Lesbók Morgunblaðsins - 18.03.1951, Blaðsíða 5

LESBÖK MORGUNBLAÐSINS
161
eru báðar bornar íram i lokaþa:tti.
Og lokaþættirnir gerast báðir í
dómkirkjum, í norska leikritinu
utfarardag Absalons, í Galdra-
Lofti nóttina eftir útför Steinunn-
ar. Það er einmitt mjög sennilegt,
að lokaþáttur Önnu Pjetursdóttur
hafi mint Jóhann á Hóladómkirkju
og Galdra-Loft og þar sje að finna
lykilinn að þeim efnistengslum.
sem hjá honum urðu milli þjóð-
sögunnar og norska leiksins. Líkt
og leikriti Wiers-Jenssens lýkur
með vitfirringu Önnu í dómkirkj-
unni í Björgvin, þar sem hún sit-
ur á likkistustokki manns síns og
sínum eigin grafarbarmi, lýkur svo
leikriti Jóhanns með vitfirringu
Lofts og dauða hans 1 dómkirkj-
unni á Hólum.
Anna Pjetursdóttir er að mörgu
ieyti heilsteyptara verk en Galdra-
Loftur Jóhanns, megindrættir þess
skýrari. Hans Wiers-Jenssen er
framar öðru leikhússmaður, sem
hefur mikið að sýna — og kann
þar tökin við að tefla fram and-
stæðum með áhrifaríkum hætti.
En Jóhann heíur miklu meira að
segja, honum liggur meira a hjarta,
hann legst dýpra í sálkönnun sinni
og 'persónusköpun, átök hans við
frumöfl tilverunnar eru ham-
rammari og stórbrotnari — og ef
til vill má segja, að honum verði
það hjer til falls, að lianh sjáist
þar ekki fyrir. Þar sem norska
verkið kann að vera meira lista-
smíði, hefur því leikrit Jóhanns
miklu meira skáldskapargildi. Og
Galdra-Loftur er svo eiginleg eign
Jóhanns Sigurjónssonar,. að senni-
lega hefur hann ekki lagt meira
af sjálfum sjer til nokkurrar ann-
arrar persónu sinnar en Lofts.
Aðalefnisatriði Galdra-Lofts, að
óska öðrum bana, mun t, a. m.
engan yeginu að öllu Ijeð ffá Öunú
Pjetursdóttur, , lieldur ■ eiga sjef
rrxiklú perfcónulegri upptök. Jakob
Jóh. Smáfi sogir í leikdómi um
Galdra-Loft í Alþyðublaðinu 2.
nóv. 1933: „Reynsla Jóhanns var
alvarleg og margþætt. Hann sagði
mjer til dærnis einu sinni, er hann
var rð fást við Galdra-Loft,
að freistingin mikla, sem Loft-
ur fellur fyrir, að óska ann-
arri manneskju dauða og gefa
sig með því hinu illa á vald,
hefði einnig komið fyrir sig,
þótt með nokkuð öðrum atvikum
væri. En hann vann sigur á henni,
því að Jóhann var verulega góður
maður, en því aðeins gat hann
lýst Lofti af slíkri samúð, sem
raun ber vitní um, aó hann hafði
reynt eitthvað líkt sjálfur.“ Þegar
Jóhann sá Önnu Pjetursdóttur,
kann leikritið að hafa ýft upp þessa
endurminningu hans, þarna var
efni, sem fjell saman við hans eig-
in reynslu. Þannig orka einmitt
FYRSTI hópur íslenskra landnema
kom til Winnipeg 11. október 1875,
Þeir komu þangað með skipinu
,,International“ og voru 285 alls,
karlar, konur og börn. Átti alt
þetta fólk að fara til Nýa íslands,
þar sem því hafði verið fyrirhug-
aður bústaður, en vegna þess að
ekkert hafði verið gert til að undir-
búa komu fólksins þangað, og nú
fór vetur .í hönd, kusu margir að
setjast að í Winnipeg.
Winnipeg hafði þá fengið kaup
staðarrjettindi fyrir tveimur árum,
en ibúar voru þó ekki nema um
2000.
Nú í haust sem leið var þess
minst í Winnipeg og víðar um Kan-
ada að 75 ár voru liðin frá komu
þessara fyrstu landnema. Á sam-
komu, sem háldin var 12. október
í Fyrstu lutersku kirkjúnni í Winni
-peg, ráktí W. ICriStjánsson í stór-
um dráttúm sögu íslendingá þáfí
borg og sagð: þá meðál annars
bókmentaáhrif á ölí mikii skáld,
beina þeim leiðina til sjálfra
þeirra.
Þótt leikrit Hans Wiers-Jenssens
hafi sennilega orðið Jóhanni nokk-
ur hugkvæmdagjafi og orkuvaki
að verki hans, rýrir það gildi þess
því ekki fremur en sú óbeina stoð,
sem hann hefur þar haft af sög-
unni frá sjera Skúla Gislasyni.
Hvortveggju eru honum ekki nema
aðdrættir til úrvinslu, föng til ný-
virkis. Á sinn hátt líkt og sjerhver
í mannheimum á sjer tvo hold-
getna i'oi’eldra, sem ráða þó ekki
yfir leyndardómum lífsgjafarinn-
ar, eru þau Loí'tur og Anna i skáld-
heimum aðeins ytra tilefnið, efni-
viðurinn, kveikjan að Galdra-Lofti
Jóhanns Sigurjónssonar, en sjálfur
er hann þar skaparinn, sem lífs-
andann ljær.
þessa sögu frá því er þá bar þar
fyrst að garði:
— Hinn 11. október flyktist fjöldi
manna niður að lendingarstaðnum,
til þess að taka á móti gufuskipinu
,Jnternational“. Og þótt blöðin í
Winnipeg hefði áður sagt frá komu
íslendinganna og sagt góð deili á
þeim, þá var margur þarna í
mannþrönginni, sem hafði sínat
hugtnyndir um þá.
. „Hvar eru íslendingarmr? Sýmð
okkur íslendingana!“ hrópuðu þeir.
Og John Taylor, sem stjórnin
hafði skipað fararstjóra íslending-
anna, þenti á hópinn og sagði:
„Þarna eru þeir. Þarna getið þið
sjeð þá.“
En menn trúðu honum ekki.
„Við vitum hvernig íslendingarn
-ir eru. Þeir eru stuttir og tligrir,
rneð sitt ug kolsvárt hár, aiveg ems
og Eskimóar. Þetta eru ekki ís-
lendingaí, þettá eru -hvítir menn.‘:
I £: $ :
+ 4
Þetta eru ekki Islendingar