Morgunblaðið - 17.12.1983, Side 33

fyrirrennara sinn, sjálfan Stalín.
Stærstu sakargiftirnar voru: beit-
ing hryllilegrar grimmdar og gjör-
spillt réttarfar, þar sem unnt var
að dæma til þrælkunar eða lífláts
jafnt saklausa sem seka. Svona
ljótar fréttir máttu auðvitað
hvorki berast til rússnesku þjóð-
arinnar né þeirrar íslenzku.
fslenzk alþýða var líka alveg
grandalaus og las ræður Stalíns
um Leninismann, sem tímaritið
„Réttur" gaf út 1930, og þar sem
sagt var, hvernig forða mátti öll-
um þjóðum heims frá eymd og
skorti. Og til viðbótar las hún
hugljúfar lýsingar skáldanna
sinna á álfaborgunum, er voru
þarna fyrir austan, í raun og veru,
en ekki bara í hömrum, eins og hér
heima. Og skáldin ortu líka fögur
ljóð um álfakónginn, Stalín. Þetta
mátti ekki trufla.
Það bar því lítinn árangur, þeg-
ar höfundur þessarar greinar fór
að leita sannleikans um ræðu
Krúséfs í tímaritinu „Rétti", þessu
aðalmálgagni heimskommúnism-
ans hér á íslandi. Þar var ekkert
um ræðu Krúséfs, fyrr en 15 árum
eftir að hún var fíutt. Vandleg leit
í öllum árgöngum tímaritsins,
1956—1982, bar ekki annan árang-
ur en tvær klausur, sem lítið var á
að græða.
Fyrri klausan er frá árinu 1962,
og mjög ómerkileg. Hún stendur í
frásögn Eggerts Þorbjarnarsonar
af 22. þingi Kommúnistaflokks
Ráðstjórnarríkjanna. Eggert tek-
ur fyrst fram, að mikil umskipti
hafi orðið í Sovétrikjunum og seg-
ir svo orðrétt:
„Eftir 20. þing Kommúnista-
flokks Ráðstjórnarríkjanna árið
1956, þar sem framkvæmd voru
hin sögulegu reikningsskil við
persónudýrkunina og þann skaða,
sem hún olli, hófst tímabil nýrrar
sóknar á öllum sviðum sovéska
þjóðlífsins." (Réttur 45. ár, bls.
27.)
Og ekkert meira um það. Ekkert
minnist ekki á réttarhöldin og út-
rýmingarnar í tíð Stalíns, sem var
aðalefnið í ræðu Krúséfs, og
rússneska þjóðin átti heldur ekki
að vita um. Þagnarmúrinn reyndist
þéttur, enn sem komið var.
Nikita Krúséf andaðist haustið
1971. Stutt minningargrein um
hann birtist í „Rétti" (54. ár, bls.
155) eftir ritstjórann, Einar
Olgeirsson. Einar byrjar greinina
á nokkrum orðum um Krúséf
sjálfan. Hann hafi verið „litríkur
persónuleiki", og „einn umsvifa-
mesti stjórnmálamaður jrfirstand-
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 17. DESEMBER 1983
81
andi aldarfjórðungs". Síðan kem-
ur orðrétt:
„Heimshreyfing sósíalismans á
það fyrst og fremst Khrusjoff að
þakka, að sannleikurinn skyldi
vera sagður um hin ranglátu rétt-
arhöld í Moskvu, um þær ógnir,
sem yfir sósíalista gengu á vissu
tímabili Stalinsstjórnarinnar, og
að sleppt skyldi vera úr fangabúð-
um öllum þeim þúsundum, er þar
dvöldu saklausir. En Khrusjoff
brast marxistiskan skilning á þvi
fyrirbrigði, sem hann var að glíma
við, ...“
Meginhluti greinarinnar, sem er
aðeins 1 síða, fer svo í gagnrýni á
Krúséf, vegna stefnu hans í sam-
skiptum við Kúbu og Kína.
Þarna hélt á penna sá, er mestu
mun hafa ráðið um það, hverju
sleppa skyldi í gegnum þagnar-
múrinn hér á íslandi, enda hefur
sá hinn sami nú verið ritstjóri
„Réttar" nær óslitið í 55 ár. Einar
játar þarna meira varðandi ræðu
Krúséfs en gerzt hafði hér í fjöl-
miðlum kommúnista, enda liðin 15
ár frá því að ræðan var flutt, og
hún komin fyrir löngu út um allan
heim. Henni hafði á sínum tíma
verið smyglað út úr Sovétríkjun-
um og til Vesturlanda, eins og rit-
um Solsénitsyns seinna. Einar
Olgeirsson hafði skrifað grein í
sama tímarit árið 1968, þegar Sov-
étríkin gerðu innrásina í Tékkó-
slóvakíu og bar greinin yfirskrift-
ina: „Hvernig gat þetta gerzt?"
(Réttur 51. ár, bls. 126). Þar lýsir
ritstjórinn harmi sínum og von-
brigðum yfir því, sem þarna hafði
gerzt. Virðist mega álykta, að þeir
Einar Olgeirsson, Stefán Péturs-
son, Paul Thorez, og jafnvel sjálf-
ur Krúséf, hafi staðið nær sósíal-
demókrötum en rétttrúaðir marx-
istar gátu með góðu móti þolað.
Ræða Krúséfs er það mesta
áfall, sem kommúnisminn hefur
nokkurn tíma hlotið. Þeir sem
fylgt höfðu þessari stefnu gengu
af trúnni í þúsunda tali um allar
jarðir, ekki sízt menntamenn og
skáld (intelligensían). Og skáldið,
sem sagði okkur „gerska æfintýr-
ið“, er hann rataði í með skáld-
gyðjunni þarna eystra, við dagmál
byltingarinnar, varð nú að taka í
taumana og leiða gyðjuna frá
þessum álfaborgum og út á meðal
fólksins. Því að í Sovétríkjunum
reyndust álfaborgir aðeins vera til
í hömrum, alveg eins og á íslandi,
og aðeins tilgengilegar í draumum
og skáldskap. Og Halldór Laxness
skrifaði síðan þá ágætu bók
„Skáldatími“ (Reykjavík 1963).
Góöargjafir
Úrval af nytjahlutum úr handslípuðu stáli.
ítölsk hönnun og handverk.
Kjörgripir til gjafa, eða bara til þess að gleðja sjálfan sig
og fjölskylduna.
Þú gengur að gæðunum vísum.
Sérverslun með
listræna húsmuni
Borgartúni 29
Sími 20640
ALESSI
_________ . — Bankastræti
Glæsilegur
karlmannafatnaður
frá Danmörku, Belgíu
og Vestur-Þýskalandi.
KðRONA
‘aibe
Mtxie fiir Míinner
Kcmo Svhun*olK'