Morgunblaðið - 20.09.1979, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 20. SEPTEMBER 1979
aö fyrra varp hafi mistekizt og til
marks um þaö sagðist Kristbjörg
Steingrímsdóttir á Hrauni hafa
séö lóuunga ófleygan fyrir
skömmu og Hilmar Hermóösson
í Árnesi ófleygan spóaunga fyrir
hálfum mánuöi. Hann sagöi, aö í
byggö væri meira af rjúpu en
vanalega, af því aö hún heföi ekki
verpt á heiöum uppi í þessari
köldu tíö.
Allir sem ég talaöi viö, töldu aö
kominn væri tími til þess að friöa
rjúpuna. — Rjúpa sést varla,
sagöi Kjartan á Hrauni. í sumar
hef ég séö eina rjúpu meö sex
unga. í gamla daga var oft
morandi af rjúpu og virtist vera
árvisst, en ekki í sveiflum eins og
þeir viröast telja núna. Þær
gengu heim á hlaöiö og túnin og
rööuöu sér á hraungarðana. Nú
sjást þær ekki. Þaö voraöi þann-
ig, aö þaö sást varla ungi hjá
öndunum né öörum fuglum. Eg
held aö þaö væri rétt aö alfriða
rjúpuna í nokkur ár fyrir mönn-
um, — þaö er ekki hægt aö friða
hana fyrir mink eöa svartbak, —
og sjá, hvaö gerist.
Veturinn leggst
illa í mann
Ég er ekki nákunnugur ástand-
inu á Norö-Austurlandinu nú á
þessum haustdögum. Mér er
sagt, aö bændur í Ólafsfiröi hafi
náö litlu sem engu inn. Á hinn
bóginn sér heyskapur betri en í
meöallagi í Framfirðinum, á
Grundartorfunni, en mjög mikiö
verri frammi í dölunum og
ástandiö engan veginn gott þar á
sumum bæjum. Eitthvaö hefur
heyskapur gengiö skár niöur viö
ströndina en uppi í Fnjóskadaln-
um, en á hinn bóginn hefur
kartöfluuppskeran brugðist meö
öllu, svo aö talaö er um aö tjóniö
sé um 100 millj. kr. í Grýtubakka-
hreppi einum.
í Norður-Þingeyjarsýslu,
Bakkafiröi og Vopnafiröi líka
hygg ég, er ástandiö verst. Sumir
bændur hafa ekki náð inn strái,
svo sem í Öxarfiröi, Möðrudal og
Víðirholti. Og á Fjallalækjarseli í
Þistilfiröi hefur snjór legiö yfir í
10 daga eða svo. Nú, — og á
Hólsfjöllum liggur snjór yfir öllu
og mikiö hey flatt, þótt eitthvaö
hafi náöst inn.
Ekki þarf getum aö því aö
leiða, að sumir bændur veröa að
skera mikið niður og aörir, sem
stóöu tæpt fyrir af heilsufars-
ástæöum eða efnahags, hljóta
aö gefast upp. Á slíkum tímum er
nöturlegt aö hálf verkalýöshreyf-
ingin skuli fylgjast svo illa meö aö
halda, aö tekjuhækkun bænda
sé meiri á þessu hausti en hjá
öörum stéttum, — miklu nær
væri aö gizka á, aö þeir fyndust í
þeim hópi, sem ekkert hafa
fengið fyrir sinn snúö nema
áhyggjur, armæöu og strit s(ö-
ustu 12 mánuöina.
Jóhannes Þórarinsson slátur-
hússtjóri á Kópaskeri, löngum
kenndur viö Árdal, sagöi mér, aö
sumariö 1950 heföu menn átt
mikil hey undir snjó fram til 24.
nóvember, þegar loksins geröi
laufvind. Þannig geta menn hald-
iö lengi í vonina, — ef þeir hafa
eitthvað handfast. En því miöur
er þaö ekki svo um alla þá, sem
nú líta til suöurs kvölds og
morgna fyrir noröan, ef þeyrinn
væri aö koma.
Þau hjónin Ása Jónsdóttir og
Hilmar Hermóösson búa félags-
búi á móti móöur hans, Jóhönnu
Steingrímsdóttur, í Árnesi. Þaö
er gott aö líta inn til þessa fólks,
fá kaffi og fréttir. Þau hafa náö
60—70% inn af sínum heyfeng
og sjá fram á aö þurfa aö fækka
eitthvaö á fóörum. — Harðindin
leysa vandann aö vissu leyti,
þessa offramieiöslu, segir bónd-
inn. Og þegar ég spyr, hvernig
veturinn leggist í þau, svara ungu
hjónin: llia. Hann leggst ekki vel í
mann, komið fram í miöjan
september og maöur ekki búinn
aö hiröa ennþá.
