Lesbók Morgunblaðsins - 20.02.1982, Blaðsíða 5

6. hluti - Helgi J. Halldórsson þýddi
... Sú skelfilega uppgötvun
að vera ekki lengur ung
En það varð ekki afþví, nú þegar kviöinn
og hamingjan sögöu skilið viö hana ásamt
lönguninni i augun. Það gat ekki oröiö, nú
þegar hún þrautalaust andaöi að sér allri
þersónunni. Nú var þaö hægt af því að
hann hafði hámaó í sig svo mikió af henni
sjálfri. Ævin var senn á enda. Tónlistin var
aftur greinileg og þau dönsuðu betur en
áöur og án þess aö þreytast. Undir isnum
lá aflagður máti hennar, alveg hulinn af
hans máta, haldið í skefjum af hans eigin
máta.
Fólk sagöi að þau væru hin hamingju-
sömustu hjón sem það þekkti.
Þrátt fyrir vaxandi sálfræöiþekkingu
mína notaði ég hana ekki í raun. Ég hafði
eignast þrjú börn með þremur ólíkum
mönnum. Það var nógu snúiö, og ég haföi
ekki nægilegt sjálfstraust til aö byrja líf
sem einstæð móðir. Slíkt stökk út í óviss-
una mundi líka hafa lagt móður mína í gröf-
ina. Hún þreyttist aldrei á aö segja mér aö
ég heföi nú þegar valdið henni nægjanleg-
um áhyggjum.
Kvæði eöa bækur
Þegar ég tala við börn spyrja þau mig oft
hvort mér þyki meira gaman að yrkja
kvæði eða skrifa bækur. Þaö er kátleg að-
greining því að kvæðasöfn eru reyndar
einnig einskonar bækur. En það stendur
aldrei á svari hjá mér. Mér hefur alla ævi
þótt mest gaman að yrkja Ijóð og er —
með fáum undantekningum — sannfærð
um að mér hafi tekist best i Ijóðagerð
minni. Kvæði er eitthvaö sem kemur alveg
af sjálfu sér og eins og í draumi. Þaö er
ekki hægt að leita uppi það hugarástand
sem þaö sprettur úr, en í hvert skipti, sem
slíkt hugarástand var mér fjarri í langan
tíma, seig þunglyndi á hug minn og mér
fannst ég vera „yfirgefin af Guöi og
mönnurn".
Það var átta ára hlé milli „Blikandi Ijós-
kera“ og næsta kvæöasafns míns,
„Kvennahugur“, sém kom út 1955. Flest
kvæðin í því fjalla um börn og ást en einnig
um þá skelfilegu uppgötvun aö vera ekki
lengur ung. Eins og allt annað æskufólk
hafði ég lifað eins og æskan mundi vara aö
eilífu jafnframt því sem mér fannst ég ekki
geta lokið henni nógu hratt. Ég haföi óljósa
hugmynd um visku ellinnar og vammleysi,
þau endalok sem ekki veröa umflúin; mild-
an hamingjuríkan dauða, líta vammlaus um
öxl yfir erfiða en gæfuríka ævi. En maöur
eldist ekki frá degi til dags, og þegar ég var
að skrifa var ég hyggnari en svo. Það var
verulegur hluti af því sem ég varð að burð-
ast meö aö engu aldursskeiöi mínu væri
endanlega lokiö og lagt til hliöar eins og
bandhnyklar í saumaborð. Móöir mín varð-
veitti í verund sinni barniö og ungmeyna
allt þar til líkamleg og andleg hrörnun hel-
tók hana. Alveg eins og ég, undi hún sér
gjarnan í félagsskap hinna burtkölluöu
með óviðjafnanlegum gleöibrag, og máski
var það þetta sérkenni sem hreif mig mest
í fari hennar. Sjálf nálgaðist ég fertugsald-
urinn, en meö því óþoli sem mér var eigin-
legt sá ég fyrir mér síðari aldursskeiö:
Aldur vor
— og allt sem viö megnum aö gera
er áöur og löngu gert.
Aö ellin nálgast skref fyrir skref
viö skynjum viö fótmál hvert.
Æskan stóö alltof lengi
og enginn fær sagt upp á hár
hvenær hún fellur af öxlum okkar
meö öll sín lifuöu ár.
Máski er aldurinn vinur vor,
víst er aö á oss hann starir.
En enginn hefur meö öryggi sagt
hve lengi sú vinátta varir.
