Morgunblaðið - 18.08.1996, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ
ALDARMINNING
SUNNUDAGUR 18. ÁGÚST 1996 27
HELGI
PÁLSSON
+ Helgi Pálsson
fæddist á Ak-
ureyri 14. ágúst
1896 og lést þar 19.
ágúst 1964. For-
eldrar hans voru
Páll Jónasson, f.
23.12. 1861 á
Sauðanesi í Þistil-
firði, d. 7. ágúst
1941 á Akureyri,
og kona hans
Kristín Þórdís Jak-
obsdóttir, f. 17.12.
1860 í Garði í Ól-
afsfirði, d. 2.2.
1938 á Akureyri.
Systir Helga var Vilborg Páls-
dóttir, f. 15.5. 1904 á Akur-
eyri, d. í desember 1993 á
Akureyri. Eiginkona Helga
var Kristín Pétursdóttir, f. 8.1.
1900 á T^örn á Nesjum, d. 5.12.
1989 á Akureyri.
Börn Kristínar
og Helga voru:
Margrét Kristín, f.
20.3. 1929, hús-
móðir í Borgar-
nesi, d. 28.12. 1992.
Guðrún, f. 1.9.
1930, kaupkona á
Akureyri, d. 18.6.
1993. Pétur, f. 27.7.
1932, vélstjóri á
Akureyri. Sigur-
laug, f. 3.4. 1934,
hjúkrunarfræðing-
ur í Reykjavík.
Hallgrímur,^ f. 7.5.
1935, starfsmaður Útgerð-
arfélags Akureyringa hf., Ak-
ureyri, Björg, f. 25.11. 1938,
fulltrúi í Reyjavík, Páll, f.
23.10. 1944, organisti og tón-
listarkennari á Kjalarnesi.
Andlitssnyrting ei skal fresta
augu skoða, bijóst og háls.
Tak þér spegil, vel þann besta,
talaðu fyrst við Helga Páls.
Svo orti Kristján frá Djúpalæk,
líklega að beiðni Helga Pálssonar,
frænda síns, en Helgi átti aldaraf-
mæli 14. ágúst 1996. Vona ég að
rétt sé farið með vísuna en svona
hefur hún geymst í minni mínu.
Helgi notaði þessa auglýsingu í
blöðum, sem gefin voru út á Akur-
eyri í byijun sjöunda áratugarins.
Þá rak Helgi Byggingarvöruversl-
un Akureyrar hf. en hluti starf-
seminnar var rekstur glerslípunar
og speglagerðar. Er mér ljúft að
minnast tengdaföður míns í nokkr-
um orðum.
Helgi stundaði nám við Gagn-
fræðaskólann á Akureyri. Hann
réðst síðar sem verslunarþjónn til
Höfnersverslunar og starfaði þar
um árabil. Árin 1924 til 1932
hafði Helgi með höndum útgerð
ásamt Jakob Kristinssyni og sam-
an gerðu þeir út Svan I og Svan
II, sem byggður var árið 1930.
Árið 1934 keypti Helgi Höfners-
verslun í félagi við Ara Hallgríms-
son (föður Hallgríms og Björns
sem nú eru eigendur, ásamt fleir-
um, að Bautanum á Akueyri).
Ráku þeir verslunina og einnig
fiskverkun í ein fimm ár. Helgi
stundaði einnig um tíma útgerð
með Vigfúsi Vigfússyni. Þá hafði
hann jafnframt með höndum síld-
arsöltun í Hrísey og á Akureyri.
Það má sama segja um Helga og
aðra síldarspekúlanta á þessum
árum, að einn daginn voru þeir
ríkir og vildu gefa, en annan dag-
inn voru þeir fátækir og áttu ekki
eyri. Helgi átti í nokkur ár fyrir
stríð línuveiðarann Jarlinn og tel
ég að Helga hafi ekki lánast út-
gerð hans vel, en Óskar Halldórs-
son keypti skipið af Helga og hélt
því út til veiða og siglinga með
aflann á stríðsárunum til Eng-
lands, en eins og mörgum er kunn-
ugt, fórst það skip með allri áhöfn
í einni siglingunni.
