó að reynt sé að laða
gesti þangaö.
Saba er hamraeyja með fagurt útsýni
til nágrannaeyjanna St. Kitts, Nevis og
St. Martin. Höfuðstaðurinn er fallegt,
hollenskt þorp, sem heitir Bottom. Á hin-
um litlu fjölskylduhótelum er tekiö á móti
gestunum og þeim þjónað nánast eins
og góðum vinum.
St. Martin skiptist á milli Hollendinga,
sem kalla eyja Sint Maarten, og Frakka,
sem segja hana heita Saint Martin.
Tollfrjálsar vörur laöa ferðamenn á
skemmtiferöaskipum í „stórverzlanir"
þar.
Martinique og Guadeloupe eru
franskar Vestur-lndíur með Miö-
Evrópublæ og verðlag, sem er um 20%
hærra en í Frakklandi. Guadeloupe er
eina eyjan meöal Litlu-Antilleyja, þar
sem eru afmarkaðar strendur fyrir nekt-
arböð.
Á Montserrat settust aö 3000 írskar
fjölskyldur á 17. öld, og þar er nú talað
með írsk-afríkönskum hreim. Þar eru
kyrrlát hótel viö sanngjörnu verði.
Barbados er þéttbýlust þessara eyja
og hefur verið kölluö Mallorka Vestur-
India.
Syðst lýkur eyjakeöjunni í Karabíska
hafinu meö tveggja eyja ríkinu Trinidad
og Tobago og hollenzku ABC-eyjunum,
Aruba, Bonaire og Curacao.
„Þetta er inngangurinn í paradís,"
skrifaöi Kólumbus í skipsbókina um
Trinidad. En paradísarsvipurinn á eynni
hefur ekki haldizt ýkja vel. Olíulindir hafa
gert Trinidad aö auðugu eyríki, þar sem
iðnaöur er mikill. En samfélagiö á eynni
er eitt hið litskrúðugasta í Vestur-lndi-
um. Fram til ársins 1802, þegar Trinidad
varö ensk, skipti eyjan 30 sinnum um
eigendur. Eftir afnám þrælahaldsins
komu þangaö innflytjendur frá Indlandi,
Kína, Líbanon og Madeira, og nú búa á
eynni afkomendur 45 þjóðflokka, sem
gleyma hinni fólagslegu spennu aöeins
nokkra daga á ári, á hinni víðfrægu
kjötkveöjuhátíð í Trinidad.
Tobago hefur haldiö betur útliti því,
sem minnti Kólumbus á paradís, en hún
er mun minni en Trinidad. Þessi sykur-
reyr-eyja var seld Trinidad 1899 fyrir
19.200 dollara, eftir aö eigandi hennar
haföi oröið gjaldþrota. Síðan hefur lítiö
gerzt á hinni fögru og friðsælu eyju, og
þar eru aðeins nokkur litil hótel.
Hinar hollenzku Antill-eyjar eru hinar
einu, sem Kólumbus fann ekki. Amerigo
Vespucci, sem Ameríka heitir eftir, lýsti
þeim 1499 sem „þurrum eyöieyjum". En
vegna hinnar hagstæðu legu sinnar und-
an strönd Suður-Ameríku, efnuðust þær
snemma. Um 1700, þegar Hollendingar
voru ráðandi á heimsmarkaði á þrælum,
var einn helzti þrælamarkaðurinn á Cur-
acao. Nú er eyjan umhleðslumiðstöð
fyrir tollfrjálsar vörur og olíu frá Venezu-
ela, og þar er ein af stærstu olíuhreins-
unarstöövum heims.
Aruba er vatnslítil eyja vaxin kaktus-
um, og þar eru miklar olíugeymslur og
hreinsunarstöövar, en þó er ráögert aö
bæta þar aðstöðu til móttöku dvalar-
gesta á næstu árum.
Bonaire er yndi þeirra, sem stunda
köfun sem íþrótt. í tærum sjónum má
þar finna allt, sem vex og syndir í Karab-
íska hafinu. Mjög strangar reglur gilda
þar til verndar þessari sjávarparadís.
Fiska má ekki skutla og kóralla ekki
brjóta.

V
V
Hvar og
hvenær
■ ■
Mannskepnan rís ekki enn undir
því þjódfélagsformi, sem viö köllum
lýöræöi. Það er samt trú okkar flestra,
sem erum aö rogast meö það stjórn-
arform á heröum okkar, aö í því felist
von mannsins um betri heim. Lýö-
ræðissinnar hanga vonfastir í þeirri
trú sinni, að maðurinn þroskist undir
þessu þjóðfélagsformi og engu öðru
sem nú er þekkt. Af þessum sökum
vilja margir standa fastan vörð um
þau fáu ríki, sem enn búa við þetta
stjórnarform, en margir eru og þeir,
sem eru lausir á fótunum og vilja ekki
taka á sig illhleypur til að verja lönd
sín. Tvíhyggja og þó oftar marg-
hyggja er jafnan áberandi hjá stórum
hópi fólks í lýðræðisríkjunum.
