Morgunblaðið - 25.05.1982, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 25. MAÍ1982 3 9
iði minn, í sorginni, en þú veist
betur en nokkur annar, að við sem
fengum að njóta samvista við
hana, geymum minninguna um
brosið hennar í hjartanu, heyrum
hláturinn hennar enn og erum
þakklát.
Heiða
Kveðja frá Félagi íslenskra
leikara
Auróra Halldórsdóttir leikkona
var einn þeirra leikara sem settu
svip á íslenskt leikhús. Hún hefur
með starfi sínu sett það mark á
leiklistarsöguna sem ekki máist.
Þeir sem þá sögu þekkja muna
hana sem eina af perlum leikhúss-
ins á sviði og utan þess.
Hún var af þeirri kynslóð leik-
ara sem mest og best hefur unnið
leikhúsinu án þess að spyrja um
nokkra umbun fyrir sitt framlag.
Fátt var henni meira áhugamál en
framgangur Leikfélags Reykjavík-
ur og velferð þess. Þeir eru ekki
margir sem hafa lagt meira af
mörkum til byggingar Borgar-
leikhússins langþráða, æfinlega
reiðubúin að koma upp fjáröflun-
arsýningum fyrir húsbyggingar-
sjóðinn. Það er öðrum um að
kenna en Auróru að hún lifði ekki
að sjá það hús rísa.
Það var ekki lítið lán fyrir byrj-
anda á leiklistarbrautinni að fá
tækifæri til að kynnast Auróru og
afstöðu hennar til leikhússins síns
og leiklistarinnar. Það var lær-
dómur sem hverjum ungum leik-
ara væri gott veganesti. Hún hik-
aði heldur ekki við að segja manni
til syndanna ef henni mislíkaði
eitthvað, einkum þó ef henni þótti
skorta á hollustuna við leikhúsið
og leiklistina.
Þessum línum er ætlað að votta
henni virðingu og þökk Félags ís-
lenskra leikara fyrir framlag sitt
til íslenskrar leiklistar. Hér skulu
og fylgja mínar persónulegu þakk-
ir fyrir að hafa átt samleið með
henni um skeið.
Sigurður Karlsson
Eitt listarinnar tryggðatröll er
fallið í valinn, einn merkisberi
ósérplægni og trúnaðar, einn
ótrauður fylgjandi helgrar köllun-
ar.
Auróra Halldórsdóttir var fædd
á ísafirði 24. desember 1908, dóttir
hjónanna Ástríðar Ebenezerdótt-
ur og Halldórs Ólafssonar múrara
og leikara. Hugur hennar hneigð-
ist snemma að leiklist og eftir sín
fyrstu spor á sviðinu vestra,
hleypti hún heimdraganum og
hélt til Reykjavíkur. Þar stundaði
hún um skeið nám hjá Soffíu Guð-
laugsdóttur, en var að öðru leyti
sjálflærð, eins og algengt var um
hennar kynslóð leikara. Hún lék
fyrst með Leikfélagi Reykjavíkur
hlutverk frú Smeely og Sherlock
Holmes haustið 1939 og vorið eftir
í Stundum og stundum ekki,
skopleik eftir Arnold og Bach.
Skopleikir og revíur áttu síðan um
áratugar skeið eftir að verða
sérgrein Auróru og í slíkum hlut-
verkum varð hún fyrst þekkt og
vinsæl. Hún var í þeim leikkjarna,
sem Indriði Waage útbjó fyrir
Fjalaköttinn á stríðsárunum og
árunum eftir: þarna voru Alfreð
Andrésson, Haraldur Á. Sigurðs-
son, Emilía Jónasdóttir, Jón Aðils,
Nína Sveinsdóttir, Lárus Ingólfs-
son og margir fleiri og í þessum
heldur betur álitlega flokki fyllti
Auróra sinn sess með sóma og við
vaxandi vinsældir. Þær Auróra,
Emilía og Nína urðu í vitund
margra eins konar gamankvenna-
tríó par excellence — og reyndar
ferðuðust þær síðar um allt land
með Sigfúsi Halldórssyni tón-
skáldi undir heitinu Frúrnar þrjár
og Fúsi, og ekki var heldur að
spyrja að vinsældunum þá.
