Morgunblaðið - 04.05.1993, Blaðsíða 29

28
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 4. MAÍ 1993
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 4. MAI 1993
29
JM*r$ttiiÚafrií
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Kringlan 1, 103 Reykjavík. Símar: Skiptiborð 691100. Auglýsingar:
691111. Áskriftir 691122. Áskriftargjald 1200 kr. á mánuði innan-
lands. í lausasölu 110 kr. eintakið.
Erlend fjárfesting
og atvinnulífið
Upplýsingar um fjárí'estingu
erlendra aðila á íslandi komu
fram í fyrirspumatíma á Alþingi í
síðustu viku. Nýjar fjárfestingar
erlendra aðila í atvinnurekstri hér
á landi námu samtals 814 milljón-
um, þar af var langstærstur hluti,
rúmlega 500_ milljónir, framlag
Alusuisse til íslenzka álfélagsins.
Að auki fjárfestu útlendingar fyrir
194 milljónir í verzlun og þjónustu
og fyrir rétt rúmar 100 milljónir í
iðnaði.
Þessar upphæðir eru smápen-
ingar, hvort sem þær eru skoðaðar
sem hlutfall af þjóðarframleiðslu
eða bomar saman við tölur um
erlenda íjárfestingu í öðrum lönd-
um. Þær sýna jafnframt að fjár-
festing í nýjum rekstri er í miklum
minnihluta. Útlend fjárfesting á
íslandi hefur um áratugaskeið ver-
ið afar takmörkuð og einkum í
tengslum við orkufrekan iðnað.
Fjárfesting erlendra aðila í Álver-
inu í Straumsvík og Járnblendi-
verksmiðjunni á Grandartanga er
þannig yfír tveir þriðju hlutar allra
erlendra fjárfestinga, sem á síðasta
ári námu um sjö milljörðum króna,
en framlag erlendra aðila í annan
atvinnurekstur er hverfandi.
Ástæða þess, hversu lítil erlend
fjárfesting hefur verið hér á landi,
er eflaust margþætt. í fyrsta lagi
hefur jneðalarðsemi atvinnurekstr-
ar á íslandi ekki verið með þeim
hætti undanfarin ár að erlendir
íjárfestar hafí að fyrra bragði sýnt
landinu veralegan áhuga. í öðru
lagi hafa lög og reglur allt fram á
síðustu ár verið fjandsamleg er-
lendum fjárfestingum og margvís-
legar hömlur verið lagðar á þær.
í þriðja lagi hefur hugarfar hér á
landi ekki verið sérstaklega já-
kvætt í garð erlendra fjárfesta og
kynningarstarfsemi af hálfu
stjómvalda til að auglýsa ijárfest-
ingarkosti á íslandi af skornum
skammti.
Á seinustu áram hefur verið los-
að um hinar lagalegu hömlur á
þátttöku erlendra aðila í íslenzkum
atvinnurekstri. Árið 1991 var sam-
þykkt fyrsta heildstæða löggjöfin
um erlendar ijárfestingar, sem
heimilar þær með nokkrum undan-
tekningum. Nú liggur fyrir Alþingi
stjómarframvarp, sem lagt er fram
vegna væntanlegrar gildistöku
samningsins um Evrópskt efna-
hagssvæði. Þar er kveðið á um enn
rýmri reglur og lagt til að banni
við fjárfestingu í sjávarútvegi verði
viðhaldið en flestar aðrar fjárfest-
ingar heimilar.
Þessi þróun er af hinu góða og
í takt við það, sem verið hefur að
gerast í mörgum nágrannaríkjum
okkar undanfarinn áratug. Sem
dæmi má nefna Irland, Danmörku,
Noreg og Finnland, þar sem stjórn-
völd hafa lagt stóraukna áherzlu
á að laða að erlenda fjárfesta. Því
viðhorfí hefur vaxið fískur um
hrygg, að erlend eignaraðild í at-
vinnufyrirtækjum sé innspýting
fyrir atvinnulífíð, bæði í formi
áhættufjár, sem kemur í stað dýrs
Iánsfjár, og ýmiss konar nýrra
hugmynda og viðhorfa um rekstur
fyrirtækja, sem fylgja slíkri fjár-
festingu og auka á fjölbreytni at-
hafnalífsins.
