Morgunblaðið - 03.03.1991, Blaðsíða 12

££
KHPPHtHUPIO IHIMNASTIGANUM
en Þorsteinn mat það svo, að sér-
stök rök þyrfti til þess að bregða
út af þessari hefð. Hann taldi að
engin slík rök væru fyrir hendi.
Eins og menn rekur e.t.v. minni
til voru miklar umræður uppi um
forystumál Sjálfstæðisflokksins
fyrir landsfund 1989. Strax þá voru
margir þeirrar skoðunar að Davíð
Oddsson, borgarstjóri, ætti að bjóða
sig fram gegn Þorsteini. Ýmsir
komu að máli við Davíð og hvöttu
hann til þess að bjóða sig fram til
formanns eða varaformanns.
Davfð vildi á þessum tíma lítið
tjá sig um hugsanlegt framboð, og
það var ekki fyrr en á landsfundi
sem hann gerði kunnugt að hann
hefði tekið ákvörðun um að bjóða
sig fram gegn Friðrik Sophussyni,
varaformanni flokksins. Davíð taldi
ótímabært þá að sækjast eftir for-
mennsku. Minna en ár væri í sveit-
arstjórnarkosningar og hann hafði
á því fullan hug að vinna stóran
sigur í Reykjavíkurborg, sem hann
og gerði.
Þorsteinn hugleiddi ekki að
möguleiki væri á mótframboði
Davíðs á landsfundi, þegar hann
gerði tillögu um að landsfundur
yrði haldinn nú í marsmánuði. Hann
kveðst hafa greint Davíð frá því
strax fyrir landsfund 1989 að hann
hygðist leiða flokkinn til sigurs í
þeim kosningum sem fara í hönd í
næsta mánuði og Davíð hafí lýst
skilningi á þeim ásetningi.
Markmiðið að sameina
flokkinn
Davíð segir að samræður þeirra
Þorsteins fyrir og á Iandsfundi .1989
hafi snúist um sameiningu Sjálf-
stæðisflokksins og það markmið að
efla hann, en aldrei nokkum tíma
hafi verið minnst á kosningar, né
hver leiða ætti fiokkinn í gegnum
þær, þegar þar að kæmi. Þorsteinn
kveðst hafa ítrekað ásetning sinn
við Davíð síðastliðið haust, þegar
umræður voru innan Sjálfstæðis-
flokksins um það hver ætti að fylla
skarð Geirs heitins Hallgrímssonar
í Seðlabankanum. Á þeim tíma
hafði nafn Þorsteins verið nefnt og
látið í veðri vaka að hann tæki
hugsanlega við embætti seðla-
bankastjóra. Hugur hans stóð ekki
til þess, heldurtil þess að leiða Sjálf-
stæðisflokkinn til sigurs nú í vor.
Þorsteinn telur sig þá hafa fengið
samskonar svör frá Davíð og fyrir
síðasta landsfund. Davíð segir að
forystumál og kosningar hafi hvorki
þá né áður borið á góma í þessu
sambandi.
Einar Oddur vildi frið og ró
um formannsskipti, færu þau
á annað borð fram
Síðastliðið haust áttu þeir Einar
Oddur Kristjánsson og Davíð Odds-
son fund með sér í Höfða. Einar
Oddur óskaði eftir þessum fundi,
þar sem hann taldi að Davíð hygði
jafnvel á formannsframboð. Einar
Oddur kveðst hafa greint Davíð frá
því að hann teldi það vera óhæfu-
verk ef til formannsslags ætti að
koma á landsfundi laust fyrir kosn-
ingar. Hann teldi að ef til formanns-
skipta kæmi þyrfti það að gerast
með samkomulagi og friði, vel fyrir
kosningar. í því sambandi mun Ein-
ar Oddur hafa greint Davíð frá því
að Jón Baldvin Hannibalsson hefði
boðist til þess að skipa Þorstein
Pálsson seðlabankastjóra. Davíð
svaraði því til að Einar Oddur væri
að ræða þetta mál við rangan mann,
en kvaðst hins vegar hafa efasemd-
ir um að formaður Sjálfstæðis-
flokksins gæti með þessum hætti
þegið slíkan bita úr höndum for-
manns Alþýðuflokksins.
Einar Oddur segir að þau skila-
boð, sem hann hafí borið Davíð á
fundinum í Höfða frá Jóni Baldvin,
hafi verið þess efnis að Sjálfstæðis-
flokkurinn hefði það í hendi sér að
tilnefna mann til þess að taka við
starfi seðlabankastjóra. Þannig
gæti verið um útgönguleið úr pólitík
fyrir Þorstein Pálsson að ræða. Í
framhaldi þessa hafi þeir Davíð
rætt möguleika þess að Þorsteinn
Pálsson yrði seðlabankastjóri. Einar
Oddur segir jafnframt að Davíð
hafí tjáð sér að áhyggjur hans varð-
andi forystumál Sjálfstæðisflokks-
ins væru tilefnislausar og við svo
búið hafi þeir slitið fundi sínum.
