Morgunblaðið - 18.08.1996, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 18. ÁGÚST 1996 19
setninga og hef skrifað talsvert fyr-
ir kammerhljómsveitir, fyrir 13-16
hljóðfæri og reyndar einnig tvö
hljómsveitarverk. Hvert hljóðfæri
útaf fyrir sig getur hljómað margvís-
lega og þegar 10-20 hljóðfæri koma
saman verður útkoman enn ríkulegri
en bestu hljóðgervlar. En kannski
held ég mig bara við hljóðfærin því
það er það sem ég kann best... en
ég held samt ekki.
Með því að tengja saman ólík
hljóðfæri reyni ég að búa til ný hljóð-
færi. Orgelleikari getur valið hvaða
raddir hljóðfærisins hljóma saman,
en hann getur ekki látið pípurnar
spila ólíka tóna samtímis. Eg get
hins vegar til dæmis látið þijú hljóð-
færi leika saman ólíka tóna sem eitt
hljóðfæri, eða ég læt eitt byija og
annað taka við og breyta litnum á
tóninum, sem byijað var á. Með því
að greina tón klassískra hljóðfæra í
tölvu sést að það er ákveðið hljóð,
sem fylgir tóninum í byijun. Það er
þetta sem gefur hveiju hljóðfæri sinn
sérstaka blæ og er hluti af því sem
við skynjum sem tón einmitt þess
hljóðfæris. í raftónlist er oft leikið
með að láta tón til dæmis byija sem
gíanó en breyta honum svo í óbó.
Ég hef þetta líka í huga, reyni að
búa til nýjar samsetningar til að fá
út ferska tónmynd."
Hlustarðu mikið á tónlist?
„Ég hlusta alltaf minna og minna,
því hlustunina tók ég mikið til út á
námsárunum, þegar ég reyndi að
kynna mér hvað hefði verið gert á
undanfömum öldum. Þá var gaman
að vera kannski búinn að kynna sér
vel þijár Brahms-sinfóníur, en eiga
eina eftir og geta þá ímyndað sér
að hlusta á hana sem einkafrumflutn-
ing. Nú er minna og minna eftir og
ég fer helst á tónleika til að hlusta.
Það er líka dálítil synd með hlust-
unina að þegar maður hlustar á
nýja tónlist, er maður svolítið í vinn-
unni, reynir að greina hljómana og
svo framvegis. Það veitir hins vegar
örugglega sterkari upplifun á eldri
tónlist að hafa tónlistarmenntun, því
með formkunnáttu veit maður hve-
nær eitthvað á að gerast og þegar
það gerist verða áhrifín mögnuð."
Gott að vera tónskáld á íslandi
- en hins vegar er einangrunin
En verkið um Guðrúnu var pantað
verk. Hvernig barstu þig þá að?
„Fyrst og fremst hugsaði ég um
hvers konar hljóðblær myndi henta
efni og stað. Þetta tvennt átti það
sameiginlegt að vera nokkuð hrátt,
efnið í slitnu handriti og þurrkvíinn
yfirgefin. Textinn er hijóstrugur líkt
og kvíin og samstarfsfólk mitt fann
samsvörun milli kvíarinnar og ís-
lensks landslags.
Ég hugsaði um heildarblæinn, á
hvaða hátt ég vildi nota hljóðfærin.
Síðan hugsaði ég um atburðarásina,
reyndi þá að hafa mikla vídd í tón-
listinni, þar sem rauðir þræðir gengu
í gegn, en líka að kaflarnir yrðu
andstæðir. Ég notaði chaconnu-
formið, sem byggir á endurtekning-
um með tilbrigðum, því mér fannst
það henta framvindu sögu Guðrún-
ar.“
Venjulega vinna tónskáld ein að
iðju sinni, en Guðrúnarsöngurinn var
samstarfsverkefni. Hvernig kunn-
irðu því?
„Í fyrstu fannst mér það óþolandi
afskiptasemi þegar leikstjórinn tal-
aði um að þessi eða hinn kaflinn í
tónlistinni væri of langur eða
stemmningin ekki rétt. En svo lærði
ég að taka því, lærði að bregðast
hægt við í þeirri von að leikstjórinn
kæmist á mitt band eða sá kostinn
við að ræða saman. í þessu tilfelli
var líka kostur að við byijuðum al-
veg frá byijun, en höfðum engan
ytri ramma sem við urðum að fylgja,
svo sem ákveðna stærð af hljóm-
sveit eða kór. En það er líka meiri
vinna að flétta alla þræði saman í
svo náinni samvinnu, því ef ein-
hveiju er hnikað til hefur það áhrif
á svo marga aðra þætti.
Svo höfðum við rúman tíma. Mér
varð stundum hugsað til þess að það
var ekki íslenskur háttur á þessu,
ekki rokið upp og allt drifið hrátt í
gegn. Við hittumst á 4-6 mánaða
fresti, bárum saman bækur okkar
og fórum svo heim á milli til að
hugsa áframhaldið. Á vinnslutíman-
um var tónlistin tvisvar sinnum tek-
in upp svo samstarfsfólkið fengi
hugmynd um hvernig hún hljómaði.
Að lokum var gaman að sjá sýn-
Ég hef hins vegar ekki karakter
til aó veróa hl jóófœraleikari, því
til þess þarf meóal annars útgeisl-
un á sviói og ánœgju af aó koma
fram og ég hef hvorugt.
inguna komast upp, sjá ailt blómstra
eins og vonast var eftir. Eftir þessa
reynslu vildi ég mjög gjarnan taka
þátt í svona vinnu aftur. Hið sjón-
ræna getur skýrt tónlistina, svo þessi
beina upplifun getur orðið svo mögn-
uð. Það væri líka gaman að vinna
með textahöfundi í stað þess að
vinna út frá prentuðum texta í end-
anlegu formi.“
Nú hyggurðu á vetursetu í Amst-
erdam. Þó flest íslensku tónskáldin
hafi farið erlendis í nám, snúa flest
heim, svo það mætti ætla að það sé
gott að vera tónskáld á íslandi, þótt
tónlistarhefð hér sé ekki gamalgróin?
„Líklega er hvergi betra að vera
tónskáld en á íslandi, því hingað til
hefur verið tiltölulega auðvelt að fá
verk flutt og kennslu til að fram-
fleyta sér. Það vantar hins vegar
að íslensk verk séu kynnt markvisst
erlendis, þó Tónverkamiðstöðin reyni
að sinna því af bestu getu en miklum
vanefnum.
Það er alls staðar lítill hópur, sem
hlustar á samtímatónlist, en ég held
reyndar að sá hópur fari stækkandi,
því tónlistin er að verða einfaldari.
Þessi harði módemismi fer dvín-
andi, verkin að verða skýrari og
meira hugsað um að áheyrendur
geti fylgst með og fengið eitthvað
út úr fyrstu hlustun. En fámennið
hér kemur í veg fyrir að það sé
rekstrargrundvöllur fyrir hóp eins
og Caputhópinn, sem einbeitir sér
að samtímatónlist.
Hefðin er ekki gömul hér, en við
eigum þó Jón Leifs, sem mikið er
verið að skoða nú. Kafli og kafli í
verkum hans hrífur mig, en á milli
finnst mér tónlist hans staglkennd.
Það verður spennandi þegar óútgefm
verk hans koma út. Það er magnað
þegar menn eru svona þijóskir eins
og hann, þótt þijóskan hafi kannski
líka skemmt fyrir honum. Það þarf
mikla staðfestu til að skrifa þessi
stórbrotnu verk, sem aldrei voru
flutt. Þó að verk hans hafi ekki ver-
ið sérlega framúrstefnuleg miðað við
það sem þá gerðist í Evrópu, þá
vantaði nógu marga menntaða hljóð-
færaleikara hér og þeir stóðu svolít-
ið á gati gagnvart tónlist hans. Það
er töluvert auðveldara fyrir mína
kynslóð að koma heim frá námi.
Ég veit eiginlega ekki af hveiju
ég kom heim. Líklega er maður bara
svona mikill heimalningur. Erlendis
saknar maður vinanna, þegar maður
hefur alist upp í litlu samfélagi. Svo
hefur verið auðvelt að fá kennslu
hér, meðan það er mikið atvinnu-
leysi meðal tónlistarmanna í Evrópu
og það er meira en að segja það að
fá stöðu við bandaríska háskóla.
Núna er ég á þvi að best sé að
vera nokkra mánuði hér, en flesta í
Evrópu. Ég hlakka því til að vera í
Amsterdam eftir sex ár hér heima
og heyra hvað er um að vera þar í
tónlistarlífínu. Þrátt fyrir internet og
góðar samgöngur er ekki hægt annað
en fínna fyrir einangrun hér.“
þína!
Nú hafa tekið gildi breytingar
á leiðakerfi Streetisvagna
Reykjavíkur. Þær eru gerðar til
að aðlagast vaxandi byggð í borginni
og til að tryggja öllum borgarbúum
greiða leið á fljótan og
öruggan hátt.
Við hvetjum borgarbúa til að kynna
sér vel þennan skynsamlega og
þægilega ferðamáta, spara sér umtals-
verða fjármuni og
menga minna en
þeir sem kjósa að
ferðast einir.
Og leiðin er alltaf greið!
Leiðina þina sérðu í síma-
skránni (beint fyrir
framan Gulu síðurnar) og
á Internetinu.
Þú getur einnig
hringt í þjónustu-
síma SVR:
551 2700
og fengið ráðleggingar um greiðustu
leiðina á áfangastað þinn innan
borgarinnar.
STRÆTO stendur þér nair!
Kynntu þér
GREIBUSTU LEIÐINA