Færa má rök fyrir því, að ís-
lenzkt athafnalíf hafí þörf fyrir
erlenda fjárfestingu í mun meiri
mæli en verið hefur. Aðgangur að
eigin fé til að hefja nýjan og arð-
vænlegan rekstur er erfiður hér á
landi vegna hárra vaxta. Erlent
áhættufé er allra hluta vegna betri
kostur en lántaka, hvort sem hún
er innlend eða erlend. Atvinnulífíð
tók að láni um 12,5 milljarða króna
erlendis á síðasta ári — en erlent
áhættufé var 814 milljónir króna!
Hlutfall erlendra skulda af þjóðar-
framleiðslunni nálgast nú hættu-
mörk og ekki verður haldið áfram
á þeirri braut. Á tímum atvinnu-
leysis, þegar brýna nauðsyn ber
til að efla nýjan rekstur og fjölga
atvinnutækifærum, er það því
vænlegri stefna að leita eftir er-
lendu áhættufé en að kalla stöðugt
á erlendar lántökur. Þegar aðstæð-
ur á mörkuðum fyrir stóriðjuafurð-
ir era með versta móti, er líka
ástæðulaust að sitja með hendur í
skauti og einblína á fjarlæga stór-
iðjudrauma. Víða i nágrannalönd-
unum era flest ný atvinnutækifæri
einmitt í smáfyrirtækjum, sem
komið er á fót með þátttöku er-
lendra aðila.
Alþjóðlega ráðgjafarfyrirtækið
KPMG Management Consulting,
sem skilaði ríkisstjórninni skýrslu
á síðasta ári, komst að raun um
að margar hugmyndir væru uppi
um ný atvinnutækifæri í samvinnu
við útlendinga. Hins vegar töldu
hinir erlendu ráðgjafar að sam-
ræmda stefnu skorti um það,
hvemig laða bæri erlendar fjárfest-
ingar til landsins. Þeir lögðu því
til að komið yrði á fót stofnun, sem
veitti erlendum fjárfestum upplýs-
ingar, aðstoð og ráð.
KPMG benti jafnframt á að ís-
lenzkar skattareglur væru mjög
óaðlaðandi fyrir erlenda fjárfesta
og ráða þyrfti bót á því. í mörgum
nágrannaríkjum okkar era sér-
stakar skattaívilnanir í gildi fyrir
erlenda aðila, sem vilja fjárfesta í
nýjum atvinnufyrirtækjum. Fyrsti
vísir að slíkri stefnu hér á landi
er samþykkt ríkisstjórnarinnar frá
í marz um frísvæði á Suðurnesjum,
en í henni er gert ráð fyrir skatta-
ívilnunum fyrir fjárfesta, tíma-
bundið fram til aldamóta.
í yfirlýsingu ríkisstjómarinnar,
sem gefin var út í tengslum við
viðræður um kjarasamninga, segir:
„Fjárfesting erlendra fyrirtækja er
mikilvægur þáttur í öflugra og fjöl-
breyttara atvinnulífi á Islandi. Til
þess að efla þennan þátt verður
starfsemi af opinberri hálfu á þessu
sviði aukin. Ríkisstjómin mun beita
sér fyrir því að framkomnar tillög-
ur um frísvæði nái fram að ganga.“
Vonandi fylgja gerðir þessum orð-
um ríkisstjómarinnar. íslenzkt at-
vinnulíf þarf nauðsynlega á slíku
að halda.
Um 54% íbúa andvíg byggð á vestursvæðum Seltjarnarness
Lítið sem ekkert verður
byggt á vestursvæðinu
- segir Sigurgeir Sigurðsson bæjarstjóri
TÆPLEGA 54% íbúa á Seltjarnarnesi eru andvíg byggð á vestursvæð-
um nessins samkvæmt niðurstöðu könnunar, sem Félagsvísindastofn-
un Háskóla íslands hefur gert meðal íbúanna. Sigurgeir Sigurðsson
bæjarstjóri segir að niðurstaðan sýni að lítið sem ekkert verði byggt
á vestursvæðinu.
Stuðst var við 700 manna slembi-
úrtak úr íbúaskrá, 18 ára og eldri,
en úrtakið er 23% af heildaríbúa-
fjölda. Svör fengust frá 544, eða
77,7%. Sex tillögur að skipulagi vora
kynntar í bæklingi, sem dreift var
á öll heimili í bænum. Bæklingnum
fylgdi bréf frá Félagsvísindastofnun,
þar sem könnunin var kynnt og fólk
beðið um að gera upp hug sinn. í
upphafi hvers viðtals var áréttað að
gert væri ráð fyrir akvegi að Nes-
stofusöfnunum í tillögum tvö til
fímm.
