Lesbók Morgunblaðsins - 03.11.1946, Blaðsíða 9
437
LESBÖK MORGUNBLAÐSINS W
1734, sem byggt er á mælingum frá
sumrinu áður, er Skarðsfjörðurinn
aftur á móti opinn vestur í Horna-
fjörð og er þá annað tveggja, að þetta
kort er rangt eða að útfallið vestur
úr Skarðsfirði hefur lokast síðar á
öldinni. Undir lok 18. aldar braut
Skarðsfjörðurinn sjer þrjú útföll til
vesturs: milli Þmganessfjöru og Lamb
hellis, milli Lambhellis og Óslands og
milli Óslands og Hafnarnesslands.
Lambhellir, sem nú kallast Hellir, er
nú eyja. Er talið að þar hafi áður
verið hellir og notaður sem byrgi fyr-
ir lömb, en enginn slíkur hellir sést
þar nú ofan vatns. í sóknarlýsmgunni
frá 1840 segir: ..cr altalað hér, að
það af Hornafirðinum, sem nú (er)
fyrir austan ósinn |þ. e. núverandi
SkarðsfjörðurJ hafi til forna verið ein-
lægt land útá fjöru, nema þar hafi
verið litil stöðuvötn". ðleð tilliti til
Jiess sem áður er frá greint þykir mjcr
ekki ólíklegt, að þessi arfsögn hafi við
rök að styðjast.
Og nú víkjum við aftur að Hálsa-
höfn í Suðursveit og þeim ummtelum
séra Þorsteins á Kálfafellsstað, að
sker þau sem mynda þá höfu hafi í
fyrri tíð verið hærri.’ Jeg sje enga á-
stæðu til að draga ummæli klcrksins
í efa. Þessi ske* geta, og hafa eflaust
afl einhverju leyti, lækkað vegna
verknaðar brims og frosta. En lík-
legt Jiykir mjer, að landsig hafi átt
aðalþáttinn í að sökkva skerjunum í
sæ og eyðileggja höfnina.' Vestarlega
í Hestgerðislóni er lágt sker, sem
heitir Götusker. Arfsögn er, að þar
yfir hafi legið vegur Norðlinga frá
Kambstúni niður að Ilákahöfn. Hafi
svo verið, hefir Hestgerðislón þá ver-
ið grynnra en nú.
Það sem skeð heflr við llálsahófn
er því í stuttu máli Jvctta: Á fyrri öld-
um Islands byggðar var þarna góð
höfn frá náttúrunnar heiyli, sú bcsta
í Skaftafellssýslum, varin af nátt-
úrlegum brimbrjótum fyrir hætiideg-
ustu stormaáttum. Þar sem hafið fyr-
ir utan var fiskauðugt var eðiilegt,
að þarna skapaðist aðalútræði Aust-
ur-SkaftafellssýsIu, og að vermenn
sæktu þangig víða að. En sakir land-
sigs og eyðingar skerjanna á anhan
máta var höfnin smátt og smátt að
versna og að því lilaut fyrr eða sðar
að koma, að manntjón iilytist af. O-
líklegt er, að skiptapinn á góuþræln-
um 1573 hafi verið sá cini í sögu
þessarar verstöðvar þótt hann muni
hafa verið sá stærsti. Að hann batt
enda á útræði Norðlinga fiá HáLsii-
höfn var fyrst og freinst vegna þess,
að höfnin var orðin svo léleg af
náttúrunnar völdum, að ekki þótti
ráðlegt að licfja þaðan sjósókn að
nýju. Það var því aldalangt starf hæg-
virkra en sívirkra náttúruafla, sem
u
Jökulsá á Breiðamevkursandi. Öræfajökull í baksýn. — Við jökla, jökulár
og sanda hafa Austurskaftfellingar háð þrotlausa baráttu. S. Þ. foto
r