Lýðræðisformið er vissulega erfitt
þegnum sínum. Þeir þurfa að taka af-
stöðu og mynda sér skoðanir í flest-
um vandamálum sem upp koma í eig-
in þjóðfélagi og einnig hér og þar um
allan heiminn, enda þótt flest okkar
séu tíðum alls ófær til þess. Ýmist
skortir okkur vit, þekkingu, vilja eða
hlutlausa hugsun.
Fæst okkar áttu erfitt með að gera
upp hug sinn í Póllandsmálunum. Þar
þekktum við nokkuð til, landið ná-
lægt og viðskiptaland okkar, og al-
þýðan var að biðja um aukið lýðræði
en ekki stjórnarbyltingu og sótti sitt
mál með þeim hætti, sem lögvernd-
aður er til slíkrar baráttu í okkar eigin
þjóðfélagi, það er í ræðu og riti, mót-
mælasamkomum og verkföllum.
Allt öðru máli gegnir í El Salvador.
Það er okkur fjarlægt land og við
þekkjum lítiö til í því landi, en teljum
þó fullvíst að þar ríki aftaka vond
herforingjastjórn, sem hafi fyrirgert
öllum rétti sínum til valdanna. En í
landinu hefur brotizt út blóðug bylt-
ing, sem stefnir að stjórnarbyltingu
og þessi bylting og styrjöld er háð
með vopnum frá erlendu ríki. Alþýðu-
bandalagsmennirnir okkar hefðu lík-
ast til látið sér hægt með að fordæma
Sovétta fyrir íhlutun, ef í Póllandi
hefði geisað stórstyrjöld og hún verið
hafin með vopnum frá Vestur-Þýzka-
landi. Það hefði þá heitið, aö Sovéttar
skærust í leikinn til bjargar alþýð-
unni. Og það sem meira er; fjöldi
manns í lýðræðisríkjunum hefði tekið
undir þennan söng og fordæmt
Vestur-Þjóðverja. Þetta dæmi þekkj-
um við.
Þegar á hinn bóginn, að það skeö-
ur, að erlent kommúnistaríki efnir til
byltingar í einu landi og það heitir til
bjargar kúgaðri alþýðu, þá er það í
lagi að dómi margra í lýðræðisríkjun-
um og gagníhlutun lýðræðisríkis for-
dæmanleg. Við erum nefnilega í
þeirri afleitu aðstööu, að mega ekki
taka á andstæðingunum og beita þá
þeirra eigin baráttuaöferöum af ótta
við að spilla okkar eigin hugsjón. Við
erum ekki þeirrar skoðunar, eins og
andstæðingarnir, að tilgangurinn
helgi meðalið. Á móti gerist sú spurn-
ing áleitnari, þar sem stöðugt þreng-
ist að lýðræðisríkjum, hvenær þau
eigi að segja stopp, „hingað og ekki
lengra“.
Hvenær kemur staðan frá 1939 upp
á nýjan leik? Stanza kommúnistar
fremur af sjálfsdáðum í slíkum land-
vinningum en nazistar og hefur
reynzlan ekki sýnt okkur, að það er
jafn haldlaust að semja við þá og naz-
istana.
Þannig eru mörg okkar tvístígandi í
afstöðunni til hergagnasendinga
Bandaríkjastjórnar til hinnar slæmu
herforingjastjórnar í El Salvador. En
fleira kemur til. Okkur nægir ekki að
vita, að herforingjastjórnin sé vond
og réttdræp, heldur viljum við reyna
að gera okkur grein fyrir, hvaö við
taki, ef uppreisnarmenn sigra, áður
en við hlaupum útá götur til að hrópa
húrra fyrir uppreisninni. Fólkið í lýð-
ræðisríkjunum hlýtur að fara að rifja
upp heldur dapra reynslu af húrra-
hrópum sínum fyrir uppreisnum til
„bjargar alþýðunni“ íýmsum löndum.
