Lesbók Morgunblaðsins - 03.11.1946, Blaðsíða 4

432
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
James Connolly:
i lingsacil u:
í MENNINGARTENGSL
ÍRA OG ÍSLENDINGA
S6'1'10
• i 1 L> 1' ! i i I ij
MARGT er sameiginlegt með ír-
um (?g íslendingum, tveimur vest-
ustu þjóðuruom í Evrópu. Tunga
þeirra og menning geymir 'dýran
arfý'éem aðraf þjóðir hafa glatað
með^ðÝaTli ',',tnaferia]ismans“.
RdíriHHérí&a veldið náði aldrei
töktWri 1 'á ■' Írfándi nje íslandi.
Hiháf éfátu 'khRnesku venjur lifa
í íriýndi enh f dag, teknar í arf kyn
slóð'' éftíi' 'kýhslóð, og er það eina
lanöið't Evróþtir, sem getur miktast
afþlvl/Jnmn :>..v
Bseði féridin íiomust hjá iðnaðar-
byltfngiihni "S 19. öld, sem gjör-
breyttt1 f lifhaðarháttum og drap
niðifri g'ámfar’ Vénjur í þessum lönd-
um Evróþu. Ehda þótt írland sje
næfrii'Englandt; miðstöð iðnbylt-
ingárinhár, kofnst það hjá henni
vegna‘þés^ áð'þar eru hvorki telj-
andr koiáhdrritiri nje járnnámur. ír-
land'ef'þW.eriW'í dag landbúnaðar-
lanð;'íl*sk'iþj,ó'ðkvæði, þjóðsögur og
þjóðdánsdr,téru-enn í fullu gildi. í
DuWíh erti 'tfýtfsku dansar að vísu
korrinir,1’efi 'lrisku hringdansarnir
(ekki ósvipaðif vikivökum) eru
miklu vinsæJlú Ef þjer farið á dans-
JeikJ'Duþlttv þá er mjög senniiegt
að þáT' Sjeijeingöngu stignir þjóð-
dansar, sem eru mjög einfaldir og
allir. fcunna-.írland er eina ríkið í
á]furmi,;.þar sem amerískir dansar
hafa (ukki náði tökum á fólkinu,
heldnr tekur þáð þjóðdansana langt
fram yfir þá. í sveitum eru og enn
viðdíþi sáðir tgíðan í heiðni. FleStir
írskir bændur trúa enn á álfa og á
hverjum bæ er alfahóll, sem á ga-
elisku kallast DÚN (jeg hygg að
það sje sama orðið og tún á ís-
lensku). Grasið á þessum hólum er
venjulega svolítið öðruvísi á litinn,
en grasið þar um kring, og þessa
hóla má aldrei slá. Um þá eru marg
ar sögur.
Elstu sögurnar, sem enn lifa’ á
vörum þjóðarinnar, hafa á sjer
Austurlandablæ, enda voru fyrstu
keltnesku landnemarnir í írlandi
komnir frá Persíu um Norður-
Afríku og Spán. Hundruðum þjóð-
sagna er árlega safnað af sjerstakri
nefnd, sem írska stjórnin skipaði
til þess að forða gamalli þjóð-
menningu frá glötun. Þjóðsagna-
safn írsku þjóðsagnanefndgrinnar í
Dublin, er næst stærsta slíkt safn í
Norðurálfu, og máske í heimi.
Sænska þjóðsagnasafnið eitt er
stærra. írska þjóðsagnasafnið er
stórmerkilegt, því að það geymir
frásagnir af elstu þjóðsiðum og
þjóðháttum Kelta, þess kynstofns,
sem nú er að hverfa.
írsk tunga hefur ekki breyst
mikið síðustu þúsund árin, fremur
en íslenskan. Keltar voru fyrstu
Indo-Aríarnir, sem settust að í
Evrópu og þess vegna er tunga
þeirra með elstu málum álfunnar.
Það eru aðeins tungur Baska og
Lietuva, sem eru eldri. Keltnesk
tunga varð aldauða um alla Evr-
ópu, nema á írlandi, í Wales, hluta
af Skotlandi, á Man og í Britanny.
íri getur vel skilið Skota, sem talar
skoska gaelic, en ekki Wales nje
Manarbúa. Það stafar af hljóðskift-
ingu, sem varð í málinu um 200 e.
Kr. Þessi hljóðskifting deildi tung-
unni í tvo flokka. Annar flokkur-
inn gat ekki borið fram „p“, en það
varð að „K“. Þannig er latneska
orðið „purpur“ borið fram „cor-
cor“ á írsku. Latneska orðið „palli-
um“ (slæða) varð á írsku að,-,caill-
eac“ og þýddi fyrst slæða, en nú
nunnu eða gamla konu. „Mac“
þýddi sonur. írska nafnið Mac
Dermot mundi því vera Dermots-
son á íslensku. En í Wales segja
þeir „Map“ eða „Mab“. Nafnið Map
Evan, sem er mjög algengt í Wales.
þýðir Adamson. Nú er það oft stytt
í Pevan eða Bevan, og þess vegna
hygg jeg að breski utanríkisráð-
herrann muni geta rakið ætt sína
til Wales.
Það er alkunna, að fyrstu íbúar
íslands voru írskir munkar, Papar
(dregið af írska orðinu pápa =
faðir). Og margir menn af írskum
ættum fluttust hingað með land-
nemunum. Það er því ekki að furða
þótt mörg orð í íslensku sje af kelt-
neskum uppruna.»Þar á meðal má
nefna: bjanak (írska beannact);
gafllok (gavlóg) verða að gjalti
(gealt), kapall (capall), mór (mó-
in) og fjölda mörg önnur, sem hafa
sömu þýðingu og nær sama fram-
burð í báðum málum. Eftirfarandi
mannanöfn eru einnig írsk og enn
í dag algeng á írlandi. Bekkan,
Bjólan, Feilan, Kamban, Kvarán,
Kjartan, Dufan, Garan, svo nokkur
sje nefnd.
Á sama hátt hefur írskan orðið
fyrir áhrifum frá norrænu víking-
unum. Gætir þess sjerstaklega í
staðanöfnum: Langford (Langi-
fjörður), Waterford (Vatnsfjörð-
ur) og Wexford eru nöfn á írskum
borgum á austurströndinni, þar sem
víkingar gerðu strandhögg og höfðu
íra á brott með sjer sem þræla til
Noregs og íslands. Foss er í ánni
Liffey skamt frá Dublin, og þar má
oft sjá lax stökkva. Þessi staður er
nefndur Leixlíp (þ.e. Laxhlaup).

«