Lesbók Morgunblaðsins - 20.02.1982, Blaðsíða 4

Tove Ditlevsen um ævi sína og ritstörf
Teikning: Flóki
Fuglahótelið
Smámynd eftir Sjón
Ef það gerðist ekki á fuglahótelinu,
hvar gerðist það þá? Ég var staddur í
herbergi yngstu þjónustustúlkunnar.
Hún dró af sér olnbogaháa hanskana.
Húsgögnin voru á víð og dreif um
gangana. Enginn lagði í aö gera aö
sárum þeirra. Ekki fara úr stígvélun-
um, bað ég, vertu í þeim þangaö til allt
er yfirstaðið og allir búnir að fá nóg.
Klukkan varð þrjú. Viö geröum þaö
fjórum sinnum. Hvorugt æpti. Fólkiö í
svítunni hélst í hendur og klappaði
hvort ööru.
Fuglahóteliö er á mjög áberandi
stað. Þú ættir að fara þangaö. Það
stendur á milli fornbókaverslunarinnar
og kjötbúðarinnar, svo það er stutt í
allt. Glerið í rúðunum er flöskugrænt.
Þú getur ekki villst. í anddyrinu sitja
vinir starfsmannanna og bjóða tattó-
veringu á lærið. Ekki tala viö þá og
ekki tala viö þá. Þannig myndiröu aö-
eins baka þér óvinsældir. Það er satt,
ég hef verið þarna.
Hún tók af sér hattinn og setti á
mig. Daginn eftir angaði ég af ilmvatn-
inu hennar hvernig sem ég þvoöi mér.
Ég sá hana ofan frá einsog ég væri
upp í tröppu. Hún sagði; svona er
hægt aö gera það og svona og svona.
Uppúr fjögur vorum við búin að því.
Veggfóöriö í herberginu var upp-
hleypt. Úr herbergi systur minnar bár-
ust engin hljóö. Ég fór oft til hennar.
Hún kældi þá enni minn meö opinni
melónu og sýndi mér hve vatnið í
skálinni væri tært. Þannig útskyröi
hún fyrir mér að hún vildi elska mig.
Kjötkaupmaðurinn er einn af þess-
um mönnum sem brosa þessu góða
brosi. Öllum þykir hann góöur. Allir
reyna að gleyma því sem hann gerði
nóttina áður. Fornbókasalinn er há-
vaxinn, með stríðnislegan vangasvip.
Við vitum aö hann var mikill valda-
maður á tímum Júlíusar Sesars. Hann
á tösku sem enginn fær að líta í en
sennilega er hún tóm. Þú ættir aö
skreppa til hans og athuga hvaö hann
á af bókum. Framhlið hótelsins er Ijós-
blá og gluggakarmarnir svartir. Ef
hótelstýran er í illu skapi, gakktu þá
bara til hennar og gerðu mynd af leð-
urblöku með höndunum.
í einu horni herbergisins var lítið
borð. Á það lagði ég fötin mfn og
skóna. Hún rétti mér náttföt. Þessi
náttföt átt þú aö fara í, hvíslaöi hún,
fyrir því eru 197 ás'tæður. Um nóttina
sannreyndi ég orð hennar. Nóttina eft-
ir yfirgaf ég fuglahótelið í hinsta sinn.
Þú ættir að heimsækja fuglahótelið.
Janine býr þar ennþá. Hún er í her-
bergi á hægri hönd þegar gengið er
uppá aöra hæö. Ég bið að heilsa
verslunareigendunum og hinum. Þú
manst að taka meö þér nóg af blýönt-
um.
Gott ef ég gleymdi ekki stafnum
mínum þarna?
f smásögunni, sem hér fer á eftir, nota
ég raunverulegt táknmál, og viö þaö skilur
hún sig frá öllu ööru sem ég hef skrifað, en
samkvæmni er annars ekki mín sterka hliö.
Hún heitir „Mátinn“ og fjallar um ævilangt
misheppnaö hjónaband. Þessar tvær per-
sónur heyja óafvitandi valdabaráttu og eins
og i miöur dulbúnum frásögnum fer maöur-
inn með sigur af hólmi.
Mátinn
Það var allt of mikiö aö vera giftur heilli
manneskju. Maöur komst ekki yfir þaö.
Það var ógnvekjandi og óviöráöanlegt.
Hún vissi ekki hvernig hann hélt þaö út eöa
hver var hans máti. Hún gekk að því sem
vísu aö allir heföu sinn eigin máta, hve
langt væri hægt aö ganga. Maöur fann sinn
máta, þegar maöur var viö það aö gefast
upp, áður en allt var um seinan. Hennar
máti var að láta sér nægja litið eitt i einu;
þannig gekk þaö vel í langan tima, þar til
sú ófullkomna aöferð dugöi ekki lengur.
