Vísir - 23.12.1945, Blaðsíða 26

26
JÓLABLAÐ VÍSIS
Dísuj var ljósálfurinn, en
fvrir honum höfðu þessir
síðustu tiinar verið þungbær-
ir; bækurnar voru farnar og
sömuleiðis Kristsmyndin, og
blómin sem liöfðu verið eft-
irlæti hans, voru öll dauð.
Eina huggun hans og lífsnær-
ing voru Passíusálmarnir,
en fyrir þá h'afði líka komið
leiðinlegt slys, þótl enginn
vissi um það nema ljósálfur-
inn. Þeir höfðu lent í hönd-
um barnanna og þau rifið
þá í sundur. Öðrum parti
þeirra hafði verið sópað út
í ógáti, en liinn lá í skúma-
skoti niðri á gólfi. Ljósálf-
urinn hafði ekkj augitn af
sálmunum, þar sem þeir lágu
í skotinu, og þegar liann
fann vanniátt kulda og
dauða færast að sér á alla
vegu, var sem hann fylltist
trúareinlægni og göfgi
hins sjúka skálds, og hann
las versið, sem að lionum
sneri, og lionum fannst það
eins og lagt sér í munn, er
hann nú átti að lcveðja
" þenna heim:
„Gegnum Jesús lielgast
li j arta
í himininn upp eg líta má.
Guðs mins ástar birtu bjarta
bæði fæ eg að reyna og sjá.
Hryggðar-myrkrið sorgar
svarta
sálu minni bverfur frá.“
Næsla morgun, þegar fólk-
ið Var klælt, sagði Óli við
Dísu i skipandi róm: —- í
dag fer eg ekki i vinnuna
niður í kauptúnið, heldur
kemur þú með mér út að
fjárhúsum að sýsla unj eldi-
við. Það vei’ður gott veður,
_ og börnin mega koma með
okkur. Við höfum með okk-
ur mjólk og mat. Að svo
mæltu fóru þau að búa sig
til ferðar, og alll fór eftir
. fvrirskipun hans.
Þegar nú gamla konan var
orðin ein heima, fór hún að
hiigsa um að gera eilthvað
til * þarfa fyrir heimilið,
nieira en rétt að Jiafa mat-
inn heitann, þegar hjónin
kæmu heini.
Hún tók sér því fyrir hend-
ur að hreinsa bæinn, þvo og
sópa svo sem bezt hún kunni.
Hún kveikti eld á hlóðum og
íiiiaði vatn, og fór síðan að
sópa hvern krók og kima.
Hún fann nú brátt sálmana,
tók þá í liönd sér og sá
hvaða bók þétta var: — Ja,
*nú blöskrar mér þó aldeilis,
tautaði hún fyrir munni sér,
áð fara svona mcð blessaða
Passíusálmana. En er hún
ékki svona birðan á flestu
liérna, síðap konukindin fór
áð hirða þessar skepnur. Eg
lield nú að það sé nær að
hafa enga Passíusálma en að
íáta þá liggja svona i liroð-
anum, tautaði hún um leið
Qg hún skjögraði að eldstæð-
inu og stakk sálmablöðun-
im.í éldihn:5 *ki tj*' ;l 1
Þegar hjónin komu heim
ám kvöldið, létu þau vel yf-
lr,. -v^r-kiuw- - gö m 1 u - - k odiwh-
ar, og varð hún því fegin.
En þessu litla atviki um
Passiusálmana var liún bú-
in að glevma.
En nú hafði Ijósálfurinn
litli ekkert við að vera í
bænum, og hrökklaðist því
út í blómagarðinn, því að
nú var farið að hlýna i veðri
og trén farin að laufga, en
allur smærri gróður í garð-
inum, sem liann liafði haft
svo mikið yndi af, var þak-
inn i arfa, sem birgði fyrir
honum sólina, og svo leið
allt sumarið, að sá arfi var
aldrei ónáðaður. Þetta var
síðasta sumar ljósálfsins i
Norðurbæ, því að þegar trén
liöfðu felll blöðin og haust-
vindarnir næddu um bera
stofnana, þá dó hann og
sveif til annarrar tilveru.
En ÓIi í Norðurbæ komst
fvrr að takmarki sínu en
hann bjóst við, því að lion-
um tæmdist arfur, og' áður
en hann varði, var liann orð-
inn ríkur og voldugur í sveit
sinni. Hann gaf. sig nú allann
að búsýslunni, byggði sér
stórt hús, og bjó það ýms-
um þægindum. Nú þurfti
bann ekki að stunda dag-
launavinnu. Það var frem-
ur að haun þyrfti að kaupa
slíka vinnu.
Eitt sinn kom Dísa að máli
við Óla. Hún var, — eins og'
raunar oftast, —- döpur í
bragði og áhyggjufull, þrátt
fyrir alla velgengnina: —Eg
veit ekki hvernig á því stend-
ur, sagði hún, en mér finnst
eg aldrei gcta glaðst af neinu,
hvað vel sem okkijr gengur.