56% samþykkja einhverja
framkvæmd
Flestir svarenda, eða 40%, völdu
tillögu eitt, tillaga þrjú með 18%
svarenda var í öðru sæti og tillaga
tvö m_eð 13% svarenda var í þriðja
sæti. í niðurstöðum kemur fram að
flestir íbúanna, eða 56%, samþykktu
einhverjar framkvæmdir á vestur-
svæðunum, vegalagningu eða íbúða-
byggð, en þó er ekki meirihluti fyrir
miklum framkvæmdum. Þá segir að
„ef tillögur eitt og tvö eru lagðar
saman, en þær fela í sér enga íbúða-
byggð á svæðinu, sést að tæplega
54% íbúa eru andvígir því að byggt
sé á vestursvæðum, 43% vilja ein-
hvetja byggð, en tæplega 4% hafa
ekki gert upp hug sinn.“ Mesta and-
staðan var við tillögu sex, eða sam-
tals 64% svarenda. Ekki er mark-
tækur munur á afstöðu svarenda
eftir búsetu eða aldri en konur velja
frekar tillögu eitt og karlar velja
frekar tillögur fjögur og sex.
Könnunin til skipulagsnefndar
Sigurgeir Sigurðsson bæjarstjóri
sagði að skipulagsnefnd fengi niður-
stöður könnunarinar til umfjöllunar
og gengi frá tillögu að skipulagi til
bæjarstjórnar. „Þetta er stórt mál
sem tekur tíma,“ sagði hann. „Ég
veit ekki hvað segja skal, ef maður
er í pólitík á maður aldrei að verða
fyrir vonbrigðum, en maður er mis-
ánægður. Við erum búnir að kaupa
Hannes Hlífar Stefánsson orðinn stórmeistari
Yngsti stórmeistari
Islendinga í skak
HANNES Hlífar Stefánsson hefur nú náð tilskildum árangri til
að verða útnefndur stórmeistari í skák. Hannes er tvítugur að
aldri og verður þar með yngsti stórmeistari Islendinga í skák
en þetta er jafnframt sjöundi stórmeistaratitill þjóðarinnar. FIDE
á eftir að staðfesta titilinn en það gerist væntanlega þegar næsti
skákstigalisti sambandsins verður gefinn út í júlí.
Hannes Hlífar Stefánsson átti frjölda með þátttöku í sterkum mót-
aðeins eftir að uppfylla það mark-
mið að ná 2.500 ELO-stigum til
að verða útnefndur stórmeistari en
þeim áfanga náði hann á skákmóti
í Gausdal um helgina. Hannes Hlíf-
ar segir að á þessu móti fyrir þrem-
ur árum hafi hann náð fyrsta
áfanga af þremur til að öðlast titil-
inn. Öðrum áfanga náði hann á
Hafnaríjarðarmótinu í mars 1992
og þriðja áfanga á skákmóti í Man-
illa í júní sama ár.
„Samkvæmt lögunum verð ég
að hafa náð 2.500 ELO-stigum til
að hljóta stórmeistaratitilinn," segir
Hannes Hlífar. „Er skákstigalistinn
var síðast gefinn út í janúar hafði
ég 2.495 stig en ég náði þriðja
sætinu í Gausdal nú og það gefur
mér 10 stig.“
Markvisst stefnt að titlinum
Hannes Hlífar er atvinnumaður
í skák og hann segir að síðastliðið
ár hafi hann markvisst stefnt að
því að ná tilskyldum ELO-stiga-
um. „Þetta hefur vissulega oft á
tíðum verið mikið taugastríð að
glíma við 2.500 stiga markið," seg-
ir Hannes. „Ég man að á móti í
Svíþjóð í vetur hafði ég náð 5 stig-
um fyrir síðustu tvær umferðirnir
og þar með 2.500 stiga markinu.
En ég tapaði þeim aftur með því
að tapa þessum tveimur síðustu
skákum."
Hannes segir að það sé viss létt-
ir fyrir sig að hafa nú náð þessum
áfanga en það sem liggur fyrir er
að senda FIDE skrá yfír öll þau
mót sem hann hefur tekið þátt í og
fá síðan staðfestingu á titlunum.