Halldór Blöndal
umarió
kom sem
grænn vetur“
Vigfúa Jónsson i Laxamýri meö tvo kynbótahrúta.
Kjartan Sigtryggsson réttar-
stjóri í Hraunsrótt og bóndi
á Hrauni.
Ljóxm.: Trynifvi Gunnarsson.
fjóröu eöa fimmtu hverja krónu
miöaö við í fyrra, fyrir utan
stóraukinn tilkostnaö og van-
höldin í vor. Það er til, aö bóndi
hafi misst yfir 100 lömb, en þaö
voru undantekningar.
Ég spuröi Vigfús aö því, hvern-
ig bændur myndu bregöast viö.
Hann sagöi, aö víöa væri tæpt
meö jörö fyrir sauðfé og sums
staöar jarðleysi, en nautgripir
komnir inn. — Þaö getur ekkert
lagaö ástandiö hér, nema sumar
og sól, sagöi hann. Svo neinu
nemi. Viöbrögöin verða aö sjálf-
sögöu misjöfn eftir aöstæöum.
Menn munu fyrst fækka í bú-
stofninum og margir bændur
hugsa sér aö beita fénu í vetur og
gefa því fóöurbæti, — létta
þannig á heyjum. Enn aðrir geta
oröið aö skera allan sinn bústofn
og hætta búskap, en þaö er
náttúrlega bundiö því fororöi, aö
heyin náist ekki. Maöur sér ekki í
Hann sagðist vel muna 1949,
en þaö heföi ekki verið neitt á
móti þessu ári. Þá hefði verið
snjór fram í 6. og 7. viku sumars,
— en þá skipti um, sagði hann.
Þá var oröinn heyskortur víöa, en
fór furöu vel, af því aö viö
fengum batan snöggt og gróöur
tók fljótt viö sér. En nú kom
batinn aldrei aö kalla.
Kjartan sagöi, aö ekki væri
gott aö segja um heimtur. Fátt fé
heföi komiö í réttina af ýmsum
ástæöum: Meira fé væri í heima-
löndum vegna þess hve seint
afréttur heföi gróiö. Keldhverf-
ingar heföu ekki treyst sér til aö
ganga Gjástykki og óvenjumargt
fé heföi leitaö út í Kelduhverfi
undan snjónum. Þangað heföu
veriö sóttir einir 20 bílar.
Ég vék talinu aö fallþunganum
og ástandinu hjá bændum. —
Þaö er búiö að slátra tvo daga á
Húsavík, sagöi hann. Og ég hef
eftir tveim mönnum, aö lömbin
séu 3 kg léttari en í fyrra fyrir
utan allan þann kostnaö sem
varö af fénaðarhöldunum í vor.
Ég veit ekki hvaö veröur gert viö
argt af þessum lömbum. Þeir
röa aö búa til sérstakan flokk
þau, ef þau veröa þá tekin.
. .urnar eru ekki glæsilegar hér
yrir bændur. Ég býst viö, aö ég
' aldrei séö jafnrýrt fé af fjalli,
aöur sér varla gott lamb.
/u bæöi smá og holdlítil.
\jartan sagöist ekki sjá annaö
aö bændur hlytu aö stór-
Þaö var nöturlegt aö ganga út á flugvöllinn í Aðaldal sl.
fimmtudag, noröannepja og allt hvítt yfir aö líta. Mér var sagt, aö
þá um morguninn heföi verið 10 sentimetra jafnfallinn snjór í
Baldursheimi í Mývatnssveit og talsverður snjór á Húsavík.
Föstudagurinn rann síöan upp bjartur og fagur. En þótt sólin skini
allan þann dag, var loftkuldinn slíkur, aö ylurinn komst aldrei til
jaröarinnar. Föliö sat á heygöröunum og ekki tók af jörö. Á
laugardag brast hann á meö norðanslyddu eða hríö og þaö veöur
hefur haldizt síöan. Þeir segja fyrir noröan, að haustiö þurfi ekki
aö koma neinum á óvart. Þefla sé aóeins eölilegt framhald af
sumrinu. Með haustinu hefur kólnaó ögn, — og svo er kominn
snjór.
Þaö er ónotalegt aö vera í svona veöri dag eftir dag og grilla þó
í ágústlitína á gróörinum í gegnum hríóina, — þessa dökkgrænu
sumarliti, fulla af fyrirheitum. Vorið gleymdi aö tylla niður fæti á
Noröurlandi. Nýkominn þaöan núna óttast ég mest, aö haustió
ætli aö gleyma því líka.
Úr Hraunsrétt í Aöaldal. Myndin var tekin fyrir tveim árum, en nú var norðan hríðarsuddi á
réttardaginn. Ljósm.: Anton Arnarson.
spratt var vegna útlenda áburö-
arlns, sem þá var ekki til, og ekki
heföi veriö búiö aö hirða bagga.