ÓIi var í rólegu skapi og gaf
sér venju fremur líma til að
hlusta á orð hennar. —
Þetta finnst mér nú raunar
lika, sagði liann. Það er eins,
og eiltlivei't tóm hérna, og
liann benti á brjóstið. — En
vel á minnzt, við höfum al-
veg gleymt að gera nokkuð
fvrir vesalings Jilla Ijósálf-
inn okkar, sem fær'ði okkur
svo mikinn innri frið og
gleði. Það er langt síðan eg
befi séð hann. Láttu nú blóm
í glugga, og eg' skal kaupa
bækur og fagrar myndir; þá
verður hann glaður, og við
Iiljótum sæluna, sem fylgir
návist hans.
Og þau létu ekki sitja við
orðin tóm. Þau höf'ðu blóm
í gluggum, bækúr á hillum
og mynclir á veggjum. En
Ijósálfurinn kom ekki, því
að hann var dáinn.
B. K.
Odd Hjaltalín.
(Hoftmdar: P. Fr. Eggarz og Benedikt Þórðarson).
I.
Oddur Hjaltalín, fjórð-
ungslæknir vestanlands
(1808—1840) og settur land-
læknir í mörg ár (1816—’20)
var, eins og kunnugt er, fyr-
irtaks gáfumaður} góður
læknir, skáldmæltur vel,
fyndinn og gamansamur,
höfðingi í lund, brjóstgóður,
drenglyndur og trúrækinn.
En þann breyzkleika hafði
i hann, að hann hneigðist
mjög til afdrykkju, síðari
hluta æfi sinnar, og var þá
oft svaðalegur, illyrtur, þótt
græzkulaust væri, og stund-
um laus hendin, er bann var
þannig fyrir kallaður.
Einu sinni sem oftar var
Oddur staddur í Slykkis-
hólmi i sumarkauptiðinni.
Þá var þar fjölmenni sam-
an komið úr ýmsum héruð-
um. Ekki eru aðrir nafn-
greindir af sveitamönnum,
seni þá voru þar í verzlunar-
erindum, en Bergþór í Ljár-
skógum. Hann var vel met-
inn og' gildur bóndi. Oddur
læknir var í þetla skipti ölv-
aður í meira lagi, og liafði
þá um daginii, að sagan seg-
ir, barið 6 jiresta og lirepp-
stjóra, og átli nú i höggi við
þann.sjöunda inni í búðinni
hjá frænda sínum,Páli verzl-
unarmanni Hjaltalín.
Þá varð það, að Bergþór
vatt sér að honum fyrir
framan búðarborðið og
xiiælti: „Mikið er að vita til
þess' Oddur, um yður, slík-
1 an gáfunumn og mikilmenni,
að þér skulið baga yður
svona.“
Oddur sneri sér óðara að
Bergþóri og spyr, livorl liann
vilji heyra, bvað sig liafi
dreymt í nótt.
Bergþór játli því, og allir,
sem inni voru og hætlu a'ð
verzla, meðan draumurinn
væri sagður.
„Mig dreymdi, mælti Odd-
ur, að eg væri dauður, og
þóttist vera kominn upp að
himnaríkis-dyrum. Vildi eg
undir eins fá að komast þar
inn, en Pétur postuli var nú
elcki á því að lileypa mér
inn, svona orðalaust. Mér
var held.ur ekki um að fara
svipferðis þangað, og innti
þess vegna belur pftir því,
livort þess væri enginn kost-
ur, að bann vildi lofa mér
inn. Ójú, segir Pétur eftir
svo lilla umhugsun, með
þéim skilmálá, að þú farir
fyrst niður til vílis og sækir
þangað'fortapaðan, sauð. Að-
ví'su þótti mér þelta þungur
köstur; en miki'ð skal til mik-
ifs vinha, hugsaði cg, og lagði
þe|»av á 'stað ofdn efliiy éins
cjg léið liggur. Þar er greið-
farinh' álfaraVégúr og hallar
dllií líHUáh0 fæ’tiv Sé^iiuiíiá
ekki af íerðum, mínum, fyrr
en eg var kominn á lilaðið
í víti. Eg þóttist berja þar
að dyrum. Kom þá út ljót-
ur púki og spurði mig að er-
indi.
— Eruð þér húsráðandi
hér? spurði. eg.
— Nei-nei. Ekki er eg það.
Meiri er hann mér.
— Jæja, skilaðu þá við
bann að eg vilji fá að finna
haiín. 1 11
b' l— Eg skái gerá; þ'að, segir
lífiiW, og' svo sá' eg 'á eftir
honum, þegar hann labbaði
inn göngin.
Að stundarkorni liðnu
lieyrði eg undirgang og drun-
ur miklar, og því næst sá
eg hvar kom stór og illileg-
ur jötunn, er hafði járnstaf
í hendi, með krók á enda.
