Lesbók Morgunblaðsins - 19.11.1972, Blaðsíða 4

La lune blanche
luit dans les bois.
De chaque branche
part une voix.
sous la ramée . . .
O, bien aimée.
(iuAimindur (iudmundsson skóla-
skáld hefur þetta þannifi::
Máiiinn hvítur
á skógra skín
í limi þýtur —
um laufsal streyma
eimar lióðhreima . . .
('nnusta mín!
Jakob Jóh. Smári hefur þaó
þannig::
Tunfflsljósió hvítt
i skÓKÍ skín.
Illjómar þ.vtt
um laufsins lín
á hverri grein:
Ó, ást mín ein!
JielKÍ llálfdanarson orðar þaó
hinsveffar þannig::
Mánaljós glitrar
í laufskóga leynum,
og rödd sem titrar
í rökkvuðum greinum
ómar og: dvín . . .
ó, ástin mín.
Vió samanburó kemur í ljós, að
(iuómundur Guómundsson hefur
bezt náð hrynjandi frumtextans,
Jakob Jóh. Smári hefur á hinn bóg:-
iun þýtt nákvæmast þessara
þriffgja mynna, en Helfiá Hálfdan-
arson er hvað leiiíjst frá frumtext-
anum, líkt og hann hafi haft hann
til hliðsjónar einungis. Ef til vill
birtast þarna mismunandi sjónar-
mió ffafriivart Ijóóaþýóinuuni, ann-
arsvejfar aó vera eins trúr frum-
textanum og fært þykir, hinsvegar
þaó sjónarmið sem bendlaó hefur
verið við Jónas Hallg:rímsson
vegna meðferðar hans á Heine, að
yrkja nýtt kvæöi upp úr erlenda
kvæðinu, og: hafra því þannifr, að
þaö verði sem kunnuglegast ís-
lenzkum lesendum. Jakob Smári
viróist hafa haldið fast við fyrri
kostinn, (einnifi: Guðmundur Guð-
mundsson, þótt miður tækist), en
Helgi Hálfdanarson við síðari kost-
Jxin. Orðfæri Verlaines er eins ein-
falt ofr verða má. l»að er bókstaf-
lega einkenni ljóðsins og styrkur.
Jakob Smári reynir fíreinilega að
ná þessum einfaldleik, þar fatast
(íuðmundi Guðmundssyni, sérstak-
iega í öðru erindinu, þar sem hann
nær ekki heldur hrynjandi frum-
textans (Skógartjörn blá —,
skuggsjá djúpgljá — osfrv.) en
Itelgi Hálfdanarson velur sér
íburðarmeiri stíl en er á ljóði Ver-
laines. Til dæmis má taka, að ekk-
ert mánaljós glitrar í ljóði Ver-
laines, heldur skín tunglið einfald-
lega I skóginum, ekki í „laufskóga
leynum“, og hvergi er getið um
„rödd sem titrar“ né „rödd sem titr-
ar í rökkvuðum greinum, ómar
og dvín“, heldur einungis um rödd
sem berst frá hverri grein undan
laufinu.
Hér gefur á að líta hver vandi
Ijóðaþýðendum er á höndum, þeg-
ar þeir þurfa að ráða við sig
hvernig þeir skuli nálgast frum-
kvæði. Segja má til dæmis að Guð-
mundur skólaskáld og Helgi séu
nokkuð langt frá frumtextanum,
en Helgi nær því þó með aðferð
sinni að yrkja fallegt ijóð á ís-
lenzku, þar sem Guömundur fer
vel af stað, en hlekkist fljótlega
á, að þvl er mér sýnist fyrir þá við-
leitni að vera trúr höfundinum.
Jakob Jóh. Smári nær beztum ár-
angri með því að temja sér það
einfalda málfæri sem einkennir
ljóð Verlaines og víkja til hliðar
hverju aukaskrúði sem ekki heyrir
Verlaine til.
Ég gat þess að þýdd hafa verið
tvö Ijóð eftir Verlaine frá þeim
tíma, þegar hann hafði ekki enn
kynnzt Itimbaud, og nú hef ég
fjallað nokkuð um annað þeirra.
Hitt ljóðið heitir á frönskunni
(O J>LOQUE SENTIMENTAJ.,, sem
þýðandinn, Jón Helgason prófessor,
nefnir á íslenzku „Viðkvæma sam-
ræðu". Skll ég ekki hversvegna
4
þýðandi notar hér orð í eintölu sem
venja er í íslenzku máli að hafa í
fieirtölu, og virðist engin ástæða
hafa verið tii þess arna, þótt ein-
tölumynd sé notuð í frönsku máli.
