Morgunblaðið - 19.07.1983, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 19. JÚLÍ 1983
13
Engrar eggja-
einkasölu þörf
— eftir Geir G.
Gunnlaugsson
Síðastliðnar vikur hefur verið
margt rætt og ritað um landbún-
aðarmál og oftsinnis sveigt að til-
raun Framleiðsluráðs landbúnað-
arins til þess að veita einkaleyfi á
sölu og dreifingu eggja gegn vilja
neytenda og þeirra sem mest
framleiða af eggjum í dag.
Mig langar að leggja enn orð í
belg sökum þess að birst hafa
greinar þar sem reynt er að verja
réttmæti einokunar með fullyrð-
ingum sem ekki fá staðist. Vil ég
sérstaklega nefna grein Agnars
Guðnasonar, blaðafulltrúa Fram-
leiðsluráðs, sem hann nefndi „Sag-
an endurtekur sig“ (Mbl. 1.6.’83)
oggrein Gísla Andréssonar, bónda
að Hálsi í Kjós, sem bar yfirskrift-
ina „Hvenær eru tímamót í ís-
lenskum landbúnaði?" (Mbl.
23.6.’83). Einnig vil ég víkja að
orðum Steingríms Hermannsson-
ar forsætisráðherra um dreif-
ingarstöð eggja, sem hann lét falla
í sjónvarpsviðtali nýlega.
Helstu röksemdir einokunar-
postulanna eru að líkja
eggjaeinkasölu við Mjólkursam-
söluna. Þetta er alrangt. Ekkert er
sambærilegt með þessum tveim
landbúnaðarafurðum, enda hefði
það ekki verið vansalaust af hálfu
landbúnaðarforystunnar að láta
sölu- og dreifingarmál eggja
liggja í láginni ef það hefði verið
jafnbrýnt að koma á eggjasamsölu
sem mjólkurvinnslu. Framleiðslu-
ráð landbúnaðarins hefur iátið
eggjaframleiðsluna afskiptalausa
til þessa og hefur það verið kvört-
unarlaust af hálfu neytenda. Hið
sama verður ekki sagt um margar
aðrar landbúnaðarafurðir, sem
flestar eru undir þeirra ráðstjórn.
Reynt hefur verið að koma þeim
orðrómi á kreik að smitsjúkdómar
berist með hænueggjum sem rétt-
læti sérstaka dreifingarstöð fyrir
egg. Flutningsmenn þessa boð-
skapar hafa samt ekki getað fund-
ið upp neinn ákveðinn sjúkdóm
sem þannig berst né nefnt dæmi
máli sínu til sönnunar. Slík stöð
væri fyrir löngu risin ef krafa
hefði komið frá heilbrigðisyfir-
völdum.
Enn eitt, sem reynt er að læða
inn hjá almenningi, er að dreifi-
kerfi eggja verði hagkvæmara við
einokun fremur en við núverandi
aðstæður sem Agnar Guðnason
færir í stílinn á þann hátt að
„nokkur hundruð framleiðendur
aki í halarófu um þvera og endi-
langa borgina til að selja egg“.
Þarna fellur hann um eigin full-
yrðingar því hvert barn fær séð að
dýrara mun að aka um þvert og
endilangt landið til þess að safna
saman eggjum á einn stað og síð-
an út um allt á ný.
Forsvarsmenn einkasölu eggja
hafa haldið þvi fram að tæknivæð-
ing stærri búanna sé svo kostnað-
arsöm að smærri framleiðendur
standi betur að vígi og geti boðið
neytendum betri og ódýrari egg.
