Lesbók Morgunblaðsins - 16.01.1977, Blaðsíða 11

Kvikmyndir
Sigurður Sverrir Pálsson
Oskubusku-
ævintýri
Línu rauðsokks
LINA Wertmiiller nefnist lltil,
ftölsk kona undir fimmtugt.
Hún hefur á sfðustu tfu árum
samið og leikstýrt um það bil
jafnmörgum kvikmyndum f
heimalandi sfnu. Myndir þess-
ar hafa ekki vakið sérstaka
hrifningu, hvorki hjá ftölskum
áhorfendum eða gagnrýnend-
um, þó þeir hafi talið þær vel
gjaldgengar. Þessar myndir
hafa nær ekkert verið sýndar f
öðrum Evrópulöndum, og nafn
Linu Wertmiiller er svo til
óþekkt meðal kvikmyndahúsa-
gesta þar. En á sfðasta ári fór
lukkuhjólið að snúast heldur
betur fyrir- Lfnu litlu. Hún
hafði komið 4 myndum inn á
Amerfkumarkað, og skyndilega
uppgötvuðu dreifendur mynd-
anna, að þær drógu að sér sæg
áhorfenda. Gagnrýnendur bitu
á agnið og Wertmuller var jafn-
að við Fellini, Antonioni og
Bertolucci. Og myndir hennar
eru nú á góðri leið með að
verða betur sóttar f
Bandarfkjunum en myndir
nokurra annarra erlendra
höfunda.
Ameriskir gagnrýnendur
hafa sakað ítalska starfsbræður
sina um sofandahátt í starfi, að
sjá ekki snilli Linu. Evrópskir
gagnrýnendur vilja hins vegar
gera litið úr þessu mikla
umtali. Þeir segja m.a. að Lína
sé aðeins „New York-
fyrirbrigði", Italarnir kalla
hana hæðnislega „Santa Lina di
New York“ og enski gagnrýn-
andin Alexander Walker segir:
„Hún er kvenhatari, en siglir
undir fölsku flaggi sem
pólitiskur krossfari."
Wertmiiller telur þessi um-
mæli ómakleg og bendir á, að í
myndum sínum geri hún
skefjalaust grín að karlmannin-
um, heimsku hans og hégóma-
girnd. Það rennir hins vegar
stoðum undir þá skoðun
Walkers, að hún sé kvenhatari,
að i Bandaríkjunum skiptast
gagnrýnendur nokkuð I tvo
hópa I dómum sinum. Konurn-
ar eru yfirleitt fremur
neikvæðar í garð Linu, en karl-
mennirnir eru hins vegar
ósparir á fögur lýsingarorð.
WertmUller þykir þessi afstaða
kvenna til verka sinna vera
byggð á misskilningi og finnst
þetta ákaflega leiðinlegt þar
sem hún segist vera „mjög
hlynnt kvenréttindabaráttunni
og ég er fús til að vinna fyrir
konur — en innan minna eigin
marka“. Hvort sem umtalið um
Linu WertmUller er byggt á
misskalningi eða ekki, er það
staðreynd, að myndir hennar
eru vel sóttar, og vekja athygli.
Lina WertmUller gerði sina
fyrstu mynd árið 1963.
Nefndist hún The Lizards og
fjallaði um hinn staðnaða lífstil
og hugsunarhátt á S-Italíu, likt
og myndir Pietro Germi. Að
sögn WertmUller fékk hún 14
alþjóðleg verðlaun fyrir mynd-
ina en þrátt fyrir það gengu
sýningar á henni illa. Arið 1965
gerir hún myndina Let’s Talk
About Men auk þess sem hún
vinnur fyrir sjónvarp og 1967
gerir hún mynd um popptón-
list. Það er svo ekki fyrr en
1972 að WertmUller gerir The
Seduction of Mimi, fyrstu
myndina af þeim fimm, sem
umtalinu valda. Þessi mynd var
sýnd hér sem mánudagsmynd
fyrir um það bil 2 árum og segir
hún frá ungum róttækum
verkamanni (Giancarlo
Giannini) sem lætur Mafíuna
múta sér og missir áhugann á
pólitískum hugsjónum, þegar
hann verður ástfanginn og gift-
ir ,sig. Love and Anarchy er
gerð árið eftir og fjallar I
meginatriðum um sama efni,
þ.e.a.s. um róttækan ungan
mann (Giannini), sem hefur í
hyggju að myrða Mussolini, en
ástin kemur í veg fyrir þá
áætlun. 1974 gerir Wertmilller
AIl Screwed Up og 1975 gerir
hún tvær myndir, Swept Away
og Seven Beauties, en báðar
þessar myndir eru væntanlegar
hingað á þessu ári. Fullu nafni
heitir fyrri myndin Swept
Away by an Unusual Destiny in
the Blue Sea of August. Hér
leikur Giannini enn róttækan,
fátækan ungan mann, sem
hefur orðið skipreka á eyðieyju
ásamt ríkri og hortugri yfir-
stéttarstelpu. Aldagamalt bál
kúgarans og hins kúgaða bloss-
ar upp á milli þeirra I orðum og
athöfnum, þegar Giannini reyn-
ir að hefna harma sinnar
stéttar á fyrrverandi kúgara,
The Seduction of Mimi
Lina Wertmiiller
Seven Beauties: Giancarlo
Giannini
með þvi að niðurlægja stelpuna
og misnota á allan hátt. Mörk
stéttaskiptingarinnar verða
hins vegar nokkuð óljós, þegar
ástin blandast inn i baráttuna. I
Seven Beauties leikur
Giancarlo Giannini ungan
Napólibúa, Pasqualino, sem
lifir ' samkvæmt þeirri
meginreglu, að lifið verði aldrei
of dýru verði keypt. Aðeins það
að draga andann skiptir máli;
til að ná þvi marki má fórna
öllu. Og Pasqualino fær sannar-
lega að auðmýkja sig og niður-
lægja til að halda lifinu. Eftir
að hafa drepið mann óviljandi,
liggur einasta undankomuleið
hans á geðveikrahæli, þaðan á
vigstöðvar seinni heims-
styrjaldarinnar og eftir að hafa
gerst liðhlaupi þar er hann
gripinn af nazistum og settur I
útrýmingarbúðir. En
Pasqualino er ákveðinn i að lifa
þetta af þó svo að hann þurfi að
niðurlægja sig og auðmýkja út
yfir öll mörk.