En hvað sem því iíður, þá hefur
þýðing þessa kvæði heppnazt mjög
vel og líklega betur en aðrar þýð-
ingar á ljóðum Verlaines. Jón
Helgason hefur farið eins nærri
frumtextanum og kostur var, en
jafnframt leitazt við að halda hug-
blæ Verlaines.
l»á skal vikið að þeim tveimur
Ijóðum Verlaines frá tfmabilinu eft-
ir örlagarík kynni hans af Him-
baud sem til eru í islenzkri þýð-
ingu. Annað þessara ljóða er úr
Ijóðabókinni ROMANCES SANS
PAKOL.ES, frægt ljóð, einfalt og
furðulega sterkt f orðfæð sinni; um
tómleikagrát hjartans, líkt við
regnið sem fellur stillt á bæinn. (II
pleure dans mon coeur comme il
pleut sur Ja ville). I»etta kvæði hef-
ur Helgi Hálfdanarson þýtt. Hann
hefur breytt hættinum nokkuð til
að ná meiri kliðmýkt, en við það
hætast aukaorð inn í Ijóðið og það
fjarlægist höfund sinn, svo sem
upphafið sýnir:
Mitt lijarta í hljóði grætur
er hnígur regn á bæinn . . .
Hitt ljóðið orti Verlaine í fangels-
inu í Belgíu, og birti í bók sinni
SAGESSE. I»á var hann búinn að
snúa fullur iörunar aftur til kat-
ólskrar kirkju, þótt ekki reyndist
það haldgott. JJóðið hefst á þess-
u m orðum:
Le ciel est, perdessus le toit,
si bleu, si calme,“
Skáldið sér úr klefa sínum bláan
himininn, en pálmagrein vaggast
yfir húsþaki. Tveir menn hafa þýtt
þetta Ijóð, Helgi Hálfdanarson ann-
arsvegai og Magnús Ásgeirsson
hinsvegai. I»ýðing Magnúsar er
tómur misskilningur frá upphafi til
enda. Hér kann að hafa ráðið það
sjónarmið, að hafa ljóð Verlaines
aðeins til hliðsjónar við að yrkja
nýtt kvæði á íslenzku, en í þessu
tilviki fer illa á því og endar með
leirburði sem í sjálfu sér hefði ekki
átt að bendla við Verlaine. Heitið,
sem Magnús Ásgeirsson velur ljóð-
inu, hljómar eins og öfugmæli, þeg-
ar haft er í huga hvernig ljóðið
varð til og hvers eðlis það er.
„Heimkoma“ er yfirskrift Magnús-
ar á þessu ljóði, sem Verlaine yrk-
ir í fangklefa sfnum. I»ar var sann-
arlega ekki um neina heimkomu
að ræða. Himinninn og tréð sem
Verlaine getur um í ljóðinu, er sá
himinn og það tré sem hann sér
út um gluggann á klefanum sínum,
og hljóðin sem heyrast eru hljóðin
úr horginni, utan fangelsismúr-
anna: Cette paisible rumeur — la
vient de la ville. Fanginn, sem
horfir á bláa himinrönd og hlust-
ar á hljóðin fyrir utan, beinir hug-
anum að sjálfum sér: l»ú, sem
þarna grætur, hvað hefurðu gert
við æsku þína?
— (iu’as-tu fait, o toi que voila
Pleurant sans cesse,
Dis, qu’as-tu fait, to que voila,
De ta jeunesse?
I»ar segir Magnús:
Hvað gerðir þú, sem grætur hér
við gömlu árin?
I tveimur fyrri vísuorðunum hef-
ur hann ,,gest“ sem „grætur hér“,
líkt og átt sé við gamlan mann sem
kemur gestur í átthagana, saman-
ber nafnið sem Magnús velur
kvæðinu — „Heimkoma*4 —, sem
á sér enga stoð f frumkvæðinu.
I»ar var enginii gamall maður að
koma heim, heldur sat ungúr mað-
ur í fangaklefa sínum. Helgi Hálf-
danarson hefur sfðustu vísuorðin
þannig:
Hvert hurfu liðin æviár
með æsku þína?
i»etta er að því leyti betra að
hugmyndin um gömlu árin er horf-
in, en það er að öðru leyti fjar-
lægt frumkvæðinu. Verlaine er
Framh. á bls. 16
fslenzka fjölskyldan í Malasiu, Birgir Hermannsson og Alda Sig^ryggsdóttir
með börnin þrjú, Salome, I>órð og: Guðmund.