Þetta er að sjálfsögðu rangt. Ef
þeir aðilar, sem nú vilja komast
inn á eggjamarkaðinn, gætu raun-
verulega boðið betri og ódýrari
egg þyrftu þeir ekki á einkasölu-
heimild að halda frá Framleiðslu-
ráði til þess að ná einokunarað-
stöðu. í öllum sínum skrifum hafa
einokunarpostularnir ekki vikið
aukateknu orði að því, af hverju
þeir geti ekki stofnað slíka dreif-
ingarstöð á eigin vegum og án að-
stoðar úr kjarnfóðursjóði. Það er
þó sannarlega enginn sem bannar
þeim það. Nei, það er nefnilega hið
sama sem gildir í dag og fyrir
mörgum öldum að einokunar er
þörf til þess eins að ná sér niðri á
keppinautum sínum.
I nýlegu sjónvarpsviðtali vék
forsætisráðherra, Steingrímur
Hermannsson, að því að það væri
miður að ekki væri til dreif-
ingarstöð fyrir egg sem gerði
kleift að fullnægja skilyrðum um
sölu eggja til varnarliðsins á
Keflavíkurflugvelli. Þarna var
sagan ekki sögð nema til hálfs því
annað og meira kemur í veg fyrir
það. Heildsöluverð bandarískra
eggja er meira en helmingi lægra
en hinna íslensku. Ekki trúi ég því
að hljómgrunnur sé fyrir því að
greiða eggin niður fyrir varnarlið-
ið, en til þess að jafna þennan
verðmismun þyrfti að fella niður
kjarnfóðurskatt, lækka fóður,
draga úr vaxtabyrðinni og koma
þegar í stað upp stofneldisstöð
fyrir varpfugla að Stóra-Ármóti.
Áf þessu sést að tilkoma dreif-
ingarstöðvar mundi engu breyta í
þessu efni og reyndar annaðist
heildverslun K. Skagfjörð flokkun
og sölu eggja frá íslenskum fram-
leiðendum til varnarliðsins um
alllangt skeið.
Einkasölumenn gera harða hríð
að samtökum neytenda. Það má
lesa hjá þeim vandlætingu á því
að neytendur skuli ekki meta að
verðleikum hina alvitru forsjá
Framleiðsluráðs landbúnaðarins
um það, hvað almenningur má
hafa ráð á að hafa á borðum sín-
um. Mergurinn málsins er sá að
engrar einkasölu er þörf í þessari
grein landbúnaðar og alþjóð veit
að besta markaðslögmálið þar er
að framleiðandinn standi frammi
fyrir viðskiptavininum og svari
fyrir vöru sína. Gísli Andrésson,
bóndi að Hálsi, tíundar í skrifum
sínum ýmsar félagslegar framfar-
ir í íslenskum landbúnaði og vill
nota það til stuðnings máli sínu
um eggjaeinkasölu. Orð hans væru
trúverðugri ef þau hefðu verið rit-
uð fyrir áratug eða svo áður en
einkaaðilar í landbúnaði tóku að
festa fé sitt í bættum fuglastofn-
um og nútímalegum tæknibúnaði
Geir G. Gunnlaugsson
„Ef þeir aðilar, sem nú
vilja komast inn á
eggjamarkaðinn, gætu
raunverulega boðið
betri og ódýrari egg
þyrftu þeir ekki á einka-
söluheimild að halda frá
Framleiðsluráði til þess
að ná einkasöluað-
stöðu.“
til eggjaframleiðslu. Sannleikur-
inn er sá að þessir aðilar mörkuðu
tímamótin í hænsnarækt og er um
seinan fyrir þá sem nú eiga í erfið-
leikum við að komast inn á mark-
aðinn að smygla sér þangað undir
því yfirskini að þeir séu að valda
straumhvörfum í bættum at-
vinnuháttum. Saga landbúnaðar á
íslandi á sér mörg tímamótin. Þar
má nefna vélvæðingu landbúnað-
arins, og koma fyrstu dráttarvél-
anna var fyrirboði þess að létta í
mörgu erfiði bóndans og auka af-
urðir búanna. Aukin arðsemi bú-
anna hefur samt ekki skilað sér
sem skyldi til neytenda og bænda.
