Morgunblaðið - 25.02.1954, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 25. febr. 1954
MORGVWBLJÐIÐ
9
Byggingar Völundar. Næst Skúlagötu er gamla verksr: iðjuhúsið og skrifstofubyggingin. Við hlið þess er byrjað að reisa nýja vcrksmiðjuhúsið, sem verður 2 hæðir. —
Aðrar byggingar eru þurrkhús og birgðageymslur. — Myndirnar tók ljósm. Mbl. Ól. K. M.
TIMBURVERZLUÍMIN VÖLUNDUR 50 ARA
SAGA s.L 50 ára er öðru fremur
saga iðnaðar og iðju hér á landi.
Það er saga um framsækna,
áræðna og bjartsýna menn, er af
fyrirhyggju og framsýni ruddu
veginn að vaxandi velsæld oð
framförum á landi hér. Það er
saga um félög, sero stofnuð voru
af stórhug og sem átt hafa sinn
mikla þátt í því að við lifum í
dag í sjálfstæðu landi og erum
sjálfstæð þjóð.
Eitt elzta iðnfyrirtæki Iandsins,
timburverzlunin Völundur, minn
ist í dag hálfrar aldar afmælis
síns. Stofnun þess, 25. febrúar
1904, fylgdi í kjörfar þess að ís-
lendingar fengu innlendan ráð-
herra með búsetu hér heima og
jafnframt fjármálastjórn lands-
iandsins í eigin hendur. Stofnun
Völundar hvatti menn til dáða og
framsóknar til fjárhagslegs sjálf-
stæðis og upp úr því voru hér á
lancffstofnuð ný fyrirtæki í verzl-
un, iðnaði og framleiðslu til lands
cg sjávar. •
AÐDRAGANDI AÐ STOFNUN
VÖLUNDAR
Það voru 7 trésmiðir hér í bæ,
sem árið 1902 tóku sig saman um
að stofna hlutafélag til þess að
koma hér upp trésmíðaverk-
smiðju. Upphafsmaður að þessu
fyrirtæki var Guðmundur Jakobs
:son trésmiður, en forgangsmenn-
irnir 7 voru þeir Einar Pálsson,
Guðmundur Jakobsson, Helgi
'Thordersen, Hjörtur Hjartarson,
Jón Sveinsson, Sigvaldi Bjarna-
son og Sveinn Jónsson. Þeir fé-
lagar undirbjuggu félagsstofnun-
ina vel og þegar félagið var stofn
sð 1904 gerðust 40 trésmiðir í
Beykjavík íiluthafar, lögðu hver
fram 300 krónur svo hlutafé fé-
Jagsins var upphaflega 12000 kr.
Það var þó fljótlega aukið, fyrst
tupp í 100 þús. kr. og síðar upp í
200 þús. kr. og var lengi nálægt
þeirri upphæð. Nú er hlutaféð
250 þús. kr.
Tilgangur félagsins var ,,að
Sveinn M. Sveinsson
framkvæmdastjóri Völundar
1915—1951
vinna að timbursmíði í verk-
smiðju í Reykjavík og reka timb-
urverzlun. Verzla má jafnframt
með annað byggingarefni“.
Reyndust stofnendur heiti sínu
trúir, því þegar 1. apríl 1904
keypti félagið eignir Magnúsar
Biöndals trésmiðs í Vonarstræti
2 og hóf þar timburverzlun.
VÖXTUR OG VIÐGANGUR
Völundur er eitt af þeim hluta-
félögum sem stofnað var á þeim
tímamótum er urðu við stofnun
Islandsbanka laust eftir aldamót-
in 1900 og er það ásamt Slippfé-
laginu í Reykjavík þau einu
sem enn standa. — Stofn-
un bankans var stórviðburð-
ur í íslenzkri atvinnusögu
því með henni var erlendu
fjármagni í stórum stíl á þeirra
tíma mælikvarða fyrst veitt inn
i landið. Hið erlenda fjármagn
varð svo undirstaðan að vexti og
viðgangi athafnalífs í landinu.
