Lesbók Morgunblaðsins - 03.11.1946, Síða 5

Lesbók Morgunblaðsins - 03.11.1946, Síða 5
LESBÖK MORGUNBLAÐSINS 433 íslensk staðanöfn benda og til íra, eins og t.d. Papey, Patreks- fjörður, Vestmannaeyjar. írskur byggingarstíll sjest líka í fjárborg- um úr steini á íslandi. Þær eru alveg eins og kofar þeir (kallaðir „Beehive" hut), sem elstu keltnesku landnemarnir bygðu sjer víðsvegar um írland. Þeir eru mjög frábrugðn ir öðrum byggingum um það hvernig þeir eru hlaðnir. Flestar aðrar Evrópuþjóðir notuðu boga- lileðslu með fellingarsteini og höfðu lært það af Rómverjum. En Rómverjar komu aldrei til írlands, og því varð írska byggingarlagið þar ofan á, að hlaða hellum á sig og láta hverja styðja aðra. Þessi bygg- ingarstíll er algerlega keltneskur. í Papey hafa fundist hringmynd- aðar rústir. Þær hafa ekki verið rannsakaðar, en vera má að þetta sje rústir af kofum írskra munka. Þá gætir og keltneskra áhrifa á stafagerð í elstu íslenskum hand- ritum. í þjóðskjalasafninu hefi jeg sjeð handritið af Reykholtsmál- daga, sem er síðan um ^185. í þessu handriti eru stafimir t og g alveg eins og í keltneska stafrofinu, en í yngri handritum hefur gotnesk stafagerð útrýmt þeim keltnesku. írar nota enn keltneska stafagerð. Það er varla að efa að frá Pöpum er keltneska stafagerðin komin til íslands, eins og þeir kendu hana í Englandi, Frakklandi, Þýskalandi, Sviss og Ítalíu. í öllum þessum löndum má finna forn handrit, sem rituð eru með keltneskum bókstöf- um. írskir munkar kendu skrift í þeim löndum Evrópu, þar sem inn- rásarherir viltra þjóða úr austrii höfðu kollvarpað rómverskri menningu. Lifnaðarhættir og ýmsar venjur er mjög svipað á íslandi og írlandi, en þó eru íslenskir bændur nú í ýmsu komnir fram úr írskum bænd um. Á fjölda bóndabæja í írlandi er mór enn hafður til eldneytis og þar er ekki rafmagn. írar hafa fjölda sauðfjár, bændur lifa mest á sauðakjöti og gera sjer fatnað úr ullinni. Á löngum vetrarkvöidum er það venja að gamlir kvæðamenn (sean- chaidhe eru þeir nefndir á rsku) kveða og syngja söguljóð um forn- hetjur íra, um munkana, sem fundu ísland, um orustur og herhlaup Rómverja og margt annað. Þessi ljóð eru sungin undir gömlum lög- um og stundum þarf fjögur kvöld til þess að kveða eitt hetjukvæði. Þessi siður helst þó ekki nema í af- skektum hjeruðum, og lögin líkjast mjög íslensku rímnalögunum, og þar hlýtur að vera einhver skyld- leiki á milli. Það er að vísu órann- sakað mál, en væri þess vert að því væri gaumur gefinn. Sagan um írsku munkana, sem fóru til íslands, er sögð í Ijóðum þessum. Hennar er einnig getið í miðalda ritum og annálum, og merkasta ritið um það er bókin „The Annals of the Four Masters“ (rituð af fjórum munkum, sem áttu heima í Clonmacnoise í vesturhluta írlands). Frægastur hinna írsku ferðamanna var St. Brendan, venju lega nefndur „Brendan sæfari“. Hann var frægur um alla Evrópu á miðöldunum og margar sögur gengu um hann. Það er mælt að hann hafi komist til Ameríku, eins og Leifur Eiríksson, en það er lík- lega ekki satt. Alkunn er sagan um það er þeir St. Brendan fundu stóra ey í norðurhöfum og gengu þar á land, en þetta var þá lyngbakur, sem söktist undir þeim. Jeg hefi sjeð þessa sögu í frönskum og spönskum handritum frá 12. öld. Á hinn bóginn segja annálar vor- ir frá því, að írskir munkar sigldu í áttina til norðurpólsins að leita þess lands, er nefnt var Ultima Thule og að þeir hafi fundið land þar sem var „eldU'f óg ís og há fjöll“, en það hlýtur að hafa verið ísland. Ekkert er sá^t‘Jrt^Mum þeirra þar, og næstu frásagnir um Isiand eru frá 10. öld. Er þar lýst ránsferðum víkingaj:og að þeir hafi herleitt fjölda fólks frá umhverfi Dýflinnar. Á samæStað er sagt frá bardaganum hjá íCjlontarf, milli Brian Boru konungs og'norrænna víkinga. Þessa bardaga e^ , líka getið í Njálu (Brjánsbafdaga) og Indriði Einarsson ritac5i úm líann góða grein í Skírni 'Í9Í5V nnorn go cti Síðan á víkingaöl^^þafa.,ýerið sáralítil menningar- pg j yið^kipta- tengsl milli írlands og.ísl4Pidk>. °§ er það illa farið, þyí^að tvíp^la- laust gætir skyldlpijta útdð þdss‘ um þjóðum. Hverjum piannþdigg- ur það í augum uppi pp, íjslondingar eru frábrugðnir SvíUjftP,, Lfpirðiniijpn- um og Dönum, og þessi munuy.Mýt ur að stafa frá jjel^^þrþ, kyn- blöndun, því að af pði;^tþJ,í'ú,tum getur hann ekki veriðfj;>4nninþ./Og frá keltneskum f orf eðrpift., þaf fís- lendingar sennileg^,pjfft þ^ljilhneig ingu að rita sögurn^þyl.^ð ekk- ert slíkt liggur eftþ^jpeqg^jiþlor- egi, Svíþjóð nje Dannpþtrþjjra Jppss- um tíma. En í írlanþþ.þftfa^lþfar sögur verið ritaðar .ui^fycsfuá^nd- nemana, um komu., fyf^jtyjdffi^nu munkana (Fianni),,, a(1fpj<nar hetjur og höfðingja;rpg ,þ^- þpfur verið rituð saga laQdsir^frájittpp- hafi og fram á 13. af&GqjVfiö ;>l Hjer á íslandi Hlýtift^iöð ‘hafa verið fjöldi fólks af írskUFfPÍéttum, þegar tekið er tiUitU'íiÚlþeb&i að margir landnámsmannátlfta höfðu fjölda þræla með sjdp.iMjeíofcérrtur það því ekki á óvarútað Wúnsókhir á gömlum hauskúþúm eýfta ^að þeim svipar mjög fit torrtfd Htius- kúpna í írlandi. ? I -ácj tV/ m Að lokum skal hjeíimiiffeit áfIfsku fornhetjuna Oisírtj' tfeerfl'fidmdnn kannast máske betur ;týið'i!mdir G í?.gí1b>í uk

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.