Myndir Wertmtillers eru all-
ar gerðar i léttum dúr og þegar
hún var spurð, hvort hún væri
ekki hrædd um, að pólitískur
boðskapur i myndunum færi
fyrir ofan garð og neðan hjá
áhorfendum í hlátursköstun-
um, svaraði hún; „Hvers vegna
þarf að segja alvarlega, póli-
tíska hluti á alvarlegan hátt?
Það er ekki eina leiðin til að
koma pólitiskum vandamálum
á framfæri. Þvert á móti;
reynslan sannar hið gagnstæða;
alvarleg umfjöllun um pólitisk
vandamál er ekki eins árang-
ursrík eins og gamansöm um-
fjöllun. Mér stafar alltaf ótti af
valdi, sem er birt i mjög alvar-
legu ljósi, vegna þess að vald í
sjálfu sér þarfnast þessarar
alvöru til að vera ógnvekjandi.
Til að viðhalda gagnrýnisgetu
okkar, þurfum við einnig að sjá
hinar fáránlegu hliðar á vald-
inu. Við þurfum einnig að geta
hlegið að sjálfum okkur, við
þurfum hlátur, sem sýnir okk-
ur, að við erum nógu skynsöm
til að viðurkenna, að við erum
fáránleg".
Það er ekki ólíklegt, að létt-
leikinn i myndum Linu eigi
stóran þátt I vinsæidum þeirra.
En hvers vegna eru það aðeins
Bandarikjamenn, sem hlæja að
myndunum? Hver er ástæðan
fyrir þessum skyndilegu vin-
sældum? Sú skoðun hefur verið
látin í ljós, að þar sem pólitisk
umfjöllun og hugmyndir um
stéttabaráttu séu nær óþekkt
fyrirbrigði í ameriskum kvik-
myndum, þá kitli þessi létta
umræða pólitiska vitund þeirra
— I öruggri fjarlægð. Á Ítalíu
hinsvegar er þessi umræða dag-
legt brauð, og myndir Wert-
muller, sem eru taldar aðeins
til vinstri á pólitísku linuhni,
eru þvi aðeins eitt blæbrigðið
til viðbótar I hið pólitiska litróf
á Italiu.
Aður en fleiri myndir eftir
WertmUHer hafa verið sýndar
hér, en best að geyma frekari
vangaveltur um það, hvað það
er í myndum hennar, sem heill-
ar áhorfendur. Það er hins veg-
ar yfirlýst stefna Wertmúller,
eftir reynsluna, sem hún hafði
af Lizards, að hún ætlar mynd-
um sinum að ná til sem flestra.
Það er lítið gagn í þvi að gera
meistaraverk, sem enginn
nennir að horfa á, segir hún.
Hér er um að ræða grundvallar-
vandamál, sem allir skapandi
listamenn verða að taka afstöðu
til. Það er almennt viðurkennt i
þessari listgrein, að láti lista-
maðurinn undan kröfum áhorf-
enda um dægrastyttingu og
skemmtun, þá missi verkið
jafnmikið I hugsun og listrænu
gildi. WertmUller kveðst fús til
að taka i þjónustu sina hákarla
og brennandi skýjakljúfa, ef
hún telur það nauðsynlegt, til
að koma hugmyndum sinum á
framfæri. Framleiðendum I
Bandarikjunum líst vel á þess-
ar hugmyndir Linu, og fyrir-
tækið Warner Bros. hefur gert
við hana samning um að gera
þrjár myndir i Bandaríkjunum.
Á meðan þær myndir eru í und-
irbúningi (fyrsta myndin á að
heita Perhaps, Perhaps, Per-
haps — It’s All Brando’s
Fault!) er WertmUller að und-
irbúa aðra mynd, Tereza
Batista, Tired of War, sem gerð
verður í Braziliu, eingöngu af
kvenfólki. Það mun þvi líða
nokkur timi, þar til reynsla
fæst af því, hvort Lina tekst að
sætta sjónarmið lista og gróða,
en enn sem komað er hefur það
gengið heldur erfiðlega.