Lesbók Morgunblaðsins - 03.11.1946, Síða 10

Lesbók Morgunblaðsins - 03.11.1946, Síða 10
438 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS Saltvatnift mikla (svart) og hið foma Bonneviile "vatn. Boglínurnar tengja saman |iá Staði þar sem strandlín- urnar ecti í sömu hæð (mældri í fetumjlw; ji>!f 'n- mestu fjsy)i um iirliig útræðisins við Ilálsaf. atburðum eins dags hefur síðar w'nutw,.verið|Urn kennt. Er b^jimkkureðlileg orsiik til lands- sigs á þje,s»ui|i slóðum á síðari öldum? Þessari .spurningu er auðsvarað og svarið er: Vatnajiikúll. I’css hefur áð- ur gcíið gí-flð. að á fyrstu iildum Is- lands líV^gðar höfðu skriðjöklar Vatna'jökúl- niiklu minni útbreiðslu en .siðifriVi 'öldum. I’ar af leiðir, að bæði Adtrtðjöklarnir og hjarnjokull- inn vöHí :þá*h!lmiklu þynnri eri síðar varð'djLlstfaCgiÖ á landinu því minna. ðleð trlliti tál 'þess, að ísmagn skrið- jöklaitná-'SÍlður úr Vatnajökli mun hafa mmnkað um fjórða hluta síðan um 1890> er ekki órýmilegt að áætla, að á öidtmum næstu eftir þjóðveldis- tímann hæfi heildarísriiagn Vatíla- jiikulsi’orðið ,10—15% meira en það áður var. Xú er cinnig vitað, að jarðskorpán cr ,.þlastísk“ og sigur því undir auknu fargi. Undir fargi jökla síðustu ísaldar seig Island um 100 metra og í Skandínavíu, þar scm jökulfargið var mun meira, er land- sigið allt upp í 300 m. Klassískt dæmi þess að aukið farg á tiltölulega litlu landssvæði getur valdið landsigi á sama svæði er eftirfarandi: Þar sem nú er Saltvatnið mikla (Greeat Salt Lake) í Mormmónaríkinu Utah í Bandarrkjúnum var á siðustu isold mörgum sinnum stærra vatn, scm kallað hefur verið Bonnevillevatn (Lake Bonneville). Þetta vatn var allt að "áO m. djúpt, cn Saltvatnið er aðeins 12 m. djúpt. Itannsóknir am- eríska jarðfræðingsins G. K. Gílberts á gömlum straiidlínum á svæði pvi er Bonnevillevatn náði yfir á sínum tíma sýna, að þetta vatn hefur þrýst niður undirlagi sinu allt að 50 m. þar sern' það var dýpst, þ. e. um mið- bikið, og að landsigið vilr því minna sem vatnið grynntist út til jaðranna. Þegar vatnið þvarr eftir ísöldina hækkaði land aftur þar til jafnvægi var náð. Þessvegna liggja nú hinar fornu strandlínur á evjum um niið- bik vatnsins um 50 m. hærra en út við jaðra þess (sjá mynd). Það er því ekki aðeins mögulegt heldur og mjög sennilegt, að undirlag VaCnajökuls og landsvæðið hið næsta jöklinum hafi sigið nokkuð undir hinu aukna ísfargi á öldunum næstu eftir þjóðveldistímann, mcð þeim afleið- ingum sem áður getur. Það má því með sanni segja, að hann Vatnajökúll hafi ekki gert það enda- sleppt við Austur-Skkftfellinga. Ná- kalda skriðjökulhramma hefur hann lagt yfir býli þeirra og beitilönd, jökulár undan rótum hans hafa flæmst yfir sljettlendi þeirra, ausið þau aur og sandi og sópað undan býlum til beggja hliða, en jökul- hlaup og öskuregn frá eldstöðvum hans hafa lágt heilar sveitir í auðn. Af völdum hans hafa fjallvegir nið- ur lagst og byggoirnar einangrast meira en áður. Og svo hefur hann þá þar á ofan e. t. v. á samviskunni að hafa sökkt landi í sjó og eyðilagt einu sæmilegu höfnina í nágrenni sínu. Hin þrotlausa barátta við Vatna- jiikul hefur sett sinn svip á byggða- sögu Austur-Skaftafeílssýslu, og hún hefur einnig mótað ibúana. Strangur skóli hefur hún verið, en hún hefur, af árangrinum að dæma, einnig ver- ið góður skóli. Jeg hvgg, að flestir þeir, sem hafa átt því láni að fagna að ferðast um Skaftafellssýslur sjeu á citt sáttir um það, að leitun múni á fólki sem cr hagara og hugkvæmara og betur kann að lnia að sínu, scm er skýrara í hugsun og skilningsglögg- arh á náttúrunar fyrirbæri, sem er gestrisnara og hjálþfúsara en fólkið í byggðum þeim, sem lúta valdi Vatna- jökuls. Skaftféllskur bóndi. Guðmundur Jónsson í Hoffelli. S. Þ. foto 1938

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.