Morgunblaðið - 12.10.1962, Blaðsíða 12

12
J MORGVNBLAÐIÐ
PBstudagur 12. október 1962

tJtgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavlk.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Sigurður Bjarnason frá Vigixr.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Útbreiðslustjóri: Sverrir Þórðarson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og aígreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Áskriftargjald kr. 65.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu kr. 4.00 eintakið.
FJARLA GAFR UM-
VARPIÐ
jT'j árlagaf rumvarpið er nú^
*■ lagt fram á fyrsta degi
þingsins eins og vera ber og
verður væntanlega afgreitt
með eðlilegum hraða, gagn-
stætt því, sem stundum var
áður. Eins og að líkum læt-
ur eru niðurstöður þessa fjár
lagafrumvarps hærri en hin-
ar fyrri. Kemur þar hvort
tveggja til að tekjur lands-
manna hafa aukizt og ýmiss
kostnaður hækkað.
Ánægjulegt er hins vegar,
að unnt er að standa undir
hinum háu ríkisútgjöldum án
þess að grípa þurfi til nokk-
urra hækkana skatta og
tolla, en hvort tveggja þetta
hefur sem kunnugt er verið
lækkað, og var ekki fyrir-
fram sýnt, hvort þær lækk-
anir fengju staðizt. Reynslan
hefur hins vegar orðið sú að
ljóst er, að það var rétt spor
að lækka bæði skatta og
tolla.
Væntanlega flytur fjár-
málaráðherra Gunnar Thor-
oddsen, fjárlagaræðu sína í
næstu viku og mun þá koma
í Ijós, að enn er unnið að
sparnaði í ríkisrekstrinum og
meiri hagkvæmni, samfara
þróttmiklum framkvæmdum.
ISLENZKIR HAGS-
MUNIR OG EBE
17'regn sú, sem birtist hér í
* blaðinu í gær um það, að
líkur væru til þess, að íslend-
ingar fengju að koma sínum
sjónarmiðum að á ráðstefnu
Efnahagsbandalagsríkjanna
um fiskveiðimálefni, er vissu
lega gleðileg. I>ar er um að
ræða svo geysilega hagsmuni,
að einskis má láta ófreistað
til að tryggja þá.
Ef svo fer, að Efnahags-
bandalagsríkin fallast á, að
við fáum að koma sjónar-
miðum okkar að, enda þótt
við höfum ekki sótt um neins
konar aðild að bandalaginu,
sýnir það sérstaka velvild í
okkar garð, sem raunar var
vitað um áður og stingur
mjög í stúf við hatursáróður
þeirra manna, sem telja, að
við eigum enga samleið með
ríkjum Efnahagsbandalags-
ins. —
Önnur fregn, sem blaðið
birti í gær um það að orð-
rómur væri uppi um, að
Efnahagsbandalagsríkin vildu
takmarka aðild að bandalag-
inu, e.t.v. við Breta eina, sýn-
ir líka, að Efnahagsbandalags
ríkin eru síður en svo áfjáð í
að bandalagið teygi sig yfir
sem flest þjóðlönd. Sannleik-
urinn er sá, að ríkin verða að
sækja á til þess að fá aðild
að bandalaginu, gagnstætt
því, sem hér er haldið fram
af mönnum, sem lítt eru kunn
ugir bandalaginu, en þykjast
þeim mun meira vit hafa á
því.
VARNIR ÍSLANDS
IZommúnistamálgagnið á ís-
landi rekur upp mikið
vein í gær út af því að hér á
landi skuli vera staðsettar
hraðfleygari og betri orustu-
flugvélar en áður og varnir
landsins þar með betur
tryggðar. Þykist blaðið þar
sjá ógnarleg vetnis- og árás-
arvopn.
Þessi afstaða kommúnista
er eðlileg. Þeir vilja auðvitað
ekki, að ráðstafanir séu gerð-
ar til þess að varnarflugvél-
ar séu sem víðast staðsettar
og færar xim að granda rúss-
neskum flugvélum, ef ógnir
nýrrar styrjaldar ættu eftir
að dynja yfir mannkynið.