Hann reiknar ekki með að tefla
neitt á mótum fram að því að næsti
skákstigalisti kemur út til að stefna
ekki árangrinum í tvísýnu. „Sökum
þessa hef ég ekkert sérstakt á döf-
inni næstu tvo mánuði eða svo held-
ur mun ég bíða eftir endanlegri
staðfestingu frá FIDE,“ segir Hann-
es Hlífar.
Yngsti stórmeistarinn
Hannes Hlífar Stcfánsson náði lokamarkinu að stórmeistaratitli á
skákmóti í Gausdal í Noregi um helgina. Hann verður sjöundi stór-
meistari Islendinga og jafnframt sá yngsti, aðeins tvítugur að aldri.
land þarna fyrir um 120 milljónir
og teljum að við eigum eftir að
kaupa fyrir svona 90 til 100 milljón-
ir í viðbót til að hægt verði að friða
allt svæðið. Nú eru Seltirningar
búnir að skrifa upp á þann stóra
reikning þannig að maður hlýtur að
kaupa það með betri samvisku."
Gleðileg niðurstaða
„Þetta eru mjög gleðilegar niður-
stöður,“ sagði Siv Friðleifsdóttir,
oddviti minnihlutans í bæjarstjórn
Seltjarnarness. „Þarna kemur í ljós
að íbúar vilja vernda þetta svæði.
Við höfum upplifað skipulagsslys
hér á Seltjarnarnesi á Valhúsahæð
og ég held að fólk hafi ekki viljað
upplifa það aftur. Niðurstaðan sýnir
að fólk vill vernda svæðið. Nú er
að setjast niður saman yfír þessum
niðurstöðum og fara eftir þeim og
skipuleggja svæðið. Við í minnihlut-
anum eram mjög ánægð, þetta er
það sem við höfum barist fyrir.“
Náttúruperla
Það voru þeir Jón Hákon Magn-
ússon, fyrrverandi formaður full-
trúaráðs sjálfstæðismanna á Sel-
tjarnarnesi, Magnús Erlendsson og
Guðmar Magnússon, fyrrverandi
forsetar bæjarstjórnar, sem riðu á
vaðið og vöruðu við að flokkurinn
myndi missa meirihluta í bæjarstjórn
ef byggð yrði heimiluð vestast á
nesinu. „Það verður að varðveita
þessa náttúruperlu sem er ekki ein-
göngu fyrir Seltirninga heldur alla
Islendinga og útlendinga sem hingað
koma,“ sagði Jón Hákon. „Þetta er
einn fallegasti staðurinn við sjó á
öllu höfuðborgarsvæðinu og hann
verður að vernda í sinni upprunalegu
mynd um alla framtíð. Það er ekki
hægt að meta svæðið til ijár, þá
væri eins hægt að reikna lóða- og
gatnagerðargjöld á Þingvöllum. Það
er nóg af lóðum á höfuðborgarsvæð-
inu og óþarfí að byggja niður í fjöru
og malbika á milli.“
Alþjóðlegnr baráttudagiir verkalýðsins, 1. maí, í Reykjavík
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Fjölmennt á torginu
FÁNAR verkalýðsfélaganna og borðar með áletruðum kröfum þeirra blöktu yfir mannfjöldanum.
Krafan iim úrbætur gegn
atvinnuleysi háværust
FJÖLMENNI var á Lækjartorgi á laugardag, sem
var 1. maí, baráttudagur verkalýðsins. Á spjöld-
um og borðum verkalýðsfélaganna var mest áber-
andi krafan um að brugðist yrði við atvinnu-
leysi. Þar mátti sjá setningar eins og „Dagsbrún-
armenn krefjast fullrar atvinnu", „Atvinna er
mannréttindi", „15% Dagsbrúnarmanna eru at-
vinnulausir, við líðum það ekki lengur“ og svo
yfirlýsingar á borð við „Gefum ekki ríkisfyrir-
tækin“. I ávörpum formanna samtaka verkalýðs-
ins var og lögð áhersla á úrræði gegn atvinnu-
leysi.
Kröfuganga fór fylktu liði frá Hlemmi niður á
Lækjartorg, en fyrir göngunni fór Lúðrasveit verka-
lýðsins. Þar mátti sjá fána hinna ýmsu verkalýðsfé-
laga, auk kröfuspjaldanna. Samkvæmt upplýsingum
lögreglu er óljóst hversu margir voru á torginu, en
giskað á að það hafi verið a.m.k. fimm þúsund manns.
