Lesbók Morgunblaðsins - 14.01.1984, Blaðsíða 12

eða hafa augljóst menningarlegt
eða sögulegt gildi.
Ég tel mikilvægt að vernda hús
á staðnum, sé þess nokkur kostur,
og finna þeim viðeigandi hlutverk
í nútíðinni. Verndun samfelldra
götumynda, heilda eða þyrpinga
finnst mér að jafnaði áhugaverð-
ara viðfangsefni en verndun ein-
stakra húsa.
Sú viðleitni, sem talsvert hefur
borið hér á í Reykjavík hin síðari
ár, þ.e. að flytja merkileg, en að-
kreppt hús inn í heillegar götu-
myndir finnst mér allrar athygli
verð.
Þegar um verndun einstakra
bygginga er að ræða, tel ég brýnt,
að þær fái nauðsynlegt umhverfis-
legt svigrúm, þannig að svipmót
þeirra og gildi fái notið sín til
fulls.
Svonefnd húsasöfn eða húsa-
kirkjugarðar eins og þau eru
stundum nefnd, eru mér lítt að
skapi og í mínum augum reyndar
algjört neyðarúrræði.
Eg legg á það áherslu, að í hús-
verndun svo sem og í flestu öðru,
sem við tökum okkur fyrir hendur,
er nauðsynlegt að setja áherslur. í
húsvernd tel ég að velja eigi af
gaumgæfni dæmigerðan útdrátt
af því besta úr fortíðinni og
standa myndarlega að því, sem
gert er.
Kvöð um friðlýsingu skyldi að-
eins beita að rækilega athuguðu
máli á grundvelli víðtækrar sam-
stöðu og af augljósum ástæðum.
Mikilvægt er að vinna að húsvernd
af raunsæi án tilfinningahita,
óðagots og flokkadrátta.
Húsverndun má fyrir engan
mun verða dragbítur á eðlilegan
vöxt og viðgang þéttbýlis.
Þrátt fyrir samúð mína og
áhuga á húsverndun hef ég mikla
trú á nútímalegri nýsköpun í
byggingarlist og tel þessa tvo
þætti eiga að haldast í hendur.
Þess vegna hef ég skömm á þeirri
verndunarhugsjón, sem byggð er á
misskilningi og oft hefur verið
nefnd „bygging fornminja".
Ég tel að nýsköpuh verði í ná-
inni framtíð, svo sem hingað til,
meginviðfangsefnið í umhverfis-
breyttara og afslappaðra um-
hverfi heldur en yfirleitt er á nýj-
um byggingasvæðum.
Hér skiptir samt miklu hvaða
augum við lítum á hús. Er hús
aðallega eða eingöngu „skurn"
utanum breytilegar athafnir
manna — og er þá ekki eðlilegt að
þessi „skurn" breytist eða sé
endurnýjuð þegar þær athafnir
sem hún hýsir breytast? Eða er
hús aðallega eða fyrst og fremst
listaverk, þar sem engu má breyta
þrátt fyrir breytilegar athafnir?
Eflaust verðum við aldrei sam-
mála um þessi atriði, en framly'á
hinu verður ekki litið að við Is-
lendingar eigum mjög lítið af
gamalli byggingarlist. Ég er því
þeirrar skoðunar að það sé rétt að
við leggjum mikið á okkur við að
vernda þessa byggingarlist sam-
tímis því að við leggjum áherslu á
nýja býggingarlist sem ef til vill
gæti þá orðið varðveisluverð síð-
armeir. Þetta er hvorttveggja
spursmál um menningu okkar sem
þjóðar.
Ég er sjálfur að reyna að vera
frjálslyndur nútímamaður og vil
hvorki búa alfarið í fortíðinni né
sannfærast um að allt gamalt sé
gott eða varðveisluvert og/ eða
verja til þess fé. Ég tel heldur ekki
rétt að una algerlega mati opin-
berra aðila eða nokkurrar „menn-
ingar-elítu" í þessum efnum og því
hvernig almannafé er ráöstafað
þar til, enda er hér ekki um algilt
mat að ræða. Ég hefði t.d. verið
fylgjandi því að eitt eða tvö
braggahverfi og skothreiður hefðu
verið vernduð, og hefði sjálfur
viljað kosta þar nokkru til. En um
þessi mál mun alltaf verða deilt.
Við getum samt flest verið sam-
mála um verndun ákveðinna húsa,
sem hafa t.d. bæði menningar-
sögulegt og listrænt gildi og um-
hverfisgildi. Friðun þeirra ætti
fortakslaust að kosta af almanna-
fé. Þegar því sleppir er ég hins
vegar fylgjandi því að áhugi al-
mennings á hverjum tíma fái hér
ráðið meiru — bæði um það hvað á
að vernda og hve miklu fé eigi að
verja til þessara mála. Ég tel því
ekki rétt að verja t.d. ákveðnum
hluta fasteignagjalda I þessu
skyni. Mun lýðræðislegra væri að
fjármagna frekari verndun húsa
t.d. með jafnvirðis greiðslum, þar
sem opinberir aðilar leggja fram
jafn mikið fé og einkaaðilar eða
félög safna í þessum tilgangi,
þannig að áhugi almennings
stjórni því þá beint hve langt skuli
gengið.
Gylfi Guöjónsson
arkitekt
Asíðari árum hefur átt sér
stað eins konar vakning eða
hugarfarsbreyting gagnvart
verndun, endurbyggingu og við-
haldi gamalla bygginga. Ástæður
þessarar þróunar eru ugglaust
margvíslegar. Margir hafa orðið
fyrir vonbrigðum með umhverfis-
mótun síðari tíma. Þrátt fyrir
velmegun, þekkingu og þróaða
byggingartækni er talið, að ekki
hafi tekist sem skyldi að skapa
það umhverfi, sem vonir stóðu til.
Horft hefur verið til gamalla húsa
í þessu samhengi og þess vænst,
að þar séu fólgin gildi, stílbrigði,
samræmi og fegurð, sem muni
reynast mikilvægur þáttur í nauð-
synlegri fjölbreytni nútímaborga.
Með húsvernd og viðhaldi gam-
alla húsa er og leitast við að
geyma menningararf, verðmæti úr
fortíð, hugvit og handbragð.
Þannig er stuðlað að því, að
samtíðin átti sig betur á sögulegu
samhengi, því að víðsýni er ekki
aðeins fólgin í því að horfa fram á
veginn. Vitneskjan um fortíðina er
okkur ekki síður mikils virði.
Byggingarlist er og hefur ávallt
verið vitnisburður um samfélags-
legar aðstæður á hverjum tíma,
ríkjandi menningu og gildismat.
Ég er hlynntur verndun gamalla
húsa, sem merkileg eru út frá
sjónarmiðum byggingarlistar og/
12