Lesbók Morgunblaðsins - 19.11.1972, Blaðsíða 11

Ríkarður vinnur að tréskurði á vinnustofu sinni.
snarræði fastataki á árásarmann-
inum, keyrir hann upp yfir höf-
uð og beint á hausinn í tunnu,
sem stóð þar s'kammt frá, lét
hann svo eiga sig, en hélt áfram
með pundarann. Þá sagði faktor:
„Það er víst bezt að láta helv. . .
'hann Einar hafa úttektina, áður
en hann drepur eða lemstrar
fleiri menn.“
En af faktorsfrænda er það að
segja, að svo dyggilega hafði ver
ið á eftir fylgt, að hann sat ríg-
fastur á herðunum í tunnunni.
Vildi :þá svo til að Jensen beykir
var þar nærri staddur eins og
fleÍTÍ. Sótti hann af hinni mestu
skyndingu drífholt og sleggju til
að slá manninn, en ekki köttinn
úr tunnunni. Þess má geta að fakt
orsfrændi var nærri tvö hundruð
punda maður.
Öðru sinni voru þeir Núpsbræð
ur sunnan fjarðar sem oftar
ásamt fleiri Ströndungum. Hitt-
ist þá þannig á, að danskt her-
skip lá inni á Djúpavogi. Voru
skipsmenn 'i landi. Yfirmennirnir
inni á kontór hjá faktor, sjálf-
sagt á fyHiríi, en dátarnir stóðu
heiðursvörð um athöfnina utan-
búðar. Höfðu þeir raðað sér upp
utan við búðardyrnar all langa
röð tveir og tveir saman og sneru
bökum við búðinni. . . Hér var
ekki greitt aðgöngu fyrir Strönd
ungana, með því að vitanlega
hefði það gengið stórglæpi næst
að fara að ama Dönum með fyr-
irgreiðslu Isiendinga, og það
fremur sauðfárra vaðmálskarla.
Slíkt kom ekki til máia. Hjörleif-
ur var sá einasti bátsverja, sem
kunni löngulært babl í dönsku.
Reyndi hann nú að gera Dön-
um það skiljanlegt, að þeim
dauðlægi á að komast að. Að
hann væri Ijótur í dalinn. Haf-
gall í austrinu. Aðgíll hafði runn
ið undan sól nýlega og að Núps-
höfði væri nánast hamragjögur
eitt og hreinasti manndrápsbás í
skammdegismyrkri og svöldr-
anda. Danir tóku ræðu Hjörleifs
að vísu ekkert iila. Skóku höf-
uð sín smávegis, brostu góðlát-
lega og veifuðu höndum frábægj-
andi með tioffmannlegu handa-
pati. Einar var víst heldur litið
framgenginn i danskri tungu, en
skildi þó hvað fram fór. Lét
hann nú hendur standa fram úr
ermum og verkin tala. Réðst
hann á dátaröðina umsvifalaust,
tók tvo og tvo í einu, sinn með
hvorri hendi og þeytti þeim til
hliðar. Skullu sumir en aðrir
skondruðu eða fóru á handahlaup
um út um ailt ,,Pláss“, þeir sem
eftir voru viku undan, en Strönd
ungarnir þustu hindrunarlaust
inn í búðina. Það er nú stund-
um gaman að geta tekið til hend-
inni.
Einu sinni sem oftar voru þeir
bræöur syðra, þ.e. sunnan fjarð-
ar. Þá var Jensen beykir, sá er
sló manninn úr tunnunni, fuliur
og siagsaði þar um „Plássið."
Hann var slagsmálamaður og ill-
ur viðskiptis og vandræðaseggur
við öl. Stóð kvenfólki ógn af hon
um, því að hann lamdi unglinga
og hafði í hótunum við konur, en
fuilorðnir karlmenn flestir á sjó.
Þegar kvinnur staðarins sáu Núps
bátinn við bryggjuna, ruku þær
þangað og beiddust hjálpar, og
var þá vitaníega sérstaklega treyst
á Einar.
Einar kvaðst ekkert kunna til
slagsmála, gætu slíkir menn sem
beyksi verið búnir að slá mann í
rot,' fyrr en varði. Samt gæti
hann ekki neitað því, að hann
hefði gaman af að sjá framan i
kauða í þessum ham. Fóru þeir
Ströndungar svo með konunum
upp á „Plássið", sem kallað var,
ofan við áðurnefnda Löngubúð.
Þar hjá er lítið ræsi og smábrú
yfir, sem kölluð var „sliskinn"
uppá danska tungu.
Þegar þangað kom, er beyksi
þar í þeim ham, sem áður er lýst.
E.t.v. hefur Einar gengið fremst-
ur og ræðst beyksi að honum um
svifalaust með hinum ægilegustu
boksaratflburðum og mi'klum háv
aða. Hér urðu samt snögg um-
skipti. Fyrr en varði var Jensen
beykir kominn í háaloft á armsúl
um Einars, sem keyrði beykinn
umsvifalaust inn undir annan
brúarsporðinn (sliskann), og kast
aði Einar nokkrum steinvölum
undir brúarsporðinn á eftir boks
aranum. Grjót hafði áður verið
hrunið undir hinn brúarsporð-
inn, svo að beyksi var þárna
fullkomlega innilokaður, þangað
til hjálp hefur komið utan að.