Það var þetta hættulega svæði kringum
nefið, já, reyndar nefiö sjálft, sem hún gat
ekki ráöið viö. Þegar aö nefdögunum kom
reyndi hún fyrst aö foröast þá, eins og utan
viö sig, siðan með kvíðablandinni gaman-
semi: Nei, nei, nú hlaupum viö yfir þig í
þetta sinn. Drottinn minn, hver hefur ekki
orðiö að reyna þaö aö standa í skamm-
arkróknum eöa verma bekki á gleöikvöldi?
Þaö er gangur lífsins, heimurinn er nú einu
sinni þannig. Við byrjum aftur á byrjuninni,
á höndunum. En þaö gekk aldrei. Höndin
var sármóöguð og fráhrindandi og tók af-
stööu með nefinu. Einkennilegt hve mann-
eskjan getur veriö samheldin! Krefst rétt-
lætis. Hún sleppti hendinni og sneri sér aö
augunum sem störöu sár og nistandi á
hana og vissu allt. Röðin kom ekki aö þeim
fyrr en eftir viku. Þrautalendingin var aö
opna hverja holu og anda aö sér allri per-
sónunni, hættulegt, kæfandi andartak,
þegar remman af fjarlægri bernsku sveiö
hana og kuölaði henni saman í amöbu-
kennda kúlu af einskærri sjálfsbjargarhvöt.
Þegar hún svo meö erfiðismunum skreið
um stofuna og fann smátt og smátt alla
hluta persónu sinnar og kom þeim nokkurn
veginn saman aftur, (en þaö vantaði venju-
lega nokkra nagla og tengihluti, sem hún
siðar gat fundið falda í panelrifum eða und-
ir hillupappir i búrinu og áhugalaus hugsaöi
aö þaö væri sjálfsagt liöur i hans máta sem
kæmi henni raunar ekki viö), var nefiö orð-
iö hiö Ijúfasta og lét hlaupa yfir sig án þess
að streitast á móti aö ráði. Þessi aöferö var
ákaflega þreytandi og olli miklum geös-
hræringum sem oft knúðu hana til aö friö-
mælast við nefiö. Hún stakk upp á frið-
samlegu hlutleysisástandi, vinsamlegu
systkinasambandi, skyldurækinni vasa-
klútsumhyggju meö fullu tillltl til sérþarfa
nefsins sem eigandinn reyndar oft skeytti
ekkert um, en allt án árangurs. Nefið vildi
ekki heldur láta sér nægja minna en ást.
Þaö var svo uppástöndugt aö á tímabili
breytti hún áætluninni og tók þaö næst á
eftir augndögunum sem voru bestu dagar
mánaöarins. i sannleika sagt elskaöi hún
augun og sagöi þeim það án þess aö láta
truflast af röddinni, sem brölti í borunni
sinni, fullkomlega ánægö meö tvileikinn á
þunnum ís yfirborðsins. Ánægö meö þá
daga sem henni heyrðu til meö tímabund-
inni nákvæmni. Hún elskaöi augun og gaf
sig þeim á vald og lét milt blik þeirra
smjúga langt inn í sig svo aö hún nokkrar
sekúndur í senn gleymdi hinu ógnþrungna
bjargi fyrir neðan. Til aö tryggja sig enn
frekar setti hún einn fridag milli augnanna
og nefsins. Eftir aö hafa æft þetta nokkurn
tima heppnaðist bragðið. Maðurinn tók
ekki eftir því aö hann var ekki viöstaddur.