Helgi lét stríðsástandið í Evrópu
ekki aftra sér frá því að fara til
Noregs árið 1940 til þess að at-
huga um kaup á fiskiskipi. Krist-
ján P. Guðmundsson, síðar um-
boðsmaður Sjóvátrygginga á Ak-
ureyri, var samferða Helga til
Noregs og var hann í sömu erind-
um. Leiðir þeirra skildu er þangað
var komið og hélt Helgi til Ála-
sunds. Á meðan þeir voru í Noregi
hernámu Þjóðveijar landið. Varð
ástandið ískyggilegt og áttu marg-
ir á hættu að verða handteknir
og færðir í fangabúðir. Símtöl
voru hleruð og boðað var að sam-
töl yrðu að fara fram á norsku.
Helgi hringdi í Kristján og ræddu
þeir saman um stund. Skyndilega
kom rödd inn á línuna og sagði
þeim að þeir yrðu að hraða símtal-
inu. Þá hrópaði Helgi á íslensku:
„Komdu hingað, héðan er alltaf
möguleiki á að komast heim. Ég
fer í kvöld.“ í sömu svifum var
sambandið rofið. Og báðir komust
þeir heim. Helgi eftir ævintýraleg-
an flótta með norskum flótta-
mannabát frá Álasundi, fyrst til
Færeyja og síðan til Islands.
Norskt flóttafólk, Davik fjölskyld-
an, bjó á heimili Helga öll stríðsár-
in og þröngt máttu þá sáttir sitja.
Ingebrigt Davik, sem síðar varð
þekktur útvarpsmaður í Noregi,
var við nám í Menntaskólanum á
Akureyri og lauk þaðan stúdents-
prófi. Hann hélt ávallt mikilli
tryggð við ísland, æskuvini sína
þar og sérstaklega þessa fjöl-
skyldu, líklega ekki að ófyrirsynju.
Hann er látinn fyrir nokkrum
árum. Afleiðingar heimsstyijald-
arinnar urðu margvíslegar á ís-
landi, þó íslendingar hafi ekki orð-
ið fyrir slíkum hörmungum sem
margar þjóðir Evrópu. Þungbær-
ast af öllu var að missa marga
unga menn sem drukknuðu er
skip þeirra voru skotin í kaf eða
sem skotnir voru til bana. En
ýmis önnur vandamál komu upp,
meðal annars vandræði við öflun
vara og birgðaflutninga til lands-
ins, sem leiddu til þess að taka
varð upp skömmtun á ýmsum
nauðsynjavörum. Þegar Helgi kom
heim var hann ráðinn sem
skömmtunarstjóri á Akureyri og
gegndi því starfi af slíkri trú-
mennsku að við var brugðið. Árið
1946 stofnaði hann ásamt öðrum
Byggingarvöruverslun Akureyrar
hf. og gerðist framkvæmdastjóri
félagsins. Var starfsemin fólgin í
verslun og glerslípun og spegla-
gerð. Rak hann þessa starfsemi
til dauðadags og var orðinn aða-
leigandi er hann lést árið 1964.
Mættu nú ýmsir ætla að maður-
inn hefði haft í nógu að snúast
við það sem að ofan er rakið, en
það var öðru nær. í frítímum
ræktaði hann tún og sá um
skepnuhald, byggði nýtt hús fyrir
foreldra sína í Aðalstræti og
sinnti áhugaefnum sínum. Hann
aðhylltist snemma stefnu Sjálf-
stæðisflokksins og lét í té ómælda
vinnu við ýmis málefni á vegum
flokksins og í þágu bæjarfélags-
ins. Hann var kosinn í bæjarstjórn
árið 1950 og sat þar til dauða-
dags. Hann átti sæti í bæjarráði
og var í stjórn Krossanesverk-
smiðjunnar og jafnan í hafnar-
nefnd auk margvíslegra annarra
starfa í þágu bæjarins. Helgi var
virtur af háum sem lágum og
orðlagður fyrir drengskap, hjálp-
semi, orðheldni, einurð og dugnað
og „hann var einskis manns hand-
bendi“ eins og góður maður orð-
aði það. Þá sat hann í stjórn Út-
gerðarfélags Akureyringa frá
stofnun þess allt til er hann lést.
Vil ég leyfa mér að vitna til minn-
ingarorða farsæls framkvæmda-
stjóra þess félags, Gísla Konráðs-
sonar, um Helga. en þau voru
meðal annars þessi:
„Upphaf þess félags, barátta
fyrir stórri fiskiskipaútgerð frá
Ákureyri til atvinnuaukningar og
hagsbóta fyrir bæ og byggð, var
að miklu leyti verk Helga Pálsson-
ar. Hann hafði heitan áhuga og
bjarta trú á útgerð og skildi, að
öflun sjávarfangs er svo nauðsyn-
legur þáttur í tilveru þessarar
þjóðar, að honum verður að gefa
fullan gaum og veita verðugan
stuðning. Og þótt hann hefði kom-
ist í kynni við það, að slíkum at-
vinnurekstri fylgja skúrir eigi síð-
ur en skin, bilaði ekki bjartsýni
hans og trú á það, að sigur ynnist
að lokum, ef nógu ötullega væri
fram haldið. Þessi lifandi áhugi
Helga átti sinn ríka þátt í því, að
hann varð einn af helztu hvata-
mönnum að stofnun togaraútgerð-
ar hér á Akureyri, eins og fyrr
segir, og að honum var falin for-
mennska í fyrstu stjórn þess og
síðan nær óslitið til dauðadags.
Eins og Akureyringum er kunnugt
hefur á ýmsu gengið um rekstur
þess félags eins og alla togaraút-
gerð á Islandi hin síðari ár, en
hvað sem á bjátaði var Helgi ávallt
ódeigur í baráttu sinni fýrir gengi
félagsins og sparaði sér aldrei
ómak eða tíma ef hann taldi að
verða mætti því til gagns. í þeirri
baráttu hélt hann vel á máli sínu
en var þó ávallt með opin eyru
fyrir hveiju því, er réttara kynni
að reynast. Og þótt hann væri
ákveðinn fylgjandi síns stjórnmála-
flokks sætti hann sig ekki við neinn
þann pólitíska einstefnuakstur,
sem þröng flokksstjómarsjónarmið
ákveða, heldur lét skoðun sína og
sannfæringu um málefnin vísa veg-
inn hveiju sinni. Þessir mannkostir
og hin glaðlega og ljúfmannlega
framkoma Helga öfluðu honum
vinsælda og trausts."
Ekki verður hjá því komist, og
reyndar er mér það ljúft, þegar
rifjuð er upp ævi Helga, að nefna
þátt eiginkonu hans, Kristínar
Pétursdóttur. Helgi eignaðist af-
burða duglega og fallega eigin-
konu, sem studdi hann við störf
og stóð við hlið hans í blíðu og
stríðu. Kristín var alin upp við öll
almenn sveitastörf og er mér ekki
grunlaust um að oft hafi kunnátta
hennar og útsjónarsemi ráðið úr-
slitum þegar þrengdist í búi, en
hin fyrstu ár í hjónabandi þeirra
voru ekki alltaf dans á rósum. Og
margar raunir þurftu þau sameig-
inleg'a að upplifa er árin liðu, eins
og gengur í lífinu. En þau bönd
sem þau bundu í upphafi röknuðu
aldrei og hjónaband þeirra reynd-
ist afar farsælt og ástríkt. Eignuð-
ust þau sjö börn sem öll komust
á fullorðinsaldur, en tvær dætur
þeirra eru nú látnar. Helgi Pálsson
lést 19. ágúst 1964. Kristín lést
15. desember 1989. Blessuð sé
minning þeirra.
Ragnar Ásgeir Ragnarsson.
Innritun er hafin
Athygli er vakin á því að námskeið fyrir
gönguleiðsögumenn verður haldið nú i vetur.
Umsækjendur þurfa að hafa reynslu í notkun áttavita,
löngum gönguferðum og hafa góða tungumálakunnáttu.
Kennsla hefst 7. september n.k.
Uþþlýsingar eru gefnar á skrifstofu skólans kl. 9:00 til
12:00 virka daga (gengið er inn frá Hóvegi).
Innritun lýkur 20. ágúst.
Leiðsöguskóli íslands
MENNTASKÓLANUM í KÓPAVOGI
ICELAND TOURIST GUIDE SCHOOL
Mikiðúival
afheHum
ogsteinum.
Mjöggottverð
STÉTT
HELLUSTEYPA
HYRJARHÖFÐI 8
112 REYKJAVlK
SÍMI 577 1700-FAX 577 1701
Fylgstu meb í
Kaupmannahöfn
Morgunblabib
fæst á Kastnipflngvelli
og Rábhústorginu