Lesbók Morgunblaðsins - 20.02.1966, Blaðsíða 11

SIGGI SIXPEHSARI
A erlendum bókamarkadi
Guðfræði
Schleiermaclier On Christ and
Religion. Richard R. Niebuhr.
SCM Press Ltd. 1965. 45/—.
Bók þessi kemur út í hinum
ágæta bókaflokki SCM-útgáfunn-
ar „Library of Philosophy and
Theology". í þessum fiokki hafa
birzt mörg ágæt rit eftir marga
fremstu guðfræðinga nútímans.
Schleiermacher var og er einn
fremsti meðal guðfræðinga. Þessi
bók er útgefin af Niebuhr, sem
telur að höfundur sé nokkuð mis-
skilinn af Brunner og Barth og
því af fleirum, sem sækja sitt vit
til þeirra. Hann útlistar í þesari
bók ýmsar kenningar Schleier-
machers, af mikilli nákvæmni.
Fyrst tekur hann til meðferðar
rit hans um almenn trúarbrögð
mannkynsins og skilning hans á
mannlegum tjáningarformum og
siðfræði og áhrif hennar í hugs-
unargang og sögu. í öðrum kafla
ritsins tekur Niebuhr til með-
ferðar rit Schleiermachers um
kristindóm, þar sem hann reynir
að svara því, hvað sé kristni og
hvernig sé háttað sambandi
kristninnar og annarra trúar-
bragða. Einnig ræðir hann í þess-
um hluta hvað sé guðfræði, og
loks hver sé útlistun guðfræðinn-
ar á Kristi. Þetta rit. er fyrst og
fremst ætlað guðfræðingum, en
er þó þann veg samansett að leik-
menn, sem áhuga hafa á þessum
efnum, geta notað það. Nú er
mikill blómi í trúfræði meðal
mótmælendakirknanna, ágætis
rit hafa birzt undanfarin ár eftir
hina lærðustu og gáfuðustu guð-
fræðinga, þýzka, enska og banda-
ríska. Það er fyrst nú að þessa
eru farin að sjást einhver merki
hér á landi meðal þeirra, sem
eiga að starfa að þessum málum,
og þá einkum meðal þeirra yngri.
Þetta er eitt þeirra rita sem ætti
að lesast.
Bókmenntir
Deutsche Prosa Erzáhlungen seit
1945. Hg.: von Horst Bingel. dtv
1965. Deutsche Lyrik Gedichte
seit 1945. Hg.: von Horst Bingel.
dtv. 1965. 2. Auflage. dtv. 1965.
DM 13.60 (bæði bindin).
Útgefandi hefur reynt að safna
þeim smásögum í þessa bók, sem
gefa bezta mynd af einkennum
þýzkrar frásagnarlistar eftir síð-
ari styrjöldina. Einkenni hvers
höfundar birtast ekki nema að
litlu leyti í svo knöppu úrvali,
enda er tilgangurinn fyrst og
fremst sá að ná heildarmynd-
inni. Tilraunastarfsemi hefur
verið mikil í þýzkum bókmennt-
um eftir stríðið, eins og reyndar
annarsstaðar í heiminum. Mikið
af þessu efni er aðeins tilraun
og verður aldrei annað, auk þess
eru útgefendur óvíða eins ný-
ungagjarnir eins og þýzkir út-
gefendur þessara ára. Það skort-
ir beinlínis höfunda. Tími og
lestrarkunnátta eykst. stöðugt,
bækur hafa aldrei verið eins auð-
fengnar og ódýrar sem nú, og auk
þess getur velheppnuð útgáfu-
starfsemi orðið vel arðbær. Vasa-
brotsbókin hefur valdið þátta-
skilum í þessu efni. Þrátt íyrir
þetta er erfitt að benda á einn
höfund og segja: þessi ber af,
þeir eru meira og minna sæmi-
legir. Alls eru í bókinni verk eft-
ir sextíu og sex höfunda, meðal
þeirra eru Böll, Borchert, Dúrr-
enmatt, Frisch, Grass, Hildes-
heimer, Walser og nokkur fleiri
þekkt nöfn Útgefandinn er skáld
og hefur gefið út nokkur þekkt
ljóðasöfn og auk þess þetta útval
þýzkra ljóða eftir 1945. Þetta úr-
val kom fyrst út hjá Deutsche
Verlags-Anstalt 1961, var gefið
út í þessari útgáfu 1963 og er nú
prentað í annarri útgáfu 1965.
Hér eru ljóð eftir eitt hundrað og
eitt skáld, sem yrkja á þýzku.
Tímabilið birtist skýrar í þessu
formi en í óbundnu máli; þessi
ljóð endurspegla Ragnarökkur
Evrópu og minna á Ijóðaúrval,
sem kom út eftir fyrri styrjöld-
ina og hét „Menscheits-
dammerung". Andi beggja bók-
anna er keimlíkur, en tjáningar-
form nokkuð frábrugðið hvort
öðru. Ef til vill er meiri reisn
yfir fyrri bókinni. Úrvöl bjóða
alltaf þeirri hættu heim, að verða
sparðatíningur, sem gefur vissu-
lega einhverja mynd af þeim
tíma, sem úrvalið spannar, en oft
vill sú mynd verða mynd útgef-
anda, aftur á móti geta úrvölin
orðið mönnum tU leiðbeiningar
um höfundaval. Einn höfundur
er oft betri tjáning tímanna en
úrval eftir ýmsa, þar sem öllum
ægir saman. Þetta eru hvort-
tveggja þarfar bækur, þeim fylg-
ir báðum skrá yfir höfunda og
verk þeirra og útgáfan er hin
snotrasta. Þessar báðar bækur
eru gefnar út í sérflokki útgáf-
unnar „sonderreihe dtv“, sem er
ætlað að birta nútímabókmennt-
ir, bæði þýzkar og annarra þjóða;
í þessum fiokki hafa birzt verk
eftir, Saint-John Parse, Ezra
Pound, Faulkner, Valéry, Robbe-
Grillet, Jean Genet, Böll og fleiri.
OSS hafa borizt þau tíðindi að í vændum sé ein stórkostleg
hagræðing — meðal margra annarra — það er umskipting um-
ferðar frá vinstri til hægri á vegum vorum. Með því að vér
aðhyllumst miðlæga stefnu, tökum t.d. miðju vegarins fram
yfir skurðina til hægri og vinstri, getum vér litið málefna-
lega á það mál, sem fyrir liggur til umræðu. Auk þess er oss
af eigin reynd kunnugt um þjóð Miðríkisins, en hún fram-
kvæmdi sams konar umskiptingu í umferð um það leyti sem
síðari stórstyrjöld lauk, og skipti nokkrum árum síðar um í
pólitíkinni frá hægri til vinstri, enda er mönnum það enn í
minni. Vér gætum því miðlað þjóð vorri nokkurra milljón
króna virði af reynslu og þekkingu með fáeinum setningum,
ef ekki væri svo í pottinn búið að pjóðin er andvíg sparnaði,
en sparifé skal frysta í bönkum eins og sakir standa. Þess
vegna munum vér ekki sýna stjórnarvöldum vorum þá þrjózku
að sleppa þessum verðmætum á markað fyrr en skynsamlegt
kann að vera að hagnýta þau. Ennfremur berast þau tíðindi
frá Svíþjóð að þar hafi menn í hyggju að feta í fótspor Kín-
verja, færa umferðina til hægri, en þjóðfélagið til vinstri.
Gæti þá verið skynsamlegt að sjá hverju fram vindur með
Svíum, sækja hjá þeim nokkrar ráðstefnur, tala við blaða-
menn og sjónvarpsmenn, fá þarlenda hagfræðinga til að fram-
kvæma útreikninga, koma síðan heim og leggja fram þá
þekkingu, sem maður áður hafði, í von um að þjóðin mætti
góðs af njóta.
í guðfræðinni hafa menn lengi greint á milli villukenninga
til hægri og villukenninga til vinstri, en hin rétta kenning
er jafnan í miðju. Nú hafa kommúnistar fyrir löngu lært
þessa aðferð af guðfræðinni, og hreinsanir þeirra í flokkun-
um eru framkvæmdar með aðgerðum gegn vinstrivillu eða
hægrivillu eftir því sem fyrir liggur að rannsóknum loknum.
Að kunna skil á hinni réttu, miðlægu kenningu, en vita þó
hvort einhver villa er til hægri eða vinstri, er í guðfræðinni
háleit lærdómslist, og ekki síður háleit í hugsjónafræði
kommúnismans. >ó geta venjulegir menn skilið allmikið í
þessum listum, ef auðið er að gera málin nógu einföld, því
ekki er allt sem sýnist. Sum stórskáld veraldarinnar hafa
diktað í áratugi án þess að þekkja veginn (Tao) og hafa lent
í þeirri háðung að lofa manndráp til vinstri (eða hægri),
en gleyma hinni miðlægu mannúðarstefnu, sem er einföld, eins
og fagnaðarboðskapurinn og kærleiksboðorðið. En í pólitík-
inni eru fleiri vandamál en í skáldskapnum, t.d. rétt tímaval
(timing) fyrir aðgerðir og framkvæmdir. Nú er einhverju
komið í framkvæmd með of miklum hraða, og er þá um
flýtisvillu eða hraðavillu að ræða í framkvæmdum, en slíkar
villur leiða til þess að stjórnmálamenn hljóta engar þakkir
þegar frá liður, þótt verk þeirra séu góð. Gangi framkvæmdir
of seint, þá er um seinagangsvillu að ræða, en slíkar villur
eru algengar í menntamálum, til dæmis með vanþróuðum
þjóðum, þar sem ráðamenn halda dýrar veizlur með þrjátíu
til sextíu réttum, en lýðurinn er lítt læs og óskrifandi og
óviðbúinn, þegar menningin skellur yfir hann, líkt og skúr
yfir nýslegið hey á sumardegi.
Menn finna það á sér að þessar villur eru óæskilegar og
vilja komast hjá þeim (umskiptin verða dýrari og erfiðari
með hverju ári sem líður), en þá getur svo farið að þeir lendi
í einni villu, sem enn er ótalin, það er flækjuvillan eða
öðru nafni öngþveitisvillan. Hér var á ferð sérfræðingur, sem
flutti erindi í Háskólanum og lét í ljós nokkurn ótta við að
lífið kynni að vera orðið svo flókið eftir 15—20 ár að það
yrði mörgum mönnum óbærilegt. Enginn hér lét sér bregða
hið minnsta við þetta og blaðamenn gátu þess að engu. Þó
var þessi maður svo dýr og dýrmætur að menn hafa ekki efni
á því að tala við hann í Bandaríkjunum, eftir því sem hann
sjálfur sagði, en þetta sagði hann oss alveg ókeypis.
Hvort sem umferðin er hægri eða vinstri, þá gilda í henni
mjög einföld sannindi ef menn vilja forðast árekstra. Látið
jafnan vera hæfilegt bil milli ökutækis og sams konar tækja
annarra manna. Þegar maður sér hve lítið þetta bil er hér
í umferðinni — og lögreglan virðist skeyta lítið um þetta
— þá er ekki að furða þótt það eyðist stundum með öllu og
árekstur verði. Að vísu er hér um að ræða nokkra skerðingu
á persónufrelsi, en þó ekki meiri en svo að mönnum finnst
eftir á að betra hefði verið að halda þessu bili. Meðan þjóðin
var alin upp með búpeningi, var mönnum það ljóst að lítil
hætta stafaði af því að ein skepna rakst á aðra, en nú er
þetta breytt, eins og samtíðarsagan sýnir.
20. febrúar 1966
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 11