Morgunblaðið - 18.08.1996, Blaðsíða 44

44 SUNNUDAGUR 18. ÁGÚST 1996
MORGUNBLAÐIÐ
ÍÞRÓTTIR
TobyTanser mætturtil íslands á nýtil aðtaka þátt í Reykjavíkurmaraþoni
Æfði í hálfl ár með bestu
hlaupurum heims í Kenýa
UNGUR piltur frá Sheffield í Englandi vakti athygli hér á landi
fyrir sex árum vegna góðs árangurs í hlaupum. Hann vann
marga sigra á þeim vettvangi með glæsibrag, oft við erfiðar
aðstæður, og ekki lét hann íslenska veðráttu aftra sér þegar
hann hljóp léttklæddur um miðjan vetur. Sá sem nefndur er til
sögunnar er Toby Tanser, fæddur 21. júlí 1968 á Englandi, en
á ættir sínar að rekja hingað til lands. Allt frá því að hann hóf
störf hér á landi í mjólkurkæli í stórverslun á Reykjavíkursvæð-
inu fór hann að láta að sér kveða á hlaupabrautinni, en undan-
farin ár hefur hann verið búsettur í Svíþjóð, þar sem hann hef-
ur verið við æfingar og keppni.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
TOBY Tanser kominn til íslands að nýju, til að taka þátt í
Reykjavíkurmaraþoni í dag. „Veftir mér alltaf ánægju að
koma hingað. Það er eins og að koma heim.“
Hann er nú oftar sem áður kom-
inn hingað til lands til að
taka þátt í Reykjavíkurmaraþoni,
■■■■■ sem fram fer í dag,
Stefán og forvitnilegt væri
Friðgeirsson að vita hver hlaup-
skrifar arinn Toby Tanser
er. „Ég spilaði mikið
knattspyrnu til að byija með, og
var reyndar sá eini í fjölskyldunni,
sem sýndi íþróttum áhuga. í ungl-
ingaskóla um 12 ára aldur reyndi
vinur minn að komast í skólaliðið
í knattspyrnu, en tókst það ekki
svo hann fór þess í stað að æfa
fijálsar íþróttir. Örlögin höguðu því
svo til að ég var tekinn með á
æfingar. I ljós kom að mér gekk
ágætlega að hlaupa og það varð
mér hvatning til að halda áfram,“
sagði Toby í samtali við Morgun-
blaðið. „Þrettán ára hljóp ég síðan
10 km hlaup á 34,35 mínútum og
komst að því að ég hafði hæfileika
í lengri vegalengdum. Á þessum
sama aldri hljóp ég þijú hlaup yfir
þriggja daga tímabil, en var svo
óheppinn að meiða mig á fæti. Ég
fór til ýmissa íþróttalækna og
mæltu þeir allir með hvíld frá
íþróttum, sérstaklega hlaupum. Á
þessum tíma var ekki eins mikið
vitað um íþróttameiðsli og í dag og
í framhaldi af þessu ákvað ég að
hætta. Ákvörðunin var ekki erfið
og ég sneri mér að störfum í leik-
húsi, sem fjölskylda mín hefur
tengst sterkum böndum, og það
var því ekki langt að sækja áhuga
minn á því.“
Ottaðist að lungun
uæru ónýt
Hvað tók við þegar þú gerðir
hlé á hlaupunum?
„Ég var í tónlist, spilaði undir á
gítar hjá söngvara, auk þess sem
ég vann við viðgerðir og endurnýj-
un á gömlum mótorhjólum. Á þess-
um tíma fór ég að temja mér óholla
lifnaðarhætti; ég var á reykmettuð-
um skemmtistöðum, með gítarinn
undir hendi, borðaði ruslfæði,
drakk bjór og reykti sígarettur.
Fleira vann ég við á þessum tíma,
en á sumrin lagðist ég í ferðalög
um Evrópu, og þá stundum á mót-
orhjólinu mínu.“
Hvernig stóð á því að þú bytjað-
ir aftur að hlaupa?