Eg þóttist lieilsa honum, en
bann tók kveðju minni held-
ur fálega.
— Eigið þér hér húsum að
ráða? þóttist eg spyrja.
* — Og svo er það kallað,
segir þá kölski.
— Hann Pétur posluli,
sem þér kannist víst við,
sendi mrig liingað eftir for-
töpuðum sauð.“
— Ekki, ekkí, liann er að!
Það verður þá svo að vera,
liklega, segir kölski og akar
sér um Ieið, eins og mörgum
verður fyrr, þegar þeir verða
að gera eittlivað, sem þeim
er ekki ljwft. Hann tekur
stóran lykil upp úr vasa sin-
úm og bendir mér að koma
með sér út i skemmu, sem
slóð þar við lilaðið. Lauk
upp hurðinni og vísaði mér
að sauðnum, sem var þar
rigbundinn við stoð fyrir
innan dyrnar. Eg þóttist
lej'sa sauðargreyið, taka í
annað hornið, og lialda á
stað með hann. En sá böív-
aður sauðþrái i skepnunni!
Hann spyrnti í hverja þúfu
í túninu, sem allt var karga-
þýfi, — því um annað er
meira hugsað en um jarða-
bætur, þar í neðri byggðum.
Eg var orðinn nær uppgef-
inn af stymþingunum, þegar
eg var kominn út fyrir tún-
fótinn, enda var þá farið að
verða sléltara undir fæti, og
sauðurinn orðinn ögn við-
ráðanlegri, af því hann liafði
engar misliæðir að spyrna í.
Segir svo ekki að feroum
mínum upp eftir, annað en
það, að eg komst þangað
störslysalilið, en þó i'néð
börkumunum, þvi að allt var
á fótinn, og sama tregðan
ög þráinn í sáuðnum/Þégar
ég V’ar kominn með liann á-
fraiii aliá jeið, cjatt mér í
iVug áð réttara nnindil‘áð
grénnzlast eftir marki og
■áiiðkennum á skepnunni áð-
tilJ éif'é'g afbbnti‘h'ánaVÞegar
eg fó? að athuga, þá sé eg —■
að þetta var þá liann Berg-
þór minn í Ljárskóguin!“
II.
Einhverju sinni sat Odd-
ur að drykkju með kunn-
ingjum sínum. Bar þá iríárgt
á góma, eins og lög gera ráð
fyrir, og loks hugkvæmdist
einum að spyrja Odd, livort
liann hefði gert nokkra ráð-
stöfun fyrir útför sinni, eða
um það, livernig hann yrði
búinn til moldar. Oddur lét
lítið yfir því og sagði, að
slíkt hefðu menn ekki venju-
lega í liámælum; þó skyldi
hann, ef þá langaði til, lofa
þeim að lieyra lítilfjörlega
ráðstöfun, er hann væri bú-
inn að gjöra í þessu tilliti.
Þeir sögðu allir, að sér væri
mikil forvitni á að héyra
hana.
„Eg liefi gert svo ráð fyr-
ir,“ mælti hann, „að kistan
um mig skuli vera skrálæst
og læsingunni þannig hált-
að, að kistunni verði ekki
lokið upp nema að innan-
verðu, og að í kistuna verði
lagt með mér hrennivíns-
flaska og' fæðingartangirn-
ar.“
Hinum þólti þessi ráð-
stöfun kátleg, og vildu fá að
vila, hvað umbúnaður þessi
ætti að þýða. „Eg vil, að
kistan sé þannig læst,“
mælti hann, „vegna þess, að
ef mé.r lízt ekki á blikuna
eftir dauðann, æfla eg mér
að ljúka henni upp, þó
geri eg hcldur ráð fyrir, að
eg eigi undir kasli að opna
hana. Mun eg þá koma að
dvruni himnaríkis og knýja
á þær.
PéUp' mun Ijúka upp og'
segja:
„Hvað er- þér á liöndum,
Oddur?“
„Eg ætla að biðja þig að
gera svo vel og lofa mér
inn.“
Pétur mun svara, að vand-
kvæði séu á því, en eg mun
inna eftir liver þau sén.
„Það eru syndir þínar,
Oddur,“ nnm Pétur segja;
eða kannastu ekki við þær?“
„Jú, jú! Ekki þræti eg f}rr-
ir þær; en eg þykist líka Iiafa
leitast við að láta gott af
mér leiða.“
„Og' svo er nú það. En
hvað hefurðu verst gert,
Oddur ?“
„Drukkið Flenzborgar-
brennivin.“
„Flenzborgar-brennivin,
Hv.að er það?“
.. Þá ínun cg taka, lappann
úr flöskunni og rétla hapa
að Pétri. En hann mun að-
eins dreypa í fcrehnivinið,
hrækja því óðar út úr sér og
segja: :í' jp.m