Eftir að Þjóðleikhúsið kom til
og Leikfélagið var endurskipulagt,
réðst Auróra þar til starfa á ný og
hefur helgað leikhúsinu við Tjörn-
ina krafta sína óslitið í nálega
þrjátiu ár, eða meðan heilsa leyfði
og mátti það nánast kalla til
hinstu stundar. Störf hennar fyrir
Leikfélagið hafa verið margvísleg.
Fyrst og fremst lék hún nú meira
en áður, hlutverkin urðu fjöl-
breytilegri og nú var slegið á fleiri
strengi. Þegar á fyrsta árinu vakti
hún athygli fyrir hljóðláta og trú-
verðuga túlkun á frú Dixon í
Marmara, en á eftir fylgdi Herj-
ólfs-Marta í Önnu Pétursdóttur,
þar sem Auróra sýndi, að skap-
gerðarhlutverk, sem lýstu ofsa og
örvæntingu, hafði hún einnig á
valdi sínu. Síðan rak hvert hlut-
verkið annað: þau voru ekki öll til-
takanlega stór, en margvísleg og
oft minnisstæð. Frá fyrri árum
má nefna frú Tsjæ í Pí-pa-kí, Edie
Hornett í Tengdamömmuleikjun-
um, en frá seinni árum frú 111 í Sú
gamla kemur í heimsókn, frú Tép-
an í Skemmtiferð á vígvöllinn,
Bertu í Heddu Gabler, Guðríði
Símonardóttur í Leynimel 13 (sem
hún hafði reyndar leikið með
Fjalakettinum áður), ömmu Lest-
er í Tobacco Road og mörg fleiri.
Þannig spönnuðu verkefni hennar
vítt svið, hún lék í íslenskum verk-
um, erlendum sígildum verkum og
framúrstefnuverkum. Ógleymd er
Auróra sem móðir organistans í
Atómstöðinni, og mörgum stendur
hún í fersku minni í kvikmyndun-
um Lilju og Paradísarheimt, sem
voru með síðustu hlutverkum
hennar. En kannski tek ég þó eitt
hlutverk fram yfir öll hin: Evg-
eniu Tangó, erfitt hlutverk og
margslungið, þar sem flestir bestu
kostir Auróru sem listakonu fengu
að njóta sín. Kannski er ég nú ekki
alveg hlutlaus í þessu mati mínu,
þar sem ég hafði þá ánægju að
leikstýra henni í þessu leikriti, og
minnist þeirrar samvinnu með
gleði.
Þá tók Auróra mikinn þátt í
skemmtunum, sem efnt var til
fyrir húsbyggingarsjóð, oft með
gömlu revíuefni, og þeim málstað
að Leikfélagið fengi sómasamlegt
þak yfir höfuðið, lagði hún lið af
lífi og sál. Auróra var um margt
merkileg kona. Hún hafði grúsk-
ara náttúru, að ekki sé sagt fræði-
manns, og þegar setja átti saman
þessar skemmtanir, eða aðrir fóru
að gefa gaum að þeim þætti menn-
ingarsögu okkar, sem lesa má úr
revíum og þess kyns skemmtan —
þá var ekki í traustara hús að
venda en til Auróru, þar var öllu
af vandvirkni til haga haldið. Og
reyndar fleira, sem að okkar leik-
listarsögu lýtur, og hefur undirrit-
aður oftar en einu sinni notið góðs
af því. Sama vandvirknin var og á
ferðinni, þegar Auróra tók að sér
búningageymslur leikfélagsins og
í félagi við Nínu Sveinsdóttur,
meðan Nína lifði; skrásettu þær
stöllur þar hverja flík af stakri
nákvæmni og með snyrtilegum
umbúnaði.