„Ég var orðinn meðvitaður um
lélegt líkamsástand mitt, og eftir
miklar reykingar í sex ár fór ég
að leita að leiðum til að hætta. Ég
reyndi allt til að sigrast á þeim,
því lungum á mér voru í slæmu
ástandi eftir allar reykingarnar, og
smá halli á vegi mínum var eins
og að klífa Esjuna. Kvöld eitt sat
ég með vinum mínum, þríþrautar-
mönnum frá heimaborg minni
Sheffield, og var að horfa á mara-
þonið í sjónvarpi, sem keppt var í
á Samveldisleikunum 1990. Ég sá
þar fyrrum hlaupafélaga minn frá
yngri árum Carl Thackery keppa,
en hann var maraþonhlaupari í
fremstu röð. Ég sagði félögum
mínum frá þessu, en þeir litu van-
trúaðir á mig og fannst sú hug-
mynd að ég gæti hlaupið vægast
sagt brosleg. Síðar meir sást til 21
árs síðhærðs unglings seint á
kvöldin, þar sem hann læddist inn
í almenningsgarð í nágrenninu til
að skokka. Eg hafði áhyggjur af
líkamsástandi mínu og var hræddur
um að ég hefði skemmt lungun á
mér fyrir fullt og allt með reyking-
unum. Tveimur vikum síðar fannst
mér ég fljúga áfram, og gerði ég
mér ljóst að ég gæti tekið þráðinn
upp að nýju eins og áður. Síðan
liðu tveir mánuðir þangað til ég tók
þátt í hæðóttu götuhlaupi í Barns-
ley, 9,6 km löngu, og hljóp ég þar
á 31 mínútu, en þá tóku gömlu
meiðslin sig upp, sem ég hafði átt
í áður. Þetta var eina alvarlega
hlaupið, sem ég hljóp á þessum
tíma.“
Upprunans leitað
Og svo komstu til íslands í fram-
haldi af þessu.
„Ég ákvað að flytja til íslands
til að leita uppruna míns, en ég er
íslenskur í aðra ættina. Ég var
heppinn að fá inni hjá ættingja
mínum Ásgeiri Halldórssyni. Hann
hefur sýnt íþróttum mikinn áhuga,
og systir hans er Ása Halldórsdótt-
ir, sem kom til Englands á sínum
tíma til æfinga í kúluvarpi, en hún
tók mig einmitt með sér á fyrsta
fijálsíþróttamótið mitt. Eftir að
hafa dvalið hér um skamma hríð
tók ég þátt í mínu fyrsta hlaupi,
sem var Reykjavíkurmaraþonið
1990, en þar keppti ég í 7 km og
fór með sigur af hólmi, og enn
hijáðu gömlu meiðslin mig. Þau
höfðu vafist fyrir læknum áður
fyrr, en bjargvættur varð á vegi
mínum, þegar ég rakst á Þorgeir
Óskarsson, góðan sjúkraþjálfara
hér. Ég taldi mig einnig hrósa happi
yfir því að fá aðstoð hjá Nike-
umboðinu með skó og klæðnað,
sem enn í dag hafa reynst mér
sérstaklega vel sem og einnig FH,
en það félag hef ég verið að keppa
fyrir hér á landi í seinni tíð. í fram-
haldi af byijunarerfiðleikum vegna
meiðslanna hér á landi lék lánið
þó loks við mig með sigrum í hlaup-
um þetta sama ár 1990, og endaði
ég árið á sigri í Gamlárshlaupi ÍR,
sem ég reyndar endurtók svo næstu
tvö árin.“
Hvernig var þjálfun og undirbún-
ingi fyrir keppni háttað hjá þér?
„Ég vann hjá Hagkaup á þessum
tíma í mjólkurkælinum, standandi
meirihluta dagsins frá 9 á morgn-
ana til 7 á kvöldin, svo það kom
niður á æfingunum. Ég gat aðeins
hlaupið á „mínum hraða“ þrisvar í
viku, og þegar ég ætlaði að keppa
var ég stundum í vandræðum með
að fá far. Ekki bætti úr skák að
ég þekkti oft ekki keppnisleiðina í
götuhlaupunum, þar sem ég hafði
oftast aldrei farið þar um áður.