Hin nýja flugvélategund
er búin flugskeytum, sem
grandað geta árásarvélum í
mikilli fjarlægð og þannig
fyrirbyggt, að þær nái skot-
marki. Auðvitað er þetta
fyllra öryggi fyrir ísland, ef
svo kynni að fara að árás
ætti að gera á það.
Megin atriðið er þó, að
þeim mun öflugri sem varn-
ir Atlantshafsbandalagsþjóð-
anna eru, þeim mun minni
líkur eru til þess, að hinir
rússnesku ofbeldismenn grípi
til þess hörmulega úrræðis
að reyna skyndiárás.
Þess vegna hljótum við ís-
lendingar að taka virkan þátt
í varnarsamstarfi lýðræðis-
þjóða.
BEN BELLA
¥jað spáir ekki góðu um
* vizku Ben Bella, hins
nýja forsætisráðherra Alsír,
að hann skuli láta það verða
sitt fyrsta verk eftir að land
hans hefur fengið inngöngu í
Sameinuðu þjóðirnar, að
heimsækja Castro, ein-
ræðisherra á Kúbu. — Á
Kúbu ríkir nú kommúnískt
einræði. Rússar hafa undan-
fama mánuði flutt ógrynni
vopna og fjölda „sérfræð-
inga“ til Kúbu til þess að
hjálpa Fidel Castro. Af þessu
hefur leitt ugg og óróa í fjöl-
33. sjálfstæða Afríku-
ríkið og væntanlega
110. aðildarríki SÞ.
AFRÍKURÍKBO Uganda, sem
sjálfstæði hlaut síðastliðinn
sunnudag, hefur nú óskað upp-
töku í samtök Sameinuðu Þjóð
anna og verður væntanlega 110.
aðiSdarríki samtakanna
Uganda er 33. Afríkuríkið,
sem hlýtur sjálfstæði; lítið land,
ef mælt er á mælikvarða Afríku
ríkja, — nokkurn veginn jafn-
stórt að flatarmáli og Bretland,
en Uganda hefur verið vernd-
arsvæði Breta sl sjötíu ár.
Uganda er á hinn bóginn eitt
ar þéttbýlustu löndum Afiihu.
íbúar um 7 milljónir, þar af
98% Afríkumenn. Hvítir menn
í Uganda eru um það bil 11.000,
en Asíumenn 77.000 og fást flest
ir við verzlun. í landinu eru 28

meiri háttar ættfliokkar, hinn
stærsti er Baganda, sem byggir
stærsta hérað landsins, Buganda.
Ættflokkarnir eiga ekkert miál
sameiginlegt. Útvarpið í Uganda
sendir á sex Afríkumálum, auk
ensku Oig hindustandi, en hið
opinbera mál í Uganda verður
enska.
Landfræðilegia liggur Uganda
í Austur-Afríku. >að ligigur
milli Viktoríuvatns að suðaustan
og Albert-vatns og Edward-
vatns a^ vcstan, en löndin, sem
liggj ■ að Uganda eru: Tanga-
nyika, Ruanda-U. undi, Kongó,
Súdan og Kenyia. Stjórnmála-
lega og væri þó
réttara að skipa því í
hólf með öðrum brezkum ný-
mörgum ríkjum Vestur-
heims. Rússneskt víghreiður
90 mílur frá ströndum Banda
ríkjanna er vissulega ekki
hugnanleg staðreynd.
Hið nýja, sjálfstæða Alsír
þarf fyrst og fremst á friði
að halda eftir 7 ára styrjöld
og blóðsúthellingar. — Það
þarfnast jafnframt fjárhags-
legrar aðstoðar til þess að
byggja upp bjargræðisvegi
landsins. Þegar á þetta er lit-
ið virðist það ekki hyggilegt
af hinum nýja forsætisráð-
herra að byrja á því að aug-
lýsa vináttu sína við Fidel
Castro og kommúnistaklíku
hans, sem nú fer með vöH á
Kúbu.
lendum í Vestur-Afríku
Helztu borgir Uganda eru
Entebbe, höfuðborgin, og Kam-
pala, hún er miðstöð verzlunar
og aðalborgin í Buganda.
í Uganda er lítil hætta á deil-
um milli hvítra og innborinna,
því að þar varð eins og í Ghana
og Nigeríu, aldrei neitt landnám
hvítra svo nokkru næmi. Var
þegar kveðið svo á 1890 í sam-
komulaginu um, að landið yrði
verndr.rsvæði Breta, að evrópsk
um innflytjendum skyldi ekki
heimilt að eignast land í Uganda,
þeim skyldi aðeins heimilt að
setjast þar að, fást við verzlun,
hin ýmsu störf fyrir brezku
stjórnina og við fræðslu ýmiss
konar.
Bretar komu á sínum tíma
til Uganda fyrst og fremst til
þess að stunda verzlun, en ekki
af stjórnmálaástæðum. Þar voru
þá fyrir vel stæð konungsriki
og reyndist haldbezt fyrii utan-
aðkomandi aðila að virða veldi
þeirra og hafa við konungana
góða samvinnu.
Stærst þessara gömlu rikja
er Buganda, nær yfir nær þriðj-
ung landsins og þar býr nær
þriðjungur þjóðarinnar, enda
auðugasti hluti landsins. Sá sem
þar ríkir néfnist „Kabaka“ en
næst honum að völdum kemur
foringjaráð sem ' .f.iist „Lukiko"
Sá „Kapaka, sem nú ríkir í Bug
anda heitir Edward Frederick
Mutesa 11.
□ □
Fyrsti Evrópumaðurinn kom
tii U^anda árið 1862, en það
mun hafa verið Englendingur-
inn J. H Speke. En sagan segir,
að Suna þáveran.’.i konungur í
Buganda hafi fyrst heyrt hvítra
manna getið árið 1850, er þang-
að kom liðhlaupi fró Zansibar.
Sonur Suna konungs, Mutesa,
tók við völdum árið 1857 og tók
vel á móti Speke, og ekki síður
Milten Obote
forsætisráði.-rra Ug„ada
við H. M. Stanley er hann kom
þangað átján árum síðar. Sýndi
Mutesa mikinn áhuiga á trúar-
brögðum hinna hvítu manna og
fékk Stanley því framgengt, að
’konungur bauð til sín nokkrum
trúboðum ensku kirkjunnar.
Fékk Stanley koinið bréfi með
þessum skilaboðum til Daily
Telegraph í London.
Um þessar mundir voru Ar-
abar farnir að venja komur sín-
ar til Uganda í verzlunarerind-
um og fylgdu þeim jafnan trú-
boðar múhameðstrúarma n na,
sem reyndu mjög til að snúa
konungunum í nærliggjandi ríkj
um til þeirrar trúar. Fyrsti
brezki trúboðaflidkkurinn kom
til Bugand.. 1877 og var fyrir-
liði hans C T. Wilson, en tve:-n
árum í iar kom þangað annar
hópur. Um svip„£ leyti var tofn
uð rómversk-kaþólsk trúboðs-
hreyfing franskra pre '. Alsír
og leið ekki á löngu þar til
eim.ig þeir sendu trúboða til
Buganda. Hófst þar með hörð
samkeppni um sálir Afríku
manna.
Mutcsa var sniall konungur,
atorkusamiur mjög og vel greind
ur, en ha ður í 'horn að ‘ ka
og lét sig lítt skipta mian.nlegar
þjáningar. Sonur hans, Mwanga,
var haldinn þessum galla í ríkum
mæli, þótti óhemju grimmur og
au.. þ • . eiklunda og lítt gef-
inn. Á valdatíma hans og bræð-
ra hans næstu árin, áttu trúboð-
ar í miklm þre~.gingum. Kon-
migr.um hætti til að rekja or-
sakir innanríkisdeilna til áhrifa
þeirra og fór margar herferðir
á hendur þeim. Af því leiddi
síðan blóðug átök milli fylgis-
Framhald á bls. 17.
S iO O AN
2.99
,
^ieonihr.