Það hefur farið svo í flestum löndum
Afríku og Asíu, að þar hefur ekki ver-
ið bylt svo vondri stjórn, að hin hafi
ekki reynzt verri sem við tók uppúr
blóðugrí byltingu. Fer það ekki að
verða nokkuð örugg staðreynd, að
þeir sem bylta í blóði, reynist engu
skárri en þeir harðstjórar sem bylt
var úr sessi. Höfum við nokkra
ástæðu til að ætla, að þetta fari á
annan veg i Suður-Ameríku en í Afr-
íku og Asíu og reyndar hvar sem
blóðug bylting hefur orðið?
Mikið vorum við sannfærð um flest,
að stjórnin í Saigon væri gerspillt og
alþýða landsins illa leikin, og eflaust
var þetta rétt og við fordæmdum
Bandaríkjamenn fyrir að verjast inn-
rás Norður-Vietnama, en alþýðan í Vi-
etnam hljóp þó ekki í opinn dauðann
á haf út eða hraktist um hálfan heim-
inn og allt til heimskautalanda undan
þeirri stjórn og ekki heldur undan
hinum vondu nýlenduherrum, Frökk-
um, þar áður. Og „ frelsarar“ alþýö-
unnar í Suður-Vietnam létu sér ekki
nægja að frelsa Suður-Kóreu, heldur
réðust strax í að frelsa Kambódíu og
töldu þó margir hér, að alþýðan þar í
landi væri velfrelsuð undir Pol Pot.
Nú er dýrðarsöngurinn um Norður-
Vietnama þagnaður og skáldin hætt
að yrkja dýrðarljóð um Pol Pot og hin
ýmsu „frelsuðu“ ríki í Afríku heyrast
varla nefnd. Hvernig hafa menn hugs-
að sér að tryggja, að það verði hin
kúgaða alþýða í El Salvador, sem
græðir á byltingunni, og hitt komi
ekki upp, aö það verði alþýðufólk,
sem lýðræðisþjóðirnar hiróa upp
dauðvona á flekum um allan sjó að
henni lokinni?
Og hvernig ætla menn að tryggja
nágrannaríki El Salvadors? Það er
ekki að efa, að alþýða landsins í El
Salvador hlýtur að standa meó upp-
reisnarmönnum; hún er svo aó-
þrengd að henni finnst hún hafi engu
að tapa, kjör hennar geti ekki versn-
að, en við vitum, að einmitt það getur
gerzt. Eldurinn brennur ekki á okkur
ennþá og því höfum við aðstöðu til að
hugsa málið á annan veg, og draga í
rólegheitum ályktanir okkar af sög-
unni.
Þaö er óumdeilanlegt, að þaö eru
kommúnistar, sem leiða uppreisnina
í El Salvador og einnig óumdeilan-
legt, að það eru Kúbumenn sem
birgja þá að vopnum, sem þeir fá frá
Sovétríkjunum.
Uppreisnarmenn eiga engar
vopnasmiðjur í landi sínu og íhlutun
Kúbumanna veröur ekki véfengd. Það
verða því kommúnistar, sem taka
völdin af herforingjastjórninni. Þurfa
þeir þá ekki með aðstoö Kúbumanna
að „frelsa“ nágrannaríki, líkt og
Norður-Vietnam og Kambódíu, að
ekki sé nú talað um frelsun Sovétta á
sínum nágrönnum. Fóru ekki Kúbu-
menn til Afríku í eitthvert frelsisstríö
þar? Maður er farinn að týna tölunni á
öllum frelsisstríðum sem kommúnist-
ar eru að heyja hér og þar um heim-
inn. Nú vill margur í lýðræðisríkjun-
um að Bandaríkjamenn láti afskipta-
laust frelsun þeirra á El Salvador.
Skoðun þessa fólks er máski rétt, úr
því sem komið er; Bandaríkjamenn
áttu sjálfir að vera löngu búnir að
hrekja þessa herforingjastjórn frá
völdum, en vill þá ekki þetta sama
fólk, sem nú fordæmir Bandaríkja-
stjórn, segja okkur hinum, sem erum
reikul í afstöðunni, hvenær og hvar á
að stöðva þessa síendurteknu frelsun
kommúnista á einu landinu af ööru?
Eruð þið fordæmingarmenn að
bíða eftir stöðunni frá 1939, þegar
lýðræðisríkin áttu einskis annars úr-
kosta en verjast í stórstyrjöld? Eða er
það máski meining ykkar, sem viljið
leyfa kommúnistum óáreittum aö
frelsa önnur lönd, að leyfa þeim síðan
átakalaust að frelsa okkur líka? Það
er nú þaö, sem við margir óttumst, aö
þið raunverulega meinið. Ef ekki, þá
hljótum við að heimta svar ykkar við
spurningunni: HVAR OG HVENÆR Á
AD STÖDVA ÞÁ?
Ásgeir Jakobsson
11