Skipuleggjendur hlaupanna gerðu
yfirleitt ráð fyrir því að keppendur
þekktu leiðina án þess að hún væri
sérstaklega merkt, en skipuleggj-
endur Reykjavíkurmaraþons voru
þó til fyrirmyndar í þessu. Stundum
var það fyrir tilviljun að ég komst
á keppnisstað eða fékk frí frá
vinnu, þar sem ég vann líka um
helgar. Komið gat fyrir að einhver
hjálparhellan í þessum efnum kom
til að versla í Hagkaup og bauð
mér far á keppnisstað, en frí úr
vinnu voru ekki vinsæl. Málum var
oft bjargað með því að fá 1-2 tíma
frí og flýta sér svo til baka að loknu
hlaupi, oft á meiri hraða en í keppn-
inni sjálfri, og það gat því komið
fyrir að ég gat ekki tekið við verð-
launapeningi að hlaupi loknu. Ég
hitaði oftast aldrei upp eins og
gert er fyrir hlaup, og þegar á
keppnisstað var komið stökk ég út
úr bílnum, henti frá mér óþarfa
klæðnaði, var oftast léttklæddur
eins og um sumar væri, og tók síð-
an á rás. Margir furðuðu sig á
þessu háttarlagi, að ég kæmi bara
á ráslínuna án nokkurrar almenni-
legrar upphitunar. Eitt sinn á leið
í hlaup í Mosfellsbæ var ég þreytt-
ur eftir mikla vinnu, og vegna þessa
varð ég að leggja mig í aftursæti
bifreiðar til að fá mér hænublund
fyrir keppnina. Ég bað bílstjórann
að vekja mig rétt áður en hlaupið
hæfist, sem ég svo og sigraði í.“
Veturdvöl í Kenýa
Þú fórst til Kenýa í vetur til að
æfa með heimsfrægum hlaupurum
þar.
„Ég fór á eigin spýtur til Afríku
til að kynnast því andrúmslofti, sem
þar ríkir fyrir utan það að æfa þar
og fá innblástur frá nokkrum af
þeim hlaupurum sem fremstir hafa
verið í heiminum í iþrótt sinni á
undanförnum árum. Til að nálgast
afríska menningu og daglegt líf
íbúanna ákvað ég að eyða tíma
mínum með Kenýabúunum í burtu
frá öllu því sem Vesturlandabúar
sækjast eftir í lífinu. Þannig gat
ég upplifað það hvernig þeir lifa
lífi sínu, hvort sem það var venju-
legt fólk eða hlauparar í fremstu
röð í veröldinni. Ég dvaldi í 5 mán-
uði í Rift-dalnum í Kenýa, en dalur-
inn er einna þekktastur fyrir það
að þaðan hafa margir bestu hlaup-
arar heims komið á undanförnum
áratugum. Þarna lifði ég eins og
Afríkumenn gera sjálfir og lærði
m.a. að laga mat að þeirra hætti.
Margt er eftirminnilegt úr þessari
ferð, og eitt af því er dvöl mín hjá
nokkrum heimsfrægum hlaupur-
um. Einn þeirra var Moses Tanui
sigurvegari í 100. Boston-mara-
þoninu, sem fram fór sl. vor, en
hann hefur einnig sigrað tvisvar á
heimsmeistarmótum í hálfu mara-
þoni og 10 km, auk þess sem hann
átti heimsmetið í hálfu maraþoni
um tíma, 59,47 mínútur. Hann
hefur ótrúlega hæfileika því hann
hefur einnig verið í fremstu röð í
víðavangshlaupum. Við æfðum
saman þarna áður en hann fór og
sigraði í Boston-maraþoninu. Það
kemur kannski sumum á óvart en
Tanui hefur sagt að hann hyggist
snúa sér að keppni í bílaralli, þegar
hlaupaferli hans lýkur, en hann á
einn bíl til þess arna. Ég dvaldi
einnig hjá Patrick Sang, en hann
hefur tvívegis unnið silfur á heims-
meistaramóti í hindrunarhlaupi,
auk þess að vinna eitt silfur á
Ólympíuleikunum í Barcelona í
sömu grein. Patrick kenndi mér
margt um þolinmæði við æfingarn-
ar, þegar við hlupum saman um
eina af uppáhaldshlaupaleiðum
hans, sem var 22 km brekkuleið
og allt var upp í móti. Það voru
fleiri sem ég fékk tækifæri til að
æfa með, þ.á m. Paul Tergat, sem
hefur tvisvar orðið heimsmeistari í
víðavangshlaupum, og hann er ein-
hver auðmjúkasti og jarðbundnasti
maður sem ég hef fyrirhitt. Hann
hefur sannarlega ekki látið vel-
gengnina stíga sér til höfðs, jafn-
vel þó hann sé heimsmethafinn í
hálfu maraþoni með tímann 58,51.