Tæknin kostar mikið fé, vinnslu-
kostnaður landbúnaðarafurða er
mjög hár og skattlagning mikil.
Með því að koma á laggirnar vita
þarflausu dreifiapparati fyrir egg-
in er verið að éta upp hagnaðinn
af því sem unnist hefur í bættum
framleiðsluháttum.
Allur þorri manna þarf að horfa
í skildinginn við matarinnkaup
svo endar nái saman. Við verð-
hækkanir dregur úr kaupum á
hinum dýrari landbúnaðarvörum.
Tökum sem dæmi ostana. Er þeir
hækka svo mjög í verði sem nú
hlýtur sala að hafa dregist saman.
Birgðir aukast, færri mjólkurlítr-
ar eru teknir til ostagerðar og
vannýting verður á hinum góða
búnaði og sérhæfa starfsliði
mjólkurbúanna. Tapinu sem af
þessu hlýst skipta bændur og
neytendur á milli sín því við
næstu ákvörðun sexmanna-
nefndar kemur hallinn inn í dæm-
ið, hækkar búvöruverðið og svo
koll af kolli. Af hinu háa verði
leiðir að ekki skapast almennar
neysluhefðir svo sem annars stað-
ar gerist. Það er hart að láglauna-
fólk þurfi í þessu efni að velja
ódýrari og lakari kostinn með
daglegu brauði sínu. Það væri
hörmulegt ef Framleiðsluráði
landbúnaðarins tækist að byggja
sams konar verðmúr umhverfis
eggin og valda enn meiri stétta-
skiptingu á matseðli manna.
Ekki er öllu borgið með því að
„ríkið“ taki að sér alla hluti í
skjóli einkasölu eða einokunar og
ættu menn að geta lært af reynslu
hafta og vandræðatímabili eftir-
stríðsáranna.
Með eftirfarandi kveðju vil ég
heita á hið háa Alþingi að aftur-
kalla heimild Framleiðsluráðs
landbúnaðarins til veitingar
einkasöluheimildar með egg;
Ríkinu verður rekstur dýr,
reynslutíma Ijúki
áður en fæðist ennþá nýr
einkasölupúki.
Setjum okkur sjónarmið,
sigrum leti og dofa,
athafnanna frelsi og frið
flestir þrá og lofa.
tíeir G. Gunnlaugsson er bóndi að
Lundi í Kópavogi.
Sauðfé hefur
fækkað um 150
þús. frá 1977
Á árunum 1977 til ársins 1982 fækk-
aði sauðfé um 40% í kaupstöðum
landsins, á sama tímabili var fækk-
un á landinu öllu 16,6%.
Þetta kemur fram í yfirliti sem
landnýtingarráðunautur Búnaðar-
félags íslands, ólafur Dýrmunds-
son, hefur tekið saman.
Árið 1977 voru 896.192 kindur á
fóðrum og var það mesti fjárfjöldi
sem verið hefur í landinu. Á síð-
astliðnum vetri var fjöldi fjár
747.701, en það er svipaður fjöldi
og var í lok kaláranna um 1970.
Búist er við áframhaldandi
fækkun sauðfjár, verði ekki breyt-
ing á markaðsaðstæðum fyrir kjöt
erlendis.
Mest varð fækkun fjár á þessum
árum í Reykjaneskjördæmi, eða
rúmlega 32%, næst kemur Norð-
urland eystra með 19,5% fækkun,
á Suðurlandi var fækkunin 14,4%,
Austurlandi 19,3%, Norðurlandi
vestra 17,7%, Vesturlandi 11,75,
en minnst var fækkunin á Vest-
fjörðum 9,9%.
Opiö frá 9—18 daglega
Vegna miKíllar sölu undanfariö þá vantar i sal
inn og á söluskrá notaöa Daihatsu-bíla.

ífpiatsu-umboðið, ',
Ármúla 23, atmar 85870 — 81733.