Lesbók Morgunblaðsins - 16.01.1955, Blaðsíða 14

LESBÖK MORGUNBLAÐSINS
f 26
ír lífi alþýdunriur
„öpf eru kröggur í vetrarferðé‘
SAMÚEL JÓNSSON trésmíðameistari
átti heima á Eyrarbakka um ára-
tugsskeið, um og fyrir síðustu aldamót.
Hann vann að iðn sinni, á Eyrarbakka
og upp um sveitirnar, eftir því sem
verkefni bar að höndum.
Ég var lærisveinn hjá honum á árun-
um 1894—1897. Sumarið 1894 var hann
eitthvað við smíðar uppi í Grímsnesi.
Þá þurfti kirkjan á Mosfelli einhverra
endurbóta við, og tókst Samúel það
verk á hendur, og átti að framkvæm-
ast um veturinn. En efniviðar skyldi
aflað um haustið, og þá fluttur á stað-
inn. Og var þetta fastmælum bundið.
Þegar komið var fram á vetur — í
skammdeginu — gafst Samúel tími til
að sinna þessu verki. Tókst hann þá
ferð á hendur upp að Mosfelli, og hafði
með sér læiúsvein sinn, en það var sá
er hér segir frá. Farið var gangandi.
en þó ekki algerlega lausgangandi, því
hafa þurfti meðferðis smíðatól, er þurfa
J myndi við verkið. Ferðin gekk vel að
í Mosfelli. En er þangað kom, varð
( Samúel þess vísari, að efniviður hafði
( enginn verið fenginn til kirkjunnar, og
• hann af einhverjum orsökum enga
i vitneskju um það fengið. Og ferðin því
• til ónýtis farin.
í þetta ferðalag munu hafa farið fjór-
; ir dagar. Síðustu nóttina var gist á
\ Þóroddsstöðum, en þar bjó þá Guð-
( mundur Jónsson (frá Leirum) mágur
i Samúels.
Og nú rann upp síðasti dagur ferðar-
\ innar. Daginn áður hafði snjóað lítils-
Ý háttar á auða jörð. Veður var gott, en
( loft þungbúið, og því allra veðra von.
Guðmundur fylgdi okkur úr hlaði og
( gekk hann með okkur alla leið út að
( Klausturhólum. En þar fengum við
( nýan fylgdarmann, það var Klaustur-
( hólabóndinn, Magnús Jónasson, því svo
( Btóð á, að hann var að fara til sauða-
( húsa sinna, en þau voru út undir Seyð-
( ishólum, og nutum við samfylgdar hans
^ þá leið.
^ Nú fór veður versnandi, tók að snjóa
allmikið, en þó tókst okkur að þræða
^ göturnar niður að Öndverðarnesi. En
þar fekk Samúel mann til þess að vísa
okkur á götuna í hrauninu (Öndverð-
arnesshraun, öðru nafni Öndverðar-
nesskógur). Sú gata lá að ferjustaðn-
um á Soginu hjá Alviðru. Skyggni var
nú orðið lítið, og allmikiil snjór á jörð.
Við misstum því af götunni og fórum
villir vegar, komumst þó að Soginu,
en nokkuð langt fyrir neðan ferjustað-
inn. En nú linnti snjókomunni. Sá þá
Jón bóndi á Alviðru mannferðina, og
lét ekki standa á sér, og ferjaði okkur
yfir Sogið.
Nú var greið leið fram með Ingólfs-
fjalli, og yfir Ölvesá á brúnni. Um
þetta leyti sáum við í skýarofi að dags-
brún var á lofti.
Þessi ferð var farin nokkrum árum
áður en vegurinn var lagður milli Sel-
foss og Eyrarbakka, því var — eins og
nú stóð á, í dimmviðri og náttmyrkri
— vandratað beinustu leið yfir mýrina.
Við lögðum því ekki upp að fara þá
leið. Og Samúel ætlaði sér að eiga ekki
náttstað fyrri en heima. Hann ákvað
nú að fara niður með Ölvesá og
fram Nesbrú. Þó þetta væri nokkur
krókur, þá átti það þó að vera auð-
rötuð leið.
Fyrir nokkrum dögum hafði verið
hláka og þá hafði Ölvesá rutt af sér
öllum ís. Nú var að vísu aftur tekið að
frjósa, en það myndi ekki enn sem
komið var, hafa áhrif á stórvötnin. Þó
önnur yrði reyndin. Nú tók að snjóa á
ný og dimma í lofti. Áfram var þó
haldið, og ekki komið heim á Selfoss-
bæi. Við bjuggum ennþá að kaffinu í
Klausturhólum. Ekki höfðum við farið
langt þessa leið er við urðum þess varir
að við höfðum stytt okkur leið, og far-
ið á samfrosta jakahröngli yfir dálitla
vík á ánni, skammt fyrir neðan Selfoss.
En þar eð snjór var nokkur á jörðu,
þá þurfti aðgæzlu við til þess að vita
hvort undir honum var jörð eða ís, sem
gat verið viðsjáll.
Heldum við svo áfram, æðilengi, ör-
uggir með Ölvesá á hægri hönd. Þó fór
svo að við urðum henni of nærgöngulir,
því allt í einu erum við komnir út á
nýlagðan ís. En að þessu sinni náðum
við brátt landi aftur.
Engu var líkara heldur en áin seyddi
okkur að sér, því áður en varði erum
við aftur komnir út á einhögginn ís,
og nú var hyldjúpt undir. Svo fór ísinn
að bresta með okkur, en þá var vatnið
ekki nema í mitt læri eða svo. Svona
valt á ýmsu um stund. En loks var
traustur ís undir fótum. Það var eldri
ís sem áin hafði efcki skilað af sér í
leysingunni, sem áður var getið.
Þóttumst við nú sæmilega á vegi
staddir, að vera á traustum ísi og hét-
um að láta þarna fyrir berast heldur
en fara út í sömu ófæruna og áður
Þrömmuðum við svo áfram um stund,
og reyndum ísinn við hvert fótmál.
Þá var það, að ferðahugurinn greip
Samúel. Hann var þá svo sem einu eða
tveim skrefum á undan mér, og er þá
allt í einu kominn á bólakaf í vatn.
Mér tókst að ná til Samúels með staf
mínum og náði hann handfestu á hon-
um og kom brátt að skörinni. En erfið-
lega gekk að komast upp á skörina; þó
tókst það um síðir. Og með byrði sína
og sinn eigin staf kom hann upp úr
vatninu, en aðeins hatturinn af höfði
hans varð eftir í vökinni.
Þarna á ísnum stóð nú Samúel votur
frá hvirfli til ilja og berhöfðaður. Hann
fekk höfuðfat mitt, en ég gerði mér
skuplu með vænum hálsklút er ég hafði
meðferðis.
Meðan þessu fór fram, létti af snjó-
komunni svo að sást til fjalla, svo að
við gátum áttað okkur. Jafnframt sáum
við skyggja í árbakkann skammt fyrir
austan okkur.
íshellan sem við vorum þarna á, mun
hafa setið föst á eyrum, en áll við land
hefti nú för okkar. En eftir nokkra
göngu með honum höfðum við loks
tylling yfir hann, og komumst upp á
árbakkann.
Nú var sú ákvörðun tekin að snúa
baki við Ölvesá. Og þar sem fjallasýn