Enn annan hlaupara hitti ég enda
nágranni minn þarna, en það var
Richard Chelimo, og hann eins og
hinir hefur unnið til verðlauna á
heimsmeistarmóti þar sem hann
vann til silfurverðlauna í 10 km
og sömu verðlaun á Ólympíuleikun-
um í Barcelona. Hann átti heims-
metið í 10 km um tíma 1993. Nix-
on Kiprotich er enn annar hlaup-
ari, sem ég bjó hjá en hann vann
silfur í 800 m á Ölympíuleikunum
1992. Hann hefur einmitt hlaupið
vegalengdina 36 sinnum undir 1,44
mínútum, sem er afrek út af fyrir
sig. Hann er mjög sérstæður maður
og æfir á ólíklegustu tímum sólar-
hringsins, eins og t.d. kl. 2 að nóttu,
eða morgni eins og sumir vilja kalla
það. Ismail Kirui, sem er tvöfaldur
heimsmeistari í 5 km á braut, bauð
mér einnig húsaskjól, og sagði mér
eitt sinn, við matarborðið, þegar
hann hélt á „ugali“, afrískum rétti
gerðum úr maís, að hann teldi að
afrískur matur væri fullkominn
fyrir hlaupara. Það sem ég lærði í
þessari ferð var það hversu vel
Kenýahlaupararnir æfa og gæði
æfinga þeirra eru mikil, og jafn-
framt því gat ég einnig séð hvern-
ig Vesturlöndum hefur í raun
hnignað og hvernig fólki í Kenýa
hefur tekist að viðhalda því já-
kvæða í lífi mannsins.“
Afdrifarík rútuferð
Toby er af íslenskum ættum sem
fyrr segir. „Afí minn kom til ís-
lands á fjórða áratugnum, en hann
var prófessor í norrænum málum
og ensku. Hann hafði haft þann
fræga rithöfund J.R.R. Tolkien sem
kennara, en Tolkien hafði áhuga á
norrænum fræðum. Þetta hafði
áhrif á afa minn og fór hann m.a.
þess vegna til íslands til að fást
við þýðingar. Eitt sinn á ferðalagi
norður í landi tók hann sér far með
rútu frá Blönduósi. Eftir að hann
og aðrir farþegar höfðu komið sér
fyrir í rútunni var aðeins eitt sæti
laust, og farþegar biðu eftir síðbún-
um farþega. Farþegi þessi reyndist
vera Sigríður Ásgeirsdóttir, sem
síðar varð amma mín. Hún átti á
þessari stundu engra annarra kosta
völ en að tylla sér hjá rauðhærða
Englendingnum Arnold Taylor.
Töluðu þau saman á leiðinni til
Reykjavíkur og kvöddust að svo
búnu. Sjö árum síðar sneri hann
aftur til íslands í vissum erinda-
gjörðum rétt fyrir seinni heims-
styrjöldina. í þeirri heimsókn sér
hann stúlku á gangi á Laugavegin-
um, stúlkuna sem hann hafði verið
samferða í rútunni forðum norðan
úr landi, og nú varð samfylgdin og
samræðurnar öllu lengri, því amma
fluttist með honum til Bretlands. í
stríðinu vann hann sem túlkur í
bresku leyniþjónustunni, og í kring-
um stríðið komu þau öðru hvoru
til íslands. Það má kannski geta
þess hér að hann fékk Fálkaorðuna
fyrir hollustu við íslenskan mál-
stað, auk breskra orðuveitinga fyr-
ir frammistöðu í stríðinu, en hann
sóttist ekki eftir þeim síðarnefndu
þegar úthluta átti í Buckingham-
höll. Það varð því að senda honum
þær meira en 40 árum síðar þegar
afkomendur hans vildu heiðra
minninguna um frammistöðu hans
á þessum tíma. Áhrif hans á mig
voru ekki beinlínis á íþróttasviðinu
en þeim mun meiri á bókmennta-
sviðinu og ég lærði af honum þá
ánægju að lesa. Ekki eyðilagði það
fyrir að vita það í æsku minni að
hann hafði þekkt höfunda eins og
C.S. Lewis. Sú saga er sögð af
honum þegar hann kom í heimsókn
til Islands, að þá leiðrétti hann
stundum málvillur landsmanna,
sem fór víst stundum fyrir bijóstið
á þeim mörgum, sérstaklega þegar
,;útlendingurinn“ átti hlut að máli.
Örlögin hafa hagað því svo til að
ég kem hingað til lands nokkrum
áratugum síðar til að leita að upp-
runa mínum, ekki síst vegna þess
að mér fannst ég alltaf vera ís-
lenskur. Eins og afi heitinn hitti
ég einnig kærustu mína hér. Hún
er sænsk, og er það ein ástæða
þess að ég er nú búsettur í Stokk-
hólmi. Annars væri ég líklega hér
ennþá, en það veitir mér alltaf
ánægju að koma hingað. Það er
eins og að koma heim.“