Þó að „fjarlægðin geri fjöllin
blá og mennina mikla", þá breytt
ist þetta aldrei hvað Einar snerti.
Hann hélt alltaf sínu áliti fram í
háa elli, og ekki hreif hann mig
minnst í hinzta sinn, er ég hitti
hann sumarið 1943. Þá var Einar
89 ára að aldri og var um nokk-
urra ára skeið í Fögruhlíð við
Djúpavog, en þar hafði frá
ómunatíð verið ógróinn (nakinn)
kletturinn upp af bænum.
Veturinn áður hafði Einar unn
ið að því a'lf lengi að bera mold
í pokum á bakinu úr fiögum þar
i nánd upp á klettinn. Síðan bar
hano fiskislóg á vertíðinni einnig
á ba'kinu alla leið utan úr Ytri-
Gleðivík upp á klettinn og sáði
í um vorið. Enda var iðiigras á
klettinum strax þar um sumarið.
Leiðin, sem Einar bar slógið, er
sjálfsagt dyggilega hálfur kíló-
metri. Þar af tvær brattar brekk-
ur og mýrarsund, allt vitund
ógreiðfær leið. Gjöri aðrir betur,
þótí yngri séu.
Morguninn, sem við Karl bróð-
ir minn fórum inn i Fögruhlíð til
að kveðja Einar, sá ég sjón, sem
rann mér svo til rifja að mér var
um stund algjörlega máls varnað,
og okkur bræðrum báðum.
Það sem hafði sl'ík áhrif á mig
var að sjá þennan gamla íslands
kappa slá á hnjánum, sökum fót-
hrymi ellinnar og sjóndepru, en
þannig var hann búinn að slá allt
túnið, og er það eitt fegursta af-
rek, sem ég hef heyrt um getið.
Veður var fagurt og heitt þenn-
an dag og var Einar fáklædd-
ur og sló af feikna áfergju og í
einu kófi, og þá sá ég aðra sjón,
sem mér þótti merkileg, því að
hún gaf mér vitneskju þess, sem
ég vissi ekki að til væri. En það
var fagurlega vöðvaður og slétt
afrenndur líkami níræös manns,
svo sem ungur íþróttamaður væri.
Þá skildi ég fyrst til fulls hina
fágætu kjarnorku þessa manns,
sem ég hafði heyrt svo mikið af
látið.
Og ef það eru ekki slík öldur
menni sivinnandi landi og þjóð
til hags og sóma allt fram í and-
látið, sem bera skal virðingu fyr-
iir, þá þekki ég ekki hvar og
Ihvenær vér skulum kné vor
jbeygja.
Skemmtilegir nágrannar
Hér á Grundarstíg 15 höfðu
búið tveir rithöfundar áður en ég
kom hingað. Þaö er eins og hús-
inu fylgi eitthvert listrænt and-
rúmsloft.
Hér bjó Guðmundur Magnús-
son (Jón Trausti) um skeið og
skrifaði hér mikið af sögum sín-
um. Talið er, að hann hafi skrif-
að þær mest milli klukkan 4—7
á daginn. Hann var prentari að
atvinnu og vann i Gutenberg, en
hætti nokkuð fyrr en aðrir og
skrifaði fram að kvöldverðartíma.
Á kvöldin gekk hann oft út í bæ-
inn með konu sinni og dóttur.
Hann andaðist úr spönsku
veikinni 1918 á bezta aldri. Þá
var hér slegið á nótur sorgarinn-
ar.
Hér bjó einnig Helgi Valtýsson
um skeið. Hann var einnig rithöf-
undur og eldheitur hugsjónamað
ur. Helgi var einn aðalstofnandi
Ungmennafélags Reykjavíkur og
Sambandsstjóri Ungmennafélag-
anna um skeið. Já, það hefur ým-
islegt gerzt í þessu húsi. Af Helga
keypti ég þetta hús, sem hefur
verið athvarf mitt síðan, bæði
íbúð og vinnustofur.
En bakhúsið hér á Grundar-
stig 15 er einnig merkilegt. Það
mun upphaflega hafa verið byggt
af Davíð Östlund fyrir kristni-
boðsstarfsemi og prentsmiðju. Ég
söng þar stundum með Stefáni Ei-
Til hægri er hin kunna teikning: Ríkarðs af Bólu-iHjálmari, gerð eftir lýsingu
þeirra, sem mundu skáldið. Til samanburðar er hér til vinstri mynd af Hjálmari
Hjálmarssyni á Húsavík, frænda Bólu-Hjálmars. Bíkarður þekkti hann eklá, þeg-
ar myndin var gerð, en svipm-inn leynir sér ekki.
11