r-J \f( 0 D n 7 7H r-1 — m
uí iL/u 1 u JoU V LuJ
í heimsókn hjá íslenzkri f jöl-
skyldu í Malasíu
Eftir Elínu Pálmadóttur
o
dLí
Birgir fer út á mámidagrsmorgniim á 200
tonna bátnum KL JUBAU FAO 59, fiskar í
gfampandi sólskini og blíðviðri í Bengal-
flóa í 28 stijra heitum sjó oa: kemur inn um
hádegi á föstudögiun. Venjulegra fer fjöl-
skyldan hans i klúbbinn sinn á föstudags-
kvöldiuu, þar sem þá er sýnd kvikmynd á
stóru tjaldi úti við sundlaugina. Krakkarn-
ir liorfa á kvikmyndina og hjónin geta á
meðan setið á hlýju kvöldi með glas á barn-
um, sem er opinn út yfir sjóinn, ef bau ekki
kæra sig um að sjá kvikmyndina. Siðan
eig:a þau öll helgina saman. Það hlýtur að
vera nokkuð annað líf fyrir íslenzkan skip-
stjóra og fjölskyldu hans en þegar hann
sótti í vetrarveðrum á norðlæg: Islandsmið á
fiskiskipi alla dag-a er gaf á sjó.
Þessa fjölskyldu, Birgi Hermarms-
son, Öldu Sigtryggsdóttur konu hans og
börn þeirra þrjú 'hiitti blaöamaður Mbl. í
Penang í Malasiu, á 5. 'gráðu norðlægrar
brei'ddar. Þar starfar Birgir á vegum FAO,
Matvæla og landbúnaðarstofnunar Samein-
uðu þjóðanna og kennir fiskimönnum, ger-
ir veiðarfæratilraunir og kannar ný 'fis'ki-
mið. Þarna í Penang, sem er (talin einhver
þægilegasti dvalarstaðurinn í Suðaustur-
Asíu, hafa þau verið í eitt ár, en voru áð-
ur á Jamaica í 2 ár. Öll kann Ifjölskyldan
ákaíilega vel við sig 4 hitalbeltinu. Börnin,
sem eru Guðmunda 11 ára, Þórður 9 ára og
Salome 6 ára ganga í enskan skóla, en voru
í sumarleyifi uim mánaðamót ágúst og sept-
ember, þegar landa 'þeirra frá íslandi bar
að garði og dvaldi hjá íþeim í nokkra daga.
Slikt hafði ekiki fyrr gerzt, utan 'þegar Þor-
björn Finnbogason skipsitjóri kom með bát
sinn á flótta undan stríðinu S Bangadesh í
lok nóvember, og þegar Björn Bjarnason
skipstjóri kom í snögga heimsókn imeð (fjöl-
skyldu sína frá Singapore. En ibáðir vinna
á 'þessum stöðum að svipuðum vertoefnum og
Birgir fyrir FAO. — Og víst ekki hætta á að
íslenzku gestirnir verði fleiri, sagði Alda. Á
Jamaicu hittum vð aidrei íslending utan
íslenzka ikonu, sem þar er gilft. Hér eru
meira að segja sárafáir Norðurtandabúar,
bætti hún við. Rétt að hægt var að drifa
upp 5 Norðurlandakonur til að útbúa nor-
rænt kynningarkvöld hjá KFUK 'fyrir
skömmu.
Birgir er frá Isafirði, einn af
hinuim kunnu afflaskipstjórum, sonum Her-
manns Hermannssonar, sem ilengi var í Ög-
urvik, og Salome Gunnarsdóttur. Ald'a er
lika Isfirðingur, dóttir Sigtryggs Jörunds-
onar, brunavarðar iþar og Hjálmfríðar
Guðmundsdóttur. Þegar Birgir hafði lokið
námi 1 verzlunarskóla og Alda orðin hjúkr-
unarkona, giftu þau sig. En Birgir var þeg-
ar tfarinn að vera á sjó með Þórði bróður
slnum á Þorsteini Ingólfssyni og hefur síð-
an ekki farið í laind. Hann itók stýrimainns-
próf, var um tiima á Auðunni Ifrá Hafnar-
firði og síðan á Ögra þeirra bræðra írá þvi
skipið kom til landsins, tfyrst sem Stýrimað-
ur hjá Þórði bróður slnum og síðan sem
skipstjóri, þar til skip og skipstjóri fóru
utan og teiðir skildu. Birgir fiskaiði síðasto
farminn á Ögra, áðtur en hann var seldur
til Suður-Ameríku, og flaug svo morgun-
inn eftir sjálfur til Róma'borgar til fundar
við FAO-menn. Það var í iok október 1969.
Hilimar Kristjónsson, forstjóri hjá FAO,
hafði iþá verið á Islandi og falað islenzka
fiskimenn til FAO. Hilmar ætlaði Birgi að
fara 'til Panama, en í Róm var þvi breytt
ytfir í starf í Mexico. En þá vantaði illilega
skipstjóra til Jamaica. Þangað fór Birgir í
desember og Alda ktom á eftir honum með
börnin, sem þá voru 3ja, 7 og 8 ára gömul.
Þau bjuggu svo 5 Kingston á Jaimaica í
tvö ár, en likaði ekki sértega vel. — Þú
ættir að sjá hve allt var sMtugt og fátækt
þar, sögðu krakkarnir við mig.