Tryggðatröll, sagði ég í upphafi.
Tröll að vexi var hún Auróra ekki,
og kannski ekki tröllvaxin heldur í
list sinni. Hún var í rauninni mjög
lágvaxin og fínleg, greind kona og
einstaklega hlý, hláturinn sér-
kennilegur, stundum eins og fliss-
andi og kom upp um ríka skop-
gáfu; stundum gat Auróra verið
svo yndislega utan við sig (hvernig
sem það kom nú heim og saman
við þá vísindalegu nákvæmni, sem
hún líka átti svo ríka til). Hún var
satt að segja mjög sérstæður per-
sónuleiki, leikkona, sem áhorfend-
um þótti vænt um og manneskja,
sem samstarfsfólki þótti vænt um.
Blessuð sé minning hennar.
Sveinn Einarsson
Auróra Halldórsdóttir leikkona
lést í Reykjavík 12. maí 1982 eftir
alllanga legu.
Auróra var fædd á ísafirði hinn
24. desember 1907, yngst af 7
börnum. Foreldrar hennar voru
hjónin Ástríður Ebenesardóttir og
Halldór Ólafsson múrari, sem
einnig var vel þekktur leikari á
ísafirði.
Árið 1941 giftist hún eftirlifandi
manni sínum, Indriða B. Hall-
dórssyni.
Auróra hóf snemma leikferil
sinn, fyrst sem unglingur á ísa-
firði, og síðar í Reykjavík eftir að
hún fluttist suður, þar sem hún
aflaði sér m.a. menntunar í leik-
list hjá Soffíu Guðlaugsdóttur
leikkonu. Hjá Leikfélagi Reykja-
víkur lék hún fyrst árið 1937, en á
5. áratugnum helgaði hún sig að
mestu revíuleik, aðallega á vegum
Fjalakattarins. Síðar lék hún hjá
Leikfélagi Reykjavíkur samfleytt
frá 1950 til 1977.
Ásamt Guðrúnu Ásmundsdótt-
ur leikkonu annaðist hún verk-
efnaval og undirbúning margra
leiksýninga, sem sérstaklega var
efnt til í Austurbæjarbíói á vegum
Húsbyggingarsjóðs félagsins til
fjáröflunar fyrir Borgarleikhús í
Reykjavík.
Um langt árabil hafði hún svo
með höndum búningavörslu Leik-
félagsins, framan af í samvinnu
við Nínu Sveinsdóttur leikkonu, en
þegar hennar naut ekki lengur við,
annaðist hún vörsluna ein, lengst
af við hinar erfiðustu aðstæður.
í dag minnast félagar Leikfé-
lags Reykjavíkur alls þessa þakk-
látum huga.
I vitund leikhúsgesta er minn-
ing Auróru án efa fyrst og fremst
bundin miklu og farsælu starfi á
sviði revíu- og gamanleiks. Sú
kynslóð, sem á annað borð man
blómaskeið íslenskrar reviu á
stríðsárunum, minnist hennar
m.a. í spaugilegum samleik þeirra
Jóns Aðils í Allt í lagi, lagsi og
ógleymanlegum dansi úr Halló
Ameríka, þar sem Brynjólfur Jó-
hannesson sveiflaði henni um
sviðið, svo að dæmi séu nefnd.
Auróra klæddist ekki nýju fötum
keisarans í leiklistinni, hún
kappkostaði að vera raunsönn og
eðlileg í öllum leik, hvort sem
reyndi á grín eða alvöru. Atvikin
höguðu því þannig, að á leikferli
sínum lék hún fleiri hlutverk í
gamanleikjum en í þeim verkum
sem alvarleg geta talist. En upp-
runaleg skopgáfa hennar bauð
henni engu að síður að byggja
gamanhlutverk sín á alvarlegum
grunni, og hláturinn í salnum varð
henni aldrei neitt takmark í sjálfu
sér.
Á vegum Leikfélags Reykjavík-
ur lék hún á löngum ferli fjölmörg
hlutverk af léttara taginu, sem
enn eru í fersku minni þeirra sem
sáu, eða hver man ekki túlkun
hennar á Edie Hornett í tengda-
mömmuleikjunum vinsælu, Edith
í Ærsladraugnum, eða hinni þjóð-
legu frú Kamillu á peysufötunum í
Kjarnorku og kvenhylli, sem hún
lék reyndar í tveimur sviðsetning-
um með jafnmikilli reisn. Af öðr-
um toga var kankvís amma í
Tangó á mörkum skops og fárán-
leika, — og svona mætti lengi
telja.
Áf alvarlegum hlutverkum, sem
hún tókst á við, er mér kunnugt
um að hún tók sérstöku ástfóstri
við lítið hlutverk i Pétri Gaut, sem
hún lék 1944, en síðar hafa bæst
við önnur og stærri viðfangsefni:
Berta vinnukona í Heddu Gabler
varð í hennar höndum raunsæ
mannlýsing, sem bar með sér
ósvikið andrúmsloft frá síðustu
aldamótum, amma Lester í Tob-
acco Road var kannski ein sér-
stæðasta mannlýsing hennar, í
senn átakanleg og ógnvekjandi,
eða móðir organistans í Atómstöð-
inni, sem bar fram ostskorpu og
teskeið á rósóttum kökudiski og
sagði aumingja blessuð manneskj-
an við gesti. Allt eru þetta litlar
perlur leiklistar eins og þær ger-
ast bestar. Og fyrir rúmu ári sáum
við henni bregða fyrir á sjón-
varpsskermi í hlutverki einnar
konu Þjóðreks biskups í Paradís-
arheimt.
Auróra Halldórsdóttir helgaði
Leikfélagi Reykjavíkur starfs-
krafta sína. Hún lét sér annt um
viðgang félagsins, störf þess og
listræna stefnu. Almennt flíkaði
hún ekki skoðunum sínum á leik-
list, en aðspurð hafði hún jafnan á
reiðum höndum svör, sem vitnuðu
um mótaðan smekk. öll einangr-
unarstefna í leiklist var henni á
móti skapi. Hún var örlát á hrós,
ef því var að skipta, og órökstudd-
ar athugasemdir bar hún aldrei
fram.
Auróra Halldórsdóttir var heið-
ursfélagi Leikfélags Reykjavíkur.
Guð blessi minningu hennar.
Þorsteinn Gunnarsson
Togari bjarg-
ar brúðhjónum
Moskvu, 22. mmí. AP.
SOVÉSKUR verksmidjutogari á túnfískveiðum við Equador
bjargaði fyrir skömmu frönskum hjónum, sem voru á sigl-
ingu á skútu yfír Atlantshafíð á leið sinni frá Frakklandi til
Brasilíu í brúðkaupsferð sinni.
Lentu brúðhjónin í miklum
veðrum og hrakningum og var
skúta þeirra vélarvana er sjó-
menn á sovéska skipinu komu
auga á neyðarblys þeirra við
sjóndeildarhringinn.
Var eitt hjálparskipa togar-
ans sett niður og sent til móts
við hjónin. Voru þau flutt um
borð í togarann svo og skúta
þeirra. Fengu þau góða að-
hlynningu á meðan gert var við
skútuna. Að viðgerð lokinni
héldu brúðhjónin fyrirhugaðri
för til Brasilíu áfram.
I hvcrita lengd
semer
„Standard” lengdir eða sérlengdir, allt eftir óskum kaupandans.
Að auki þakpappi, pappasaumur, þaksaumur, kjöljárn, rennu-
bönd og rennur.
w BYGGINGAVORUR HF
SUÐURLANDSBRAUT 4. SÍMI 33331.