Ævi vor er sem fullsaumaö fat,
furöu vítt hér og þar,
fóöraö svo mörgum mæltum oröum
og minningum þess sem var.
Viö vitum aö ævinnar ígangsföt
ekki passa nó veita okkur friö,
því viö spinnum annan æviþráö
en aldrei Ijúkum hann viö.
Kvíðafull geröi ég mér Ijóst (þó eðli mínu
trú án þess aö gera neitt viö því), hvernig
fjölskyldulífiö var fariö aö þjá og þjaka
Viktor. Hann skaut sér líka æ oftar undan
því og var aö heiman heilar nætur. Reglu-
bundiö líf var ekki hans sterka hlið til
lengdar. En það var eitthvað leyndar-
dómsfullt viö skapgerð hans sem heillaöi
mig. Það var meira en hægt var að segja
um fólk sem ég skildi hvaö átti viö með
oröum sínum og gerðum. Þaö er líka ekki
margt nýtt að sækja í þrautkannaö lands-
lag.
Til þín
Undarlega hjarta
hví ásækir þig
ósigur og óréttlæti,
allt sem gekk á svig.
í minninganna sjóði,
í myrkum draumahyl,
fannstu aldrei gæfuna
sem hugur þinn stóö til?
Hver var það í árdaga
sem órétt þér vann,
vó þig svo í hendi sér
og léttvægan fann?
Úti ríkir nóttin
með stjörnur þar og hér.
Ég elska þetta hjarta
sem aldrei svarar mér.
En náin samvist mín við börnin á þessum
árum, hvernig ég skynjaði þau sem öðrum
háð, veikburða og réttlaust smáfólk, kallaði
þó fram hjá mér hlýjastar tilfinningar sem i
kvæöinu „Skólabörnin" runnu eölilega
saman við umhyggjuna fyrir barninu í sjálfri
mér.
Skólabörnin
Þau þramma í skólann hrösul úr öllum
áttum
árla morguns og jafnan seint á ferö.
Á síöustu stundu þau geysast úr öllum
gáttum
með garpaskegg um munn eftir skyndi-
morgunverö.
Þú þekkir þau á alvörusvip í augum
og eimi svefns er liggur þeim á brá.
Þau sjá þig ei vegna anna sem þeim titra
í taugum
og timaskeiöi þínu þau aldrei ná.
Fituklessur í bókum angra þau alltof víöa
og ötul þau reyna að leysa reiknings-
þraut.
Þá fullorðnu öfunda og meö óþreyju bíöa
að öll þeirra gæfa falli þeim í skaut.
Við sjón þá við minnumst aö í æsku
vorum viö ein,
einmana vorum og í kringum ró og
friður
er blómin kúrðu svo vær á grænni grein
og gluggatjöldin drógu þeir fullorðnu
niöur.
Rúmið var þröngt og lampinn bar litla
birtu,
lyktin af fátækt þrálát hvar sem viö
gengum,
alltaf svo smá í umhverfi fegurö firrtu
fullu af sorg sem viö sögöum þó engum.
I öllu sem ég hef skrifað leita menn meö
fremur litlum árangri náttúrunnar sem ég
hef aldrei haft verulegan áhuga á. Athugul
skólastúlka sagði nýlega viö mig: „Þegar
maður les endurminningar yöar fær maður
hugboð um að alltaf hafi verið rigning þeg-
ar þú varst lítil en það getur þó ekki veriö
rétt?“ Ég sagöi aö hún heföi á réttu að
standa en gaf þá skýringu að rigning hefði
alltaf átt svo vel við dapurlegt hugarástand
mitt og aö til sé það hugarfarsveður sem sé
óháð þvi hvernig veðrið sé í raun og veru.
Áður en mér lærðist aö halda mér frá hlut-
um sem ég skildi ekki orti ég einu sinni
kotroskin í einu „rubbukvæði" mínu:
Svalan flýgur meö ánamaök
í silkigulu nefi —
En þar hafði ég hætt mér út á hálan ís.
Til blaðsins streymdu mótmæli frá fugla-
fræðingum og mér fannst óþarfa smá-
smygli aö bita sig í svoleiðis smámuni. Fugl
er þó fugl og ekki er nauðsynlegt að vita á
hverju þessar vængjuöu verur nærast til aö
láta þær flögra í Ijóöi. Samt hafði ég eftir
það tegund þeirra óvissari þá sjaldan ég
þurfti að gripa til þeirra.
Framhald í næsta blaði.
5