7-10 þúsund atvinnulausir
Þegar á Lækjartorg var komið fluttu ávörp þau
Benedikt Davíðsson, forseti Alþýðusambands íslands,
Þröstur Ólafsson, formaður Iðnnemasambands ís-
lands, og Sjöfn Ingólfsdóttir, formaður Starfsmanna-
félags Reykjavíkurborgar. í ávarpi sínu sagði Bene-
dikt m.a.: „Það er óásættanlegt að 7-10 þúsund
manns séu atvinnulausir á íslandi. Það er óásættan-
legt að nokkur maður þurfi að vera atvinnulaus á
íslandi, sem getur stundað vinnu. Og það er óásættan-
legt að laun almenns verkafólks, sem þó hefur ennþá
vinnu, séu skattlögð eins og um hátekjur væri að
ræða.“ Þá sagði Benedikt einnig: „Þótt ekki hafi
ennþá tekist að ganga frá kjarasamningi verða stjóm-
völd að bregðast sérstaklega við auknu atvinnuleysi."
Að ávörpunum loknum flutti KK og félagar nokkur
lög.
Sameiginleg yfirlýsing helstu hagsmuiiasamtaka sjómanna
Fram fari opinber rann-
sókn á framsali á kvóta
í SAMEIGINLEGRI yfirlýsingu hagsmunasamtaka sjómanna
kemur fram að full andstaða er við framsal á kvótum, það
er sölu á óveiddum fiski innan gildandi kerfis um sljórn fisk-
veiða. Samtökin sem standa að þessari yfirlýsingu eru Far-
manna- og fiskimannasamband íslands, Vélsljórafélag ís-
lands og Sjómannasamband íslands. Hólmgeir Jónsson fram-
kvæmdasljóri Sjómannasambandsins segir að þessi samtök
hafi farið fram á það við sjávarútvegsnefnd alþingis að nefnd-
in standi að opinberri rannsókn á framsali á kvótum. „Við
teljum eðlilegra að þau gögn sem við höfum undir höndum
í málinu komi frá opinberri nefnd en ekki að við séum að
birta þau vegna félagsmanna okkar,“ segir Hólmgeir.
í yfírlýsingunni kemur m.a. fram
að reynsla síðustu ára af frjálsu
framsali kvóta hafí leitt til vaxandi
andstöðu sjómanna og nú sé mælir-
inn fullur. Frjálst framsal hafí skap-
að fleiri vandamál en það hefur leyst
og að kjarasamningum sjómanna
sé ógnað vegna þess að þeir eru
nauðugur látnir taka þátt í kaupum
á óveiddum fiski. Síðan segir í yfir-
lýsingunni: „Óheft framsal veiði-
heimilda hefur búið til nýja stétt
sjómanna og útgerðarmanna sem
eru ofurseldir kjörum leiguliðans
þar sem þeim er skammtaður að-
gangur að fiskimiðunum af þeim
sem veiðiréttinn hafa ...“
Sagt upp vegna kvótakaupa
Á blaðamannafundi sem fyrr-
greind samtök héldu til að kynna
afstöðu sína voru lögð fram nokkur
plögg, þar á meðal yfirlýsing frá
sjómanni á bát frá Vestmannaeyjum
þar sem fram kom að honum var
sagt upp í kjölfar þess að hann
neitaði að vera þátttakandi í kvóta-
kaupum útgerðarmannsins. Einnig
var lagður fram listi yfir báta sem
átt hafa í kvótakaupum hjá Fisk-
markaði Suðurnesja, svokölluðum
tonn á móti tonni-viðskiptum, en
þessi listi hefur töluvert verið í fjöl-
miðlum að undanförnu. Jafnframt
var lögð fram yfirlýsing úr síðustu
kjarasamningum sjómanna og VSÍ
þar sem fram kemur að samnings-
aðilar séu sammála um að útgerðar-
manni sé óheimilt að draga útlagðan
kostnað við kvótakaup frá áður en
skiptaverð til sjómanna sé reiknað
út.
Hólmgeir Jónsson segir að það
sé skýrt brot á samningum að draga
kvótakaup frá fyrir skipti og að slíkt
verði ekki látið óátalið af þeirra
hálfu. Þeir hafa dæmi um að sjó-
menn séu þvingaðir til að vera með
í þessum kaupum og sú yfirlýsing
sem lögð var fram á fundinum var
staðfesting á einu slíku.
Allt að 20% skerðing
Hvað varðar viðskiptin hjá Fisk-
markaði Suðurnesja kemur fram að
dregnar eru 15 til 38 krónur af
hveiju kílói á þorski áður en til
hlutaskipta kemur og telur Hólm-
geir að kjaraskerðing sjómanna af
þessum sökum sé að minnsta kosti
20%.
Til að útskýra málið betur má
taka dæmi þar sem bátur með fimm
mönnum landar 10 tonnurn af
þorski á markaðinum. Fyrir hvert
kíló fást 80 krónur eða samtals
800.000 kr. fyrir aflann. Ef sjó-
mennirnir eru látnir greiða 15 krón-
ur fyrir kílóið í kostnað vegna kvóta-
kaupa eða 150.000 kr. og að teknu
tilliti til uppboðskostnaðar sem nem-
ur 32.000 kr, af þessum afla verður
hásetahluturinn úr þessu dæmi
27.810 krónur. Ef kostnaður við
kvótakaup væri ekki dreginn frá
myndi hásetahluturinn nema 34.560
krónum eða vera tæplega 20%
hærri.
Að sögn Ólafs Þórs Jóhannsson-
ar, framkvæmdastjóra Fiskmarkað-
ar Suðurnesja, hafa viðskipti sem
þessi tíðkast árum saman og fyrir
markaðinn var um að ræða að vera
með í þeim eða leggja upp laupana.
Forráðmenn markaðarins horfðu
upp á að hlutdeild þeirra í lönduðum
afla á Suðurnesjum féll úr 44% nið-
ur í 37% milli tveggja síðustu ára
og því fóra þeir að bjóða upp á við-
skipti með kvóta. „Við erum ekki
að fela neitt hjá okkur, síður sen
svo,“ segir Ólafur. „Og við höfum
lagt áherslu á að það væri sátt
milli útgerðar og sjómanna um þetta
og ég veit ekki betur en svo hafi
verið.“
Of langt seilst
til að ráðast á
bændastéttina
- segir Guðmundur Jónsson um sjón-
varpsmynd Baldurs Hermannssonar
„ÞESSI þáttur er lágkúrulegur. Það er of langt seilst og lotið of lágt
til þess að ráðast á bændastéttina í landinu," sagði Guðmundur Jónsson
sagnfræðingur um fyrsta þátt heimildarmyndar Baldurs Hermannsson-
ar, Þjóð í hlekkjum hugarfarsins, sem sýnd var í Sjónvarpinu í fyrra-
kvöld. Þórður Tómasson, safnvörður í Skógum undir Eyjafjöllum, sagð-
ist telja myndina ákaflega einhliða og að hún sýndi ekki rétta mynd
af gamla íslenska bændaþjóðfélaginu.
Þátturinn í fyrrakvöld hét Trúin á
moldina og var þar fjallað um vistar-
bandið sem kallað var hornsteinn hins
forna íslenska bændasamfélags. Guð-
mundur Jónsson sagnfræðingur skrif-
aði fyrir nokkrum árum BA-ritgerð
um vinnufólk á 19. öld. Hann sagði
þegar Morgunblaðið leitað álits hans
á þættinum að alis ekki mætti líta á
þetta sem sagnfræðilegan þátt. Þetta
væri mjög persónuleg frásögn og þó
að höfundurinn notaði sögulegt við-
fangsefni væri frásögnin ekki söguleg
nálgun á viðfangsefninu.
„Þetta er allt á sömu bókina lært.
Bændum og vistarbandinu er kennt
um allt sem aflaga fór. Tekin eru
einstaklingsbundin dæmi af fólki og
þau skýrð út með samfélagslegum
fyrirbærum eins og vistarbandinu en
það tel ég mjög hæpið að gera. Úr
verður mjög hlutdræg og óraunsæ
túlkun á aðstæðum á þessum tíma,“
sagði Guðmundur þegar hann var
spurður um efni þáttarins og hvort
hann kannaðist ekki við ýmislegt þar
úr sínum rannsóknum. Hann sagði
þó að hægt væri að taka undir það
að vistarbandið hefði haft hamlandi
áhrif á þróun þjóðfélagsins í átt til
nútíma atvinnuhátta.
Þórður Tómasson, safnvörður í
Skógum, sagði að sér þætti myndin
afskaplega einhliða.
Gekk nærri fólki
„Ég er ekki sáttur við við þá mynd
sem þar er sýnd af hinu gamla ís-
lenska bændasamfélagi. Brugðið er
upp öllum soranum, siðleysi og
hreinni villimennsku. Ég veit að þetta
hefur gengið nærri fólki,“ sagði Þórð-
ur.
Hann sagði að með húsagatilskip-
uninni frá því um 1746, sem byggð-
ist á harðri strangtrúarstefnu, hefði
húsbændum tvímælalaust verið feng-
ið það vald að aga fólkið. „Vinnuhjú
sættu raunverulegri ánauð, þau söfn-
uðu ekki auði og áttu fáar útgöngu-
dyr til að komast áfram í lífinu. Ég
var hins vegar undrandi á því að sjón-
varpsmyndin skyldi vera í þessu
formi. Áhrifin voru mjög neikvæð og
margt fannst manni vera oftúlkað.
Maður veit að í hverri einustu
byggð á íslandi þekktist það að smæl-
ingjarnir báru skarðan hlut frá borði
en það voru einnig heimili í hverri
einustu sveit þar sem allt var í sóman-
um og þessum reglum ekki beitt.
Fólk talaði auðvitað meira um þau
tilvik þar sem munaðarleysingjár
sættu illri meðferð vegna þess að
fólk var hneykslað á því. En að það
hafí gengið svona yfir alla línuna tel
ég að sé fráleit túlkun," sagði Þórður.
Rúrek-jasshátíðin haldin í þriðja sinn
Freddie Hubbard
á Rúrek-hátíðinni
BANDARÍSKI trompetleikarinn Freddie Hubbard leikur ásamt kvintetti
sínum á Rúrek-jasshátíðinni 23. maí nk. Hubbard er einn þekktasti jasst-
rompetleikari heims og hefur leikið inn á fjölmargar hljómplötur undir
eigin nafni og með þekktustu jassleikurum heims.
Auk Hubbards leika á hátíðinni
danski jassfiðlarinn Sven Asmundsen
og kvartett hans sem er skipaður
Jakob Fischer gítar, Jesper Lundga-
ard bassi og Aage Tandgaard tromm-
ur. Bandaríski gítarleikarinn Doug
Rainey, sem hefur lengi búið í Dan-
mörku, leikur á tvennum tónleikum
og sömuleiðis Japanirnir Hirosi Min-
ami píanó og Masa Kamaguchi bassi
ásamt Matthíasi Hemstock trommu-
leikara. Fjölmörg önnur atriði verða
á jasshátíðinni sem hefst 22. maí og
lýkur 29. maí.
Á leið til Evrópu
Kvintett Freddie Hubbards sem
leikur á Rúrek skipa Javon Jackson
tenórsaxófónn, Ronnie Matthews
píanó, Jeff Chambers bassi og Louis
Hayes trommur. Kvintettinn er á leið
í tónleikaferðalag um Evrópu og hefur
skamma viðdvöl hér á landi og leikur
á einum tónleikum á Hótel Sögu.
Framkvæmdastjóri Þróunarfélagsins hættur
Tekur að sér
verk erlendis
GUNNLAUGUR M. Sigmundsson, framkvæmdastjóri Þróunarfélags ís-
lands, lét af því starfi um mánaðamótin. Gunnlaugur segir að stjórn-
arformaður félagsins hafi vitað af áhuga sínum á að breyta til. „Mér
barst síðan tilboð um að vinna tímabundið verkefni fyrir stórt alþjóð-
legft fyrirtæki og ákvað að slá til,“ segir Gunnlaugur.
Gunnlaugur Sigmundsson hefur
starfað sem framkvæmdastjóri Þró-
unarfélagsins sl. sjö ár. Hann segir
að á sínum tima hafi hann heitið sjálf-
um sér því að vera aldrei lengur en
tíu ár í sama starfinu, „og þegar þau
eru orðin sjö eru mörkin farin að
nálgast mjög hratt,“ segir hann.
Gunnlaugur segir að starfslok sín
hjá Þróunarfélaginu hafi verið í góðu
og með samkomuiagi við stjórnar-
formanninn. Hann vill ekki gefa upp
í hveiju verkefni hans erlendis nú er
fólgið en hann mun fara utan á morg-
un, miðvikudag.