Einhveijir komu að máli við Þor-
stein og ræddu þetta mál við hann,
en Davíð var ekki í þeirra hópi.
Þorsteinn telur í dag að Davíð
hefði strax síðastliðið haust átt að
greina sér frá fyrirætlan sinni, því
vegna fyrri samtala hafí hann verið
grandalaus um að möguleiki væri
á mótframboði Davíðs, aðeins hálfri
annarri viku fyrir landsfund.
Þorsteinn í þröngri stöðu
fyrir landsfund 1989
Formaðurinn og varaformaður-
inn greina frá aðdraganda þess að
Davíð bauð sig fram til varafor-
manns á síðasta landsfundi með
nokkuð ólíkum hætti. Þorsteinn tel-
ur að Davíð hafí hallað réttu máli
þegar hann greindi frá því að Þor-
steinn hefði hvatt sig til þess að
bjóða sig fram gegn Friðrik Sophus-
syni. Þar hafi hann ekkert frum-
kvæði átt, auk þess sem hann hafi
greint Davíð frá því að í samstarfí
hans og Friðriks hafí ekkert það
komið upp, sem gerði það að verk-
um, að hann gæti lagt til að Frið-
rik viki til hliðar. Að þessu sögðu,
hafi hann greint Davíð frá því að
hann myndi auðvitað fagna því að
fá hann sem varaformann sér við
hlið. Staða Þorsteins í þessu máli
var gríðarlega þröng og erflð. Hann
hafði átt gott og farsælt samstarf
við Friðrik, þar sem engan skugga
hafði borið á, en hann taldi samt
sem áður að það myndi styrkja
Sjálfstæðisflokkinn og forystu
hans, fengi hann Davíð að hlið sér
sem varaformann. Því átti hann
vart annars úrkosti en halda að sér
höndum. Hann gat ekki gert tillögu
um að Friðrik viki fyrir Davíð, en
hann gat heldur ekki látið sem svo
við Davíð, að það væri honum ekki
kærkomið að fá hann í forystusveit-
ina.
Davið á hinn bóginn segir að
Þorsteinn hafí hvatt sig eindregið
til þess að fara í framboð til vara-
formanns. Hann hafi hvatt sig til
þessa nokkrum sinnum fyrir lands-
fundinn 1989. Að minnsta kosti
tvisvar hafí aðrir verið viðstaddir,
þegar slík hvatning kom frá for-
manninum. Þorsteinn hafí sagt að
slíkt framboð myndi styrkja Sjálf-
stæðisflokkinn og hann sem for-
mann hans. Þorsteinn hafí enga dul
dregiði á að staða hans sem for-
manns væri ekki alltof sterk og
hann hefði fullan hug á að styrkja
stöðu sína, svo hann gæti haldið
áfram því ætlunarverki sínu að
sameina flokkinn.
Hefði ekki farið fram
gegn Friðrik nema fyrir
hvatningu Þorsteins
Forysta Sjálfstæðisflokksins hélt
blaðamannafund í Valhöll miðviku-
daginn 4. október 1989, daginn
áður en landsfundur hófst. Tilefni
fundarins var útgáfa bókar Hannes-
ar Hólmsteins Gissurarsonar,
„Sjálfstæðisflokkurinn í 60 ár“. Þá
var umræðan um hugsanlegt vara-
formannsframboð Davíðs Oddsson-
ar orðin fleyg, enda birtist sama
dag hér í Morgunblaðinu frétta-
skýring undir fyrirsögninni „Há-
værar raddir um Davíð í forystu-
hlutverk". Davíð segir Þorstein hafa
sagt við sig áður en fundurinn
hófst, að þótt hann hefði hvatt hann
til framboðs, þá gæti hann á þessu
stigi ekki tekið afstöðu í þá veru
opinberlega, yrði hann spurður þar
um á fundinum. Þessu kveðst Davíð
hafa sýnt fullan skilning. Hann seg-
ir það af og frá að hann hefði nokk-
urn tíma boðið sig fram gegn
Friðrik, nema hann hefði verið
hvattur til þess af formanninum.
Þegar Þorsteinn var spurður á
fréttamannafundinum um það
hvern hann styddi sem varaform-
ann, sagðist hann ekki taka neina
afstöðu.
Davíð greindi Friðrik Sophussyni
frá því fimmtudagskvöldið 5. októ-
ber, sama kvöld og landsfundur
hófst,. að hann hygðist bjóða sig
fram gegn honum og sagði honum
jafnframt að hann væri hvattur til
þess af formanni flokksins. Friðrik
kvaðst ekki trúa því og við svo
búið bauðst Davíð til þess að ganga
með honum á fund Þorsteins, svo
hann mætti fá þá frásögn stað-
festa, en Friðrik afþakkaði það.
Erfiðir en árangurslausir
fundir um forystumálin
DV birti frétt 15. febrúar sl. sem
gaf umtali um formannsframboð
Davíðs byr undir báða vængi á
nýjan leik: „Vissulega verið rætt
við mig, en ég hef svarað því út
og suður,“ var fyrirsögn fréttarinn-
ar, höfð eftir Davíð.