Mátti aldrei veröa þess var, þvi aö það
hefði getað eyöilagt hans máta, í hverju
sem hann var nú fólginn. Þau virtu ætiö
máta hvers annars án þess að vita neitt um
hann, sem er reyndar nokkuö algengt
manna á milli. En þegar frídagurinn var
liðinn lagöi hinn heimski kjötklumpur aftur
fram sina óviöfelldnu kröfu. Hún átti aö
elska hann, líka að kannast viö hann. Hann
stóð upp úr töskunni þegar hún var aö
kaupa inn. Hann fyllti upp i skráargatiö svo
aö það var eins og lykillinn væri geröur fyrir
miklu minna op. Af sárum vonbrigöum
beitti hann alls konar lúalegum klækjum og
ofsótti hana i draumum næturinnar í hinum
skelfilegustu dularbúningum. Þaö var aö-
eins i örfá skipti á ári sem hún hafði safnaö
kjarki til aö sneiöa hjá honum. Hún
heföi máski getaö afborið reiði handanna,
ennisins, ökklanna og axlanna, en ekki
augnanna. Þeirra vegna valdi hún ávallt
hina sársaukafyllstu undankomuleið, og
hún vandi sig á að leiða hjá sér titrandi
móðgun nefsins aö svo miklu leyti sem
augun leiddu hana hjá sér. En hún var
aldrei grunlaus um aö hennar máti gæti
ekki haft hættu i för meö sér. Sennilega,
hugsaöi hún, heföi önnur kona hegöaö sér
ööruvisi. Þerriblaðskona hefði getaö etið
hann allan án þess aö hafa neitt fyrir því,
án þess svo mikið sem spýta út úr sér
hárum og beinum, og hún myndi hafa lagt
sig i leynihólf, þar sem allt lá tiltækt og vel
geymt, rakt í geymsluvökva. En fyrir hana,
sem var svo sleip og vatnsfælin, var hennar
máti eina leiðin. Hættan lá í hve erfitt var
að gera nefinu til geðs, og þegar fram í
sótti sá hún aö stefndi í stórslys. Örlög
hennar voru óbærileg og eitthvað hlaut aö
gerast. Þaö fór hægt af stað. Einn morgun
þegar hún skreið um kjökrandi og um-
komulaus, fálmandi eftir sínu miðfælna og
klofna sjálfi, vantaöi þrjá litla nagia og tvö i
sjálfu sér lítilfjörleg tannhjól sem hún not-
aöi sjaldan. Angistarfull leitaöi hún á hinum
venjulegu felustööum, því næst um allt
húsið, í kjallaranum, uppi á lofti og aö lok-
um undir runnum og trjám í garöinum. Allt
árangurslaust. Þau voru horfin og hún fann
þau aldrei aftur. Ekki svoleiöis aö neinn
tæki eftir þvi. Þetta var ekki þess konar tap
sem heimurinn lét sig varöa. Meö nagandi
kvíða i hársveröinum uppgötvaöi hún hve
ótrúlega mikið manneskjan getur misst af
sjálfri sér án þess aö starfsgetan hverfi.
Fyrst eftir aö hún var hvaö eftir annaö búin
aö missa taktinn af þvi aö hún heyröi ekki
tónlistina — en þá var liöinn langur tími,
mörg ár — leitaöi hún i óttablandinni ein-
semd aðstoðar hjá augunum, sinum trygg-
ustu vinum, og þaö var eins og blautum
klút væri vöölað um hjartaö á henni þegar
hún sá djúpt inni i augasteinunum blika á
ryögaöan málm og geröi sér Ijóst að allir
týndu hlutirnir voru þar inni i manninum og
aö hann gæti aldrei látiö hana fá þá aftur
jafnvel þó hann heföi viljaö. Blátt áfram af
þvi aö hann haföi ekki hugboð um þjófnaö-
inn. Þaö var blátt áfram refslng fyrir það
hve hennar máti var ófullkominn. Þá magn-
aöist upp i henni sjálfselskan, og hún lét
sinn eigin máta lönd og leiö, stig.af stigi,
manneskjan sem slík kom henni ekki viö
og hún skeytti um það eitt aö halda i þaö
sem henni var nauösynlegt og enn haföi
ekki veriö ginnt út úr henni. Henni stóö nú
á sama hvort henni Jókst þaö“. Tónlistin
var þögnuð og þau stóöu kyrr þegar ýtt var
við þeim. Augu hennar leituöu nefsins þö
að röðin væri ekki komin aö því ennþá.
Hún sá að það var oröið stærra og var sælt
og vingjarnlegt, úttroöiö af eignarhlutum
hennar og allt of upptekiö af aö melta þá til
að veita henni hina minnstu athygli. Það
var að lokum búiö aö fá nægju sina. Stórar
útþandar nasaholurnar beindust burt frá
henni, og í kaldri máttvana afbrýöi sá hún
að þau beindust að þerriblaöskonu sem
einmitt dansaði framhjá. Einnig hún virtist
hafa nefkvef.
— Vertu hjá mér, nef, sögðu leifarnar af
rödd hennar ógreinilega, og meö litillátu
kvefsnippi sneri þessi nú svo tigulegi vöxt-
ur sér aftur með tregöu aö henni. Héðan i
frá mundi hann lifa í þeirri von sem aldrei
mundi slokkna að hann fengi að lokum
húöina og beinin, hið eina sem vantaði.
4