Nei, þetta mun vera þaö svart-
asta seinustu 50 árin aö minnsta
kosti, — alsvartasta sumariö.
Missa fjórdu til
fimmtu hverja krónu
Vigfús Jónsson á Laxamýri
haföi þetta aö segja, þegar ég
baö hann um aö draga upp mynd
af ástandiu hjá bændum. —
Myndin er ekki falleg, sagöi
hann. Við höföum hörkuvetur
fram í maílok. Sumariö kom ekki
sem sumar, heldur sem grænn
vetur. Vanhöld voru gífurleg á
lömbum í vor og tilkostnaöur
tilfinnanlega mikill vegna harö-
indanna, sérstaklega í fóöurbæti.
Þetta er þaö, sem snýr aö fjár-
bændum, en hjá kúabændum er
útkoman mjög slæm vegna meiri
kostnaðar í fóöurbæti og minni
mjólkur vegna kulda og ótíöar.
— Þaö er fyrirséö, aö fall-
þungi dilka veröur 3 til 4 kg minni
í kjöti. Menn uröu aö hafa fé
mjög lengi á túnunum vegna
gróöurleysis, allt fram í júlí, en
svartasti kapítulinn er eftir, ef
þau hey nást ekki, sem úti eru í
dag. Hann er ennþá svartari fyrir
þaö, að enginn landshluti er
aflögufær um hey. Ég tel, aö þaö
heföi oröiö ómetanlegur styrkur
fyrir héraöiö, eins og á stendur,
ef heykögglaverksmiöjan aö
Saltvík heföi veriö komin upp
eins og viö Þingeyingar væntum.
Aöeins rýrleiki dilkanna veldur
því, aö sauöfjárbændur missa
dag hver myndin veröur. Ef heyin
nást, þótt þau séu hrakin og illa
farin, þá er allt hey í harðindum.
Vigfús sagöi freistandi aö
segja í lokin, aö vonandi væru
þeir ménn, sem engan landbún-
aö vildu í landinu, búnir aö sjá
fyrir því aö þaö fólk, sem nú hyrfi
frá býlum sínum, heföi aö ein-
hverju aö hverfa í þéttbýlinu. —
Og sömuleiðis þaö fólk, sem
haföi atvinnu af framleiöslustörf-
um þess, meöan þaö bjó, bætti
hann viö.
Rjúpan
Ég sit mig aldrei úr færi aö
spyrja um rjúpuna, þegar.ég er á
ferð um rjúpnalöndin fyrir norö-
an. Mönnum ber saman um þaö,
Aldrei sunnanátt
í sumar
Hraunsrétt í Aöaldal var á
sunnudagsmorgun í noröan hríö-
arveðri. Þar var færra fé en
venjulega. Fyrir hálfum mánuöi
haföi veriö smalaö meö giröing-
unni og forðaö úr snjónum og
ekki tókst aö ganga Gjástykki
fyrir dimmviöri og snjónum.
Kjartan Sigtryggsson bóndi á
Hrauni í Aöaldal hefur veriö
réttarstjóri í Hraunsrétt um ára-
tugi. Þegar ég leit inn til hans
seinnipartinn sagöi hann mér, aö
réttardagurinn væri skemmti-
dagur þeirra í sveitinni og þang-
aö kæmi margt fólk. — Nú var
engin glaöværð, sagöi hann, og
ekki neitt. Það sást ekki vín á
nokkrum manni, hvaö þá meir.
Ég spurði hann, hvaö hann
yildi segja mér um þetta ár. —
Ég vil ekki segja neitt fallegt um
þaö, svaraöi hann. Þaö kom
eiginlega hvorki vor né sumar
hér hjá okkur. Og svo er komiö
haust meö snjókomu. Útlitiö er
eiginlega ekki glæsilegt hér á
Norö-Austurlandinu.
fækka og talaöi um, aö þaö þyrfti
aö skipuleggja þaö þannig, aö
menn ættu frekar aö halda í
fjárstofninn fyrir noröan, þar sem
mjólkurskortur voföi yfir á Suö-
urlandi í vetur, en dýrt aö flytja
mjólkina um langan veg. — Þeir
hafa haft þaö sæmilegt í sumar,
Sunnlendingar, sagöi hann, sem
þeir áttu skiliö. Þeir eru búnir að
hafa slæm sumur, en viö góö.
Hér hafa margir ekki nema hálf-
an heyskap og hjá sumum er lítiö
komiö í hlööur, en mikil hey undir
snjó á hverjum bæ má heita.
Þetta getur breytzt dálítiö ef
hann gerir góöa tíö, en í dag eru
ekki miklar horfur á því. Það
hefur aldrei gert sunnanátt í
sumar. Hann hefur komið að
vestan eöa suðvestan einn dag í
einu, mest tvo. Fyrir 40 til 50
árum hefði orðið fellir. Þaö sem