Deginum áður, 14. febrúar, voru
þeir Þorsteinn og Davíð saman á
fundi, þar sem Davíð sagði við Þor-
stein að hann hefði hug á að ræða
við hann um forystumál Sjálfstæð-
isflokksins. Hann vildi ræða við
Þorstein strax sama kvöld, en Þor-
steinn gat það ekki sökum þess að
hann ásamt Inga Birni Albertssyni
var bókaður á fundi úti á landi um
kvöldið.
Þeir ákváðu að eiga með sér fund
sunnudeginum á eftir, 17. febrúar.
Þeir gerðu með sér samkomulag
um að fara með þessar samræður
sínar sem mannsmorð og voru þær
á engra vitprði nema þeirra til að
byija með. Á sunnudeginum hittust
þeir á löngum fundi. Ræddu þeir
ítarlega stöðu mála og málefna-
stöðu fyrir landsfund. Þeir ræddu
meðal annars forystumál flokksins,
þar sem Davíð kom að því hvort
ekki væri eðlilegt að nú yrði skipt
um formann, eins og lengi hefði
verið rætt um. Engar ákvarðanir
voru teknar á þessum fundi.
Þeir ákváðu aðhittast á ný næsta
dag og ræða málin frekar. Davíð
segir Þorsteini þá að hugur hans
nálgist það mjög, að rétt niðurstaða
sé sú að hann bjóði sig fram til
formanns. Þorsteinn sagði að þá
yrði bara að kjósa milli þeirra
tveggja og fór af þeim fundi við
svo búið. Þetta varð mjög skammur
fundur - umræður um þetta atriði
stóðu aðeins í tíu mínútur eða svo.
Sama staða var enn á fundi
þeirra miðvikudagsmorguninn 20.
febrúar. Hvor um sig skýrði sín
sjónarmið og afstöðu. Davíð hafði
enn ekki gert það endanlega upp
við sig, að hann færi fram gegn
Þorsteini og greindi honum frá því
þegar þeir hittust á nýjan leik í
hádeginu að hann vildi hugsa málið
í viku enn. Hann spurði Þorstein
hvort eitthvað sérstakt myndi ger-
ast á þingflokksfundi Sjálfstæðis-
flokksins síðar þann dag og Þor-
steinn kvað nei við. Davíð sagðist
telja rétt að þegar hann væri kom-
inn að niðurstöðu tilkynntu þeir um
hana saman, hvort sem það nú yrði
af eða á. Þorsteinn kvaðst ekki
sannfærður um að það væri rétt.
Kvaðst telja það „teprulegt“. Á
þingflokksfundinum síðar þennan
dag kvaddi Þorsteinn sér hljóðs í
upphafi fundar og tilkynnti þing-
flokknum að hann sæktist eftir
endurkjöri sem formaður Sjálfstæð-
isflokksins, jafnframt því sem hann
gerði þingflokknum grein fyrir því
að hann og Davíð hefðu átt viðræð-
ur um málið. Þorsteinn taldi rétt á
þessu stigi að greina þingflokknum
frá stöðunni og því að afstaða sín
væri óbreytt. Þetta gerði hann til
þess að eyða óvissu í þessum efnum.
Enn hittust þeir Davíð og Þor-
steinn sunnudagskvöldið síðasta,
24. febrúar. Þá mætti Björn Bjarna-
son með Davíð og Magnús Gunnars-
son með Þorsteini. Á báða bóga
reyndu menn að fá hinn til að hætta
við, án árangurs. Þótt enginn ár-
angur yrði af þeim fundi, var málið
samt sem áður ekki blásið af, held-
ur ákveðið að ijórmenningarnir hitt-
ust á nýjan leik að morgni næsta
dags, mánudagsins 25. febrúar. Sá
fundur var árangurslaus og enn
hittust fjórmenningarnir í hádegi
sama dag. Þegar á daginn kom á
þeim fundi að hvorugur hafði breytt
afstöðu sinni - hvorugur ætlaði að
hopa, lá endanlega ljóst fyrir að
ekki yrði höggvið á hnútinn nema
með kosningu milli Þorsteins og
Davíðs á landsfundi.
Davíð Oddsson hafði þá tekið
ákvörðun um framboð sitt. Þá
ákvörðun tók hann einn, án þess
að hann væri hvattur til þess af
sínum nánustu samstarfsmönnum.
Þeir höfðu á hinn bóginn lýst því
yfir að tæki hann ákvörðun um
framboð, myndu þeir standa með
honum.
Klukkan 16.15 tilkynnti Davíð
ákvörðun sína í stjórn fulltrúaráðs
sjálfstæðisfélaganna í Reykjavík og
kl. 17.00 tilkynnti hann þingflokki
Sjálfstæðisflokksins sömu ákvörð-
un. Davíð hélt síðan blaðamanna-
fund í Valhöll kl. 17.30 þar sem
hann greindi frá ákvörðun sinni,
ástæðum hennar og svaraði spurn-
ingum fréttamanna.