Völundur fékk stórt lán í ís-
landsbanka. Gerði það félaginu
fært að kaupa lóð við Klapparstíg
Haraldur Sveinsson
núverandi framkvæmdastjóri
af bæjarsjóði, 13.000 fer-álnir að
stærð og reisa þar timburgeymslu
hús, verksmiðjuhús og skrifstof-
ur. Bryggja var einnig byggð
niður undan Klapparstígnum en
þegar höfnin var fullgerð lagð-
ist notkun hennar niður.
Þetta fyrsta átak félagsins ein-
kenndist af dugnaði stofnenda og
og trúmerínsku þeirra við tilgang
félagsins, því þessar byggingar
vorú fullgerðar þegar 1905 og 7.
nóv. þ. á, hefur öllum vélum ver-
ið komið fyrir og starfsemin
hefst. Starfsemi sem markaði
timamót í timburiðnaði hér á
landi, því áður hafði allt slíkt
verið unnið í höndunum en nú
komu stórvirkar vélar til sög-
unnar. Fyrstu árin starfaði Völ-
undur sem timbursali og tók
einnig að sér húsabyggingar. Á
þeim árum byggði félagið m. a.
safnahúsið við Hverfisgötu, Is-
landsbanka, , Hótel Reykjavík
Iðnskólann, Gutenberg og gamla
Kleppsspítalann. Þessi grein starf
seminnar lagðist niður síðar, en
verksmiðjan vinnur að smíði
margskonar hluta er til húsbygg-
verði. Hafa forstjórar fyrirtækis-
ins nær árlega siglt til útlanda til
þess að leita hagkvæmari kaupa
og fylgjast með því sem gerðist
á timburmarkaðnum á hverjum
tíma. Enda hefur viðskiptamönn-
um fyrirtækisins fjölgað ár frá
ári, hefur sú þróun verið jöfn og
samfelld og leitar nú á síðari ár-
um stór hluti timburnotenda
landsins til fyrirtækisins með
kaup sín.
BYGGINGAR FÉLAGSINS
Sá stórhugur er ríkti við fyrstu
byggingarframkvæmdir félagsins
varð félaginu gott veganesti um
áratugi. Það hús, sem byggt var
1904 er enn notað undir alla
aðalstarfsemi félagsins. Síðan þá
hefur aðeins verið um smærri
byggingaframkvæmdir að ræða,
byggðar hafa verið birgðageymsl-
ur og þurrkhús, þar til í sumar
að fjárfestingarleyfi fékkst fyrir
nýju verksmiðjuhúsi. Er það 500
ferm. að stærð og verður 2 hæðir.
Þangað verða nokkrar vélanna
Brynjólfur Jónsson. Stendur enn
stjóri timburverzlunarinnar og
gengdi því starfi til 1909. Þá var
Árni Jónsson, sem síðar stofnaði
Timburverzlun Árna Jónssonar,
um nokkur úr bókhaldari félags-
ins og gengdi að nokkru leyti
framkvæmdastjórastörfum þó
alltaf undir handleiðslu stjórn-
arinnar.
Árið 1913 réðist Sveinn M.
Sveinsson, þá 21 árs að aldri til
félagsins og 1915 var hann ráð-
inn framkvæmdastjóri þess og
gengdi því starfi til dauðadags
1951. Þáttur Sveins heitins Sveins
sonar í sögu félagsins er bæði
mikill og merkur. Hann réðist
til félagsir^s er fjárhagur þess var
mjög erfiður svo jaðraði við
gjaldþroti en fyrir sérstaklega
góða fjármálastjórn hans réttist
fjárhagurinn ótrúlega fljótt við,
komst á fastan og traustan grund-
völl og hefur verið það síðan.
Fyrir framúrskarandi fyrir-
hyggju Sveins heitins og dugnað,
er hann jafnan sýndi í starfi fyr-
ir félagið hefur félagið verið og
er langfremst í sinni grein.
Síðan hann féll frá hefur Har-
aldur, sonur hans annast fram-
kvæmdastjórn fyrirtækisins.
Fyrstu stjórn félagsins skip-
uðu þeir Hjörtur Hjarta'rson,
Magnús Th. S. Blöndahl og Sig-
valdi Bjarnason, en í varastjórn
voru Sveinn Jónsson (faðir
Sveins heitins) og Guðmundur
Jakobsson. Svesnn Jónsson varð
svo aðalmaður í stjórn 1906 er
Magnús tók við framkvæmda-
stjórastörfum. Sveinn sat síðan
óslitig í stjórninni til dauðadags
árið 1947. Sigurjón Sigurðsson,
trésmiður, kom í stjórnina 1914
og átti sæti í henni til 1942. Aðr-
ir, sem setið hafa í stjórn á fyrri
árum voru Jóhannes Lárusson,
Árni Jónsson og Pétur Þ. J.
Gunnarsson. Sveinn M. Sveinsson
tók sæti í stjórninni 1918 og átti
sæti í henni til dauðadags.
Núverandi stjórn félagsins
skipa frú Soffía Haraldsdóttir,
Haraldur Sveinsson framkvæmda
Úr vélasal Völundar.
inga þarf, glugga, hurða o. þ. h.
Um þýðingii þá til nýbreytni
og hagsældar stm stofnun timb-
urverksmiðjumiar hafði í för
með sér má lesæ í hagskýrslum.
Þar getur að Mta að ýmislegir til-
búnir hlutir til ihússmíða þ. e.
fyrst og fitamsí hasrðir og glugga
hafi verið fkittir ánn fyrir:
kr. 117.167j©ae árið 1900
kr. 31.273,00 árið 1905
kr. 1548,ÍIE árið 1910
en árið 1910 var Völundur tekinn
I til starfa af iMtamri krafti. Slíka
| þýðingu haf® stofnun Völundar
fyrir landið, ©g teefur enn.
Eftir 1914 ffér sjálf timbur-
verzluniö að verða meiri og
meiri þáttui 1 starfsemi félagsins
og stefndu forráðamenn að því,
að útvega landsmönnum góðar
og fjölbreyttar vörur, en jafn-
framt ætíð á samkeppnisfæru
við hefilbekkinn í Völundi. Hann
kom þangað 1907 og hefur verið
starfsmaður Völundar svo til
óslitið síðan. Hann er á 79. aldurs-
ári.
fluttar ög nýjar vélar keyptar, en
hið gamla verksmiðjuhús mun
veiða notað scm birgðageymsla.
STJÓRN FÉLAGSINS
I upphafi var enginn fram-
kvæmdastjóri valinn fyrir félag-
ið og sá stjórnin sjálf um allar
framkvæmdir og hélt fjölda
funda árlega til þess að ráða fram
úr máiefnum félagsins og skyldu
reikningar gerðir upp ársfjórð-
ungsiega. Þetta reyndist mjög
þungt í vöfum.
Um árið 1906 varð Magnús Th.
S. Blöndal, sem áður hafði átt
sæti í stjórninni, framkvæmdar-
stjóri og Sveinn K. Sveinsson,
verkfræðingur.
FJÁRHAGUR FÉLAGSINS
Fjárhagur félagsins hefur ver-
ið með ýmsu móti. Hin miklu
lán, sem félagið tók skömmu eftir
stofnun þess urðu þungur baggi
á því, einkum er að kreppti í efna
hagsmálum þjóðarinar 1909—
1913, en þá var félagið komið
nærri gjaldþroti. Er skýrt frá því
á fundi fé.lagsstjórnarinnar það
ár, að Schou bankastjóri íslands-
banka hafi tekið mjög þunglega
að verða ,við ósk félagsstjórnar-
innar um Ján til greiðslu á pönt-
uðum timburfarmi og segir
stjórnin að ef bankastjórinn haldi
fast við þessa neitun sína, sé ekki
annars kostur en að hætta starf-
semi félagsins. Ýmsum öðrum
Framh 4 bla. 11.