Lesbók Morgunblaðsins - 20.02.1966, Blaðsíða 9

þýzka hermenn, það virtist vera tölu-
vert af þeim í Finnlandi á þessum tíma.
— Hvenser komuð þið svo til Petsa-
mó?
— Hinn 5. október komum við til
Petsamó og var það skemmtileg sjón
að sjá Esju liggja þar við landfestar
í góða veðrinu. t»egar við stigum á skips-
fjöl var klukkan um 2,30, en ég var í
íyrsta bílnum. >egar síðasti bíllinn hins
vegar kom, var klukkan orðin yfir mið-
nætti.
— Rétt áður en við fórum frá Petsa-
mó komu nokkrir borgaralega klæddir
menn um borð, fóru upp til skipstjóra,
en hvað þeim fór á milli fékk enginn
að vita, né heldur hverjir þeir voru.
— Var ekki feikjlegur fjöldi um
borð?
— ,|i, og skömmu eftir að lagt var af
stað var gerð björgunaræfing um borð
og kom þá í Ijós að engin björgunar-
belti voru til á börn. Varð því að sauma
þau saman, að neðan, svo að börnin
misstu ekki jafnvægið er þau kæmu í
sjóinn og var það gert að fyrirskipan
stýrimannsins. Um borð var nóg að
borða og skemmti fólk sér eftir föng-
um. Gefið var út blað, og var Skúli
Skúlason ritstjóri þess. Hlaut það nafn-
ið Íshafspósturinn og kom það í hlut
minn og nokkurra annarra að safna efni
fyrir Skúla, sem hafði afnot að klefa
1. vélstjóra, Kristjáns Sigurjónssonar.
Kom íshafspósturinn út daglega meðan
á ferðinni stóð.
—ar á fór fram fegurðarsamkeppni
um borð og varð fararstjórinn H. J.
Hólmjárn hlutskarpastur og sagði hann
sjálfur eftir á að það væri kvenþjóð-
inni að þakka, að hann skyldi verða
hlutskarpastur.
— Og þið hafið alltaf haldið, að þið
væruð á leið til íslands?
— Já, fyrst í stað héldum við það,
en það voru nú siglingafróðjr menn
um borð meðal farþeganna og þeir
vissu svona nokkurn veginn hvar við
vorum staddir. Einn morgun tók þó
einn okkar, Ólafur Davíðsson, eftir því
að sólin, sem þá átti að vera í austri
sendi geisla sína inn um hliðarglugga
skipsins. f»etta gat ekki þýtt annað en
að við sigldum nú í suður, enda kom
það á daginn. Við vorum alls ekki á
leið til íslands, heldur til Kirkwall á
Orkneyjum. Þetta urðu að sjálfsögðu
mikil vonbrigði fyrir okkur og varð
það til þess, að nafni íshafspóstsíns var
breytt og hlaut hann nú nafnið Jobs-
pósturinn.
— Og nú farið þið að nálgast strend-
ur Bretlands?
— Já, á leiðinni suður með Noregi
sáum við einu sjnni nokkur rekdufl,
annars var lítið um að við yrðum
mannaferða vör. Við sigldum ávallt
með fullum ljósum á næturna og var
okkur sagtf að það væri vegna sam-
— Húmanismi
Framhald af bls. 6
fastlheldni við úreltar bardagaaðferðir.
Virðingin fyrir hefðbundnum venjum
og siðalögmálum var á þrotum, og eftir
þvingaða sjálfsafneitun í skotgröfum
og hergagnaverksmiðjuim vildi unga
kynslóðin njóta lífsins. Freud lagði upp
í hendur hennar þá sjálfsréttlætingu,
sem mennirnir reyna alltaf til að fóðra
með lesti eína. Kynlhvötin varð lausnar-
orðið í lífi og list. Bókmenntirnar virt-
ust sækja andagift sína í Psychopathia
sexualis geðveikralæknisins Krafft-
Bbings, þar sem öllum sjúklegum af-
brigðum kynferðislífsins er lýst, frá ein-
faldri kynvillu til kynmaka við andvana
lík. Það sem þar er skráð á latínu, af því
að það er aðeins ætlað læknum til lestr-
ar, var borið á borð fyrir börn og un.g -
linga. Völsinn — phallusinn — sem
Freud sá hivarvetna í draumum sjúk-
linga sinna varð möndullinn, sem allt
gnerist um.
komulags milli styrjaldaraðilanna.
Annars var það víst sjaldgæft á þess-
um tímum að sjá slíka sjón, uppljómað
skip.
— Svo var það eitt kvöldið, að skip-
stjóri kom og tilkynnti farþegunum,
að nú myndi skipið stöðvað og látið
reka um nóttina. Vorum við þá stödd
úti fyrir staönd Orkneyja. Bað skip-
stjóri menn um að vera rólega dg láta
ekki bugast. Munu fáir hafa háttað þá
um nóttina og flestir sváfu í björgun-
arbeltunum. Hversvegna þessj töf varð,
mr viðtöku hér heima,. því- að það kom ■
iKdagjnn, er heim var komið, að þeir
vi%su t.d. um aliar mínar ferðir í Dan-
mörku og geri ég ráð fyrir að um aðra
hafi eins verið. '
— Og frá Kirkwall siglið þið rakleiðis
til Reykjavíkur?
•— Já, og eina skipið, sem við sá-
um alla leiðina sáum við á Pentlands-
firðinum, skömmu eftir að við létum úr
h/5fn í Kirkwall. Var það stórt brezkt
herskip.
— Hinn 15. október árla dags komum
-gott- að vera kominn heim.
— Og þegar þú hugsar til baka, mi
þegar langt er u-m liðið, Eggert, hvað
finnst þér þá eftirminnilegast við þessa
för?
— Tvímælalaust vonbrigðin, sem við
urðum fyrir er komið var heim og
okkur var sagt, að við fengjum ekki
að fara í land fyrr en að afloknum
yfirheyrslum. Fannst mprgum biðiti
löng og súrt í broti að fá einungis að
horfa til lands, þar sem þeir vissu að
Fyrsti hópurinn kemur í land. Skipið er brezkur línuveiðari, sem selflutti farþegana frá Esju að hafnarbakkanum.
fengum við ekki að vita, en ég býst við,
að hún hafi verið gerð í öryggisskyni.
Skömmu eftir að skipstjóri hafði gef-
ið út tilkynningu sína og fólk var að
velta fyrir sér ástæðunni, kaliaði ein-
hver hrekkjarlómurinn: „Kafbátur!" og
varð mörgum hverft við. M.a. leið yf-
ir tvær konur. Fékk þessi herra síðan
áminningu hjá skipstjóra.
— Hvenær komið þið svo til Kirk-
wall?
angað komum við fimmtudag-
inn 10. október í dumbúngs veðri. Þar
var okkur sagt, að nú myndi beðið eft-
ir þvi, að eftirlitsmenn kæmu frá Lond-
on. Við biðum í hálfan annan sólahring,
en ekki komu eftirlitsmennirnir. Hvers
vegna veit ég ekki, en ef til vill hafa
Bretar ekki verið tilbúnir að veita okk-
Þessi kynslóð, sem kölluð hefur verið
„The lost generation“, átti sína afsök-
un. Slíkt kynæði greip t.d. um sig sums-
staðar eftir pestir á miðöldum. Menn
höfðu séð vini og félaga falla þúsundum
saman fyrir drápstækjum, er hin dáðu
vísindi 19. aldarinnar höfðu átt sinn
þátt í að framleiða. Barnaleg bjartsýn-
isrómantík aldamótanna hafði endað í
eymd og volæði, svo að margir töluðu
nú um hrun Vesturlanda með Oswald
Spengler. Menn voru nokkuð sammála
um að hafna heilanum og hjartanu sem
bústað sálarinnar og flytja hana niður
á milli lendanna.
Hér kom annað til. Æsing kynlhvatar-
innar varð sumum stórgróðavegur —
big business. Kvikmyndaiðnaðurinn,
næturklúbbaeigendur, bókaútgefendur
og „djarfir“ höfundar notuðu hana sem
tekjulind, sórust þannig í sálufélag við
pútnamiðlara og hvíta þrælasala.
Enn halda þeir áfram þeirri iðju,
þótt almenningur sé að fá sig leiðan á
framleiðslunni.
við svo á ytrj höfnina hér í Reykja-
vík. Fyrstu mennirnir, sem komu úr
landi voru brezkir hermenn, sem okkur
þóttu lítt hermannlegir. Sögðu þeir okk-
ur, að eftirlitsmenn myndu brátt koma
og taka af okkur skýrslu. Komu þeir
skömmu síðar og spurðu margs. M.a.
man ég, að þeir fóru að spyrja mig
um hernaðarmátt Þjóðverja í Dan-
mörku. Sagði ég þeim, að á því hefði
ég ekkert vit, og myndu þeir líklega
vita mun gleggri skii á honum en ég,
þó að ég værj að koma frá Danmörku.
Sögðust þeir ætla að hafa tal af mér
seinna, en af því varð nú aldrei.
— Og að aflokinni yfirheyrslu haf-
ið þið svo fengið að fara í land?
— Já, við vorum ferjaðjr í land smátt
og smátt. Við hjónin vorum svo lánsöm,
að verða í fyrstu ferð. Var gott að
hafa nú aftur fast land undir fótum og
Þorskurinn fylgir þeirrj eðlishvöt að
gjóta 'hrognum og sviljum á hrygningar-
stöðvum sínum við íslandsstrendur, án
þess að hængur og hrygna mætist. Sum-
ir fuglar skreytast litfjöðrum og leika
með söng og dansi við maka sinn í til-
hugalífi. Á milli þessara tveggja stiga er
langur áfangi á leið framiþróunarinnar,
og annar þaðan til farsæls fjölsikyldu-
lífs meðal siðaðra manna. Það lýsir ekkj
mjög háfleygum skilningi á lífinu þeg-
ar þeirri skoðun er haldið fram á prenti,
að íslenzkt Skáld, sem var uppalið meðal
heilbrigðs sveitafólks og við fuglasöng
bjartra vora, hafi ekki þurft að verða
fyrir neinu sálarlegu áfalli við að missa
æskuunnustu sína, af því að kynmökin
veiti þá æðstu nautn, hvort sem um
viðvarandi samband sé að ræða eða
„stutta ögurstund“ — og þá sennilega
í hóruh'úsi í Holmens Gade í Kaup-
mannahöfn, því að þar dvaldi þetta
skáld. Aumingja skáldin! Þau verða
margt að þola, lífs og liðin, af hendi
ritskýrenda sinna.
ástvinirnir bjðu, segir Eggert að lok-
um.
Þannig endar þá þessi glæfraför far-
sællega. Esjan var komin heim, en
hennar var „beðið með eftirvæntingu og
óþreyju, ejgi aðeins af ástvinum far-
þegar heldur af allri þjóðinni", svo að
notuð séu orð Morgunblaðsins.
— mf.
Hagalagöar
Samt græddu þeir.
Kaup hjúa var lágt.eftir eða
um 1870. Munu fáir vinnumenn hafa
haft hærra kaup en 40 kr. og 3-4
flíkur, en sokkaplögg og vettlinga
að auki og skófatnað allan. Vinnu-
konur höfðu oftast hálfu lægra kaup,
en að öðru leyti sömu kjör. Oftast
mun kaupið hafa verið goldið að
mestu í kindafóðrum eða úttekt í
kaupstað. Þó voru eins/iku vinnu-
menn, sem græddu drjúgum á þess-
um árum. Sumir fjölguðu kindum,
aðrir söfnuðu peningum og ekki
gerðu þeir betur síðar, þegar kaup-
ið var orðið fjórfalt hærra.
(Sagnaþ. Guðm. frá Húsey)
Dýravinur.
Einn af sóknarmönnum hans hafðj
sagt; ,,Nýtt var það hér um sveitir,
þegar sr. Þorvaldur Jakobsson varð
prestur okkar, að eins þyrfti að
hlynna að hundinum og fylgdar-
manninum.11
(Merkir íslendingar